ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਲਈ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਚੰਗੀ ਹਿੰਦੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਮਾਣ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕਮਲੇਸ਼ ਕਮਲ ਨੇ ਕਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿਲੇਬਸ ਲਈ ਹਿੰਦੀ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕਮਲੇਸ਼ ਕਮਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਿੰਦੀ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀ ਅਯੋਗਤਾ ਹਿੰਦੀ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰੋ, ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਾਈਨ ਕਰੋ। ਆਪਣੀ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰੋ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਣ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰੋ, ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਬਣਾਓ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕਮਲੇਸ਼ ਕਮਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਿੰਦੀ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀ ਅਯੋਗਤਾ ਹਿੰਦੀ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰੋ, ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਾਈਨ ਕਰੋ। ਆਪਣੀ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰੋ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਣ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰੋ, ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਬਣਾਓ।
ਕਮਲੇਸ਼ ਕਮਲ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੋਰਸ ਲਈ ਹਿੰਦੀ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ
ਕਮਲੇਸ਼ ਕਮਲ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿਲੇਬਸ ਲਈ ਇੱਕ ਹਿੰਦੀ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮਸ਼ਿਆ ਖੋਜਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਕਰਮਚਾਰੀ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ, ਵਿਆਕਰਨ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਸਕਣ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਮਲੇਸ਼ ਕਮਲ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ 2000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੇਖ ਲਿਖ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਮਲੇਸ਼ ਕਮਲ ਨਾਲ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਕੁਝ ਅੰਸ਼।
ਸਵਾਲ: ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਵਿਆਕਰਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ?
ਜਵਾਬ: ਭਾਸ਼ਾ ਮਾੜੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੀ ਕੋਈ ਨਫ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਸੀ। ਦੋਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਲੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਸੀ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਪਰ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਜਨਮਤਿਥੀ ਜਾਂ ਜਨਮਦਿਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਰੀਖ ਪੰਚਾਂਗ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਨ ਕੈਲੰਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਸਾਲ ਵਿੱਚ 365 ਦਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਤਾਰੀਖ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਬਾਰੇ ਸਹੀ ਸਮਝ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮੇਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸਮਝ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।
ਸਵਾਲ: ਅਸੀਂ ਸਿਵਲ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਕੋਰਸ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲੀ?
ਜਵਾਬ: ਇਹ ਕੰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਇਸਦਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਕੰਮ ਹੁਣ ਲਗਭਗ ਪੂਰਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਸੰਸਥਾਗਤ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਡੀਕਲ ਅਤੇ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਵੇ। ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਲੱਦਾਖ, ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਚੈਨਲ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਚੈਨਲਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਹਿੰਦੀ ਹੋਵੇ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਗਸ਼ਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।
ਸਵਾਲ: ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣਗੇ?
ਜਵਾਬ: ਜਿੱਥੇ ਨਾਮ ਹੈ ਉੱਥੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਲੋਵ ਲਿਫਟ ਬ੍ਰਿਜ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋ, ਇਹ ਲੌਂਗ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਫੁੱਲ ਵਰਗਾ ਆਕਾਰ ਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਲੌਂਗਾਕਰ ਪੁਲ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਸ਼ੀਨ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਆਪਰੇਟਰ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੇਲੋੜਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕਹਿਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦਾ ਦੌਰ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦੇਵਾਂਗੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰੋ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਾਕਤਵਰ ਬਣਾਓ। ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਕ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 7 ਲੱਖ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਫੇਸਬੁੱਕ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਬੋਲਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਇਸ ਨੂੰ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਹੀ ਜਾਣਨਾ ਬਿਹਤਰ ਹੈ. ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਲੋਕ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਫੇਸਬੁੱਕ ਦਾ ਨਾਂ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਲਿਖਣ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਸਵਾਲ: ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਔਖਾ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਜਵਾਬ: ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਮ ਵਰਗ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹਿੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਹਿਲਾਂ ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸੀ। ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸੀ। ਕੰਮ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਉੱਚੇ ਦਰਜੇ ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਗਿਆਨ ਵਿਗਿਆਨ ਜਰਮਨ, ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਔਖੇ ਜਾਂ ਸੌਖੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਜਾਣੂ ਅਤੇ ਅਣਜਾਣ ਹਨ. ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਆਸਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਔਖੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਸਵਾਲ: ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਿੰਦੀ ਘੱਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੇਖਦੇ ਹੋ?
ਜਵਾਬ: ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਰਕੇ ਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੁੰਗੜ ਰਹੀ। ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਬਹੁਤੇ ਹਿੰਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਚੈਨਲ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅਮੀਰ ਕਰਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀ ਅਪਾਹਜਤਾ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਪਛਾਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਮਾਣ ਨਹੀਂ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਨੀਵੇਂ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਚੰਗੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਚੰਗੀ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਸਵਾਲ: ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੋਗੇ?
ਜਵਾਬ: ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਏਨੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ 'ਤੇ ਮਾਣ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲੋਂ ਨੀਵੀਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਈਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਚੰਗੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਨਿਰਦੋਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹਿੰਦੀ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਕਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹਿੰਦੀ ਹਾਂ।
