ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਲੱਦਾਖ ਦੀ ਗਲਵਾਨ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ ਤੇ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਪ੍ਰਤੀ ਚੀਨ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਬਾਰੇ ਰਣਨੀਤਕ ਮਾਹਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਐਮ ਟੇਲਰ ਫਰੈਵਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਚੀਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਮਿਤਾ ਸ਼ਰਮਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਫਰੈਵਲ ਨੇ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਥਿਤੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਕਦੀ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਇਹ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਕੀ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਬਿਆਨਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਫਰੈਵਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਰਹੱਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਗੜਣ ਉੱਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ।
ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਫਰੈਵਲ 'Active Defense: China's Military Strategy Since 1949' ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਚੀਨ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਸਮੀਕਰਣਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਫਰੈਵਲ ਨੇ ਯਾਦ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੂਸ ਨੇ ਵੱਡੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਪੱਖ ਰਹਿਣ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਫਰੈਵਲ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਵਧੇਰੇ ਸਮਝੌਤੇ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਗਾੜਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਗੜਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਗੜਿਆ ਹੈ।
ਐਲਏਸੀ (ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਰਹੱਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਲੰਘਣਾ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਈ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ।
ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ, ਚੀਨ ਨੇ ਗਲਵਾਨ ਘਾਟੀ ਨੂੰ ਗਲਵਾਨ ਨਦੀ ਦਾ ਮੋੜ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਤੱਕ ਪੰਜ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਸ਼ਯੋਕ ਨਦੀ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਤੱਕ ਗਲਵਾਨ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੇ ਬਾਕੀ ਗਲਵਾਨ ਵਾਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੰਨ ਲਿਆ ਹੈ।
