ਛਿੰਦਵਾੜਾ/ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼: ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿਰੇ ’ਤੇ ਮਾਂ ਅੰਬੇ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ ਭਜਨ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਮਾਂ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਭਗਤੀ ਵਿੱਚ ਮਗਨ ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਡਾਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਭਗਤੀ ਸੰਗੀਤ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਵੱਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਪੰਡਾਲ ਤੋਂ ਮਹਿਜ਼ 100 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੰਡਾਲ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦੇਵੀ ਦੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਰਾਵਣ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਮਾਮਲਾ ਛਿੰਦਵਾੜਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਾਮੁਨੀਆ ਦਾ ਹੈ।
10 ਦਿਨ ਰਾਵਣ ਦੀ ਪੂਜਾ
ਇਸ ਵਾਰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਰਾਵਣ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਬੁੱਤ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵੇਰੇ-ਸ਼ਾਮ ਪੰਡਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਵਣ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਫਰਕ ਸਿਰਫ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਰਤੀ ਦੀ ਥਾਂ ਸੁਮਰਾਣੀ (ਯਾਦ) ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਰੇਵੇਨ ਪੇਨ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕਲਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ ਵਾਂਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕਲਸ਼ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਵਾਰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਕਲਸ਼ ਲਗਾਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦਾ 9 ਦਿਨ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਸਰਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ 9 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਸਹਿਰੇ 'ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸਰਜਨ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਰਾਵਣ ਦੀ ਮਾਂ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ
ਪਾਂਡਾ ਸੁਮਿਤ ਕੁਮਾਰ ਸਲਾਮ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਅਸੀਂ ਜੋ ਬੁੱਤ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਰਾਮਾਇਣ ਦਾ ਰਾਵਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਜਿਆ ਗਿਆ ਰਾਵਣ ਕਲਮ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪੁਰਖੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਨਫ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦੁਰਗਾ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਰਾਵਣ ਦੇ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ ਸੁਮਾਰਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਪੂਜਣਯੋਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਾਵਣ ਦਹਨ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੀ ਮੰਗ
ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਾਵਣਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਰਾਵਣ ਦਾ ਮੰਦਰ ਕਈ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਲੋਕ ਰਾਵਣ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮੇਘਨਾਦ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਲੋਕ ਰਾਵਣ ਦਹਿਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਲੈਕਟਰ ਨੂੰ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਸੌਂਪ ਕੇ ਆਪਣਾ ਰੋਸ ਵੀ ਦਰਜ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਮਹਾਸਭਾ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਖੰਡਰਾਈ ਕਲਮ ਅਤੇ ਮਹਿਸ਼ਾਸੁਰ ਕਲਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰੇ। ਇਸ ਲਈ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪੁਤਲਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਫੂਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਰਾਵਣ ਦਾ ਬੁੱਤ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿਓ।
