ETV Bharat / bharat

ପିତୃପକ୍ଷ-2019: 16ତମ ଦିବସରେ ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ଦିଆଯାଇଥାଏ ପିଣ୍ଡ - ବିଶ୍ବରେ ମାତ୍ର 5ଟି ଅକ୍ଷୟବଟ

ଆଜି ପିତୃପକ୍ଷର ହେଉଛି 16ତମ ଦିବସ । ଏହି ଦିବସରେ ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିବାର ପରମ୍ପରା ରହିଆସିଥିବା ପରମ୍ପରା ରହିଆସିଛି । ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ପିଣ୍ଡଦାନ ପରେ ଗୟା ଶ୍ରାଦ୍ଧ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ ରହିଆସିଛି ।

ଫଟୋ ସୌଜନ୍ୟ: ଇଟିଭି ଭାରତ ବ୍ୟୁରୋ
author img

By

Published : Sep 28, 2019, 2:48 PM IST

ପାଟନା: ମୋକ୍ଷର ସହର ଗୟାରେ ଏବେ ଚାଲିଛି ପିତୃପକ୍ଷ । ଏହି ପକ୍ଷ ଏବେ ଅନ୍ତିମ ଚରଣରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ଏହି ପକ୍ଷ ଏବେ 16ତମ ଦିବସରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ପକ୍ଷର 16ମତ ଦିବସ ହେଉଛି ଅମାବାସ୍ୟା । ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥିରେ ଏଠାରେ ଥିବା ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିଥାନ୍ତି ।

ପକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମହତ୍ତ୍ବ ଓ ପରମ୍ପରା ରହିଥାଏ । ପରମ୍ପରାକୁ ଅନୁକରଣ କରି ତାହାକୁ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ଠିକ ସେହିପରି ପକ୍ଷର ଷୋଡ଼ଶ ଦିନରେ ମଧ୍ୟ ବଟ ବୃକ୍ଷ ତଳେ ମଧ୍ୟ ପିଣ୍ଡଦାନ କରାଯିବାର ପରମ୍ପରା ରହିଛି । ପରମ୍ପରା ମୁତାବକ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ 5ଟି ବଟ ବୃକ୍ଷ ରହିଛି, ଯାହାର ମୂଳ ଗୋଟିଏ । ଅର୍ଥାତ ଏହି 5ଟି ବୃକ୍ଷ ପରସ୍ପର ସହିତ ଗୋଟିଏ ଚେରରେ ବଢୁଥିବା ବିଶ୍ବାସ ରହିଛି । ଏଗୁଡ଼ିକ ଗୟା, ବୃନ୍ଦାବନ, ଉଜ୍ଜୈନ, ପ୍ରୟାଗ ଏବଂ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ରହିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି ।

gaya
ଫଟୋସୌଜନ୍ୟ: ଇଟିଭି ଭାରତ ବ୍ୟୁରୋ

ଖୁଆରେ ହୋଇଥାଏ ପିଣ୍ଡ ଦାନ
ଏହି ପାଞ୍ଚଟି ବଟ ନିକଟରେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ପିତୃପକ୍ଷ ଚାଲିଥିବା ସମୟରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ଏଠାରେ ଖୁଆ ମାଧ୍ୟମରେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିବାର ପରମ୍ପରା ରହିଛି । ଏଠାକୁ ପିଣ୍ଡଦାନ ପାଇଁ ଆସୁଥିବା ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ପକ୍ଷର 16ତମ ଦିବସରେ ଖୁଆ ଦେଇ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିଥାନ୍ତି ।ଫଳରେ ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କ ଆତ୍ମା ମୋକ୍ଷପ୍ରାପ୍ତି ଲାଭ କରିଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ ରହିଆସିଛି ।

ଶ୍ରାଦ୍ଧ ପରେ ଦାନର ପରମ୍ପରା
ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିବା ପରେ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଦାନ ଦେବାର ପରମ୍ପରା ରହିଆସିଛି । ଏହି ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ କିଛି ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ ମଧ୍ୟ କରାଇଥାନ୍ତି । ପିଣ୍ଡ ଦାନ ପରେ ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ ଦାନ କୋଟିଏ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ ଦାନ ସହିତ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ବିଶ୍ବାସ ରହିଛି । ବ୍ରାହ୍ଣଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ କରାଇବା, ଦାନ ଦେବା ପରେ ସେମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ । ଏହା ପରେ ଦେଇଥିବା ପିଣ୍ଡକୁ ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବିସର୍ଜନ କରାଯିବାର ପରମ୍ପରା ରହିଆସିଛି ।

gaya
ଫଟୋ ସୌଜନ୍ୟ: ଇଟିଭି ଭାରତ ବ୍ୟୁରୋ

ଶ୍ରାଦ୍ଧ ପରେ ଦାନର ପରମ୍ପରା
ଗୟାରେ ଏହି ପିତୃପକ୍ଷ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ଫାଲ୍ଗୁନ ମାସରେ ହେବାର ପରମ୍ପରା ଗୀତାରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ସେହିପରି ଅକ୍ଷୟ ବଟ ଗୟା ନଗରୀର ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ବ୍ରହ୍ମା ପାହାଡ଼ ନିକଟରେ ରହିଛି । ଏହା ସମ୍ପର୍କରେ ଗୀତାରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି । ଗୀତାର ଦଶମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଛନ୍ତି ପିପଳ ଗଛରେ ହିଁ ମୋର ଉପସ୍ଥିତି ରହିବ । ଆଉ ଏହି ଗଛ ଗୟା ନିକଟ ଅକ୍ଷୟ ବଟରେ ହିଁ ରହିବ ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୀତାରେ କହିଛନ୍ତି ।

ବଟ ବକଳରୁ ମହତ୍ତ୍ବର ଅନୁମାନ
ବଟ ବୃକ୍ଷକୁ ଦେଖିଲେ ହିଁ ଏହା ଶତାଧିକ ବର୍ଷର ବୋଲି ଅନୁମାନ ହୋଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଏଠାରେ ଏହି ପିତୃପକ୍ଷ ପିଣ୍ଡଦାନ କେବେଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ସେ ନେଇ କୌଣସି ସଠିକ ସୂଚନା ରହିନାହିଁ । ତେବେ ଏଠାରେ ଦୀର୍ଘଦିନରୁ ହିଁ କର୍ମକାଣ୍ଡ ହୋଇ ଆସୁଛି । ଦୀର୍ଘଦିନରୁ ଏଠାରେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିବାର ପରମ୍ପରା ଏଠାରେ ରହି ଆସିଛି ।

ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ଶେଷ ହୁଏ ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ
ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ଶେଷ ହୁଏ ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ । ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ ପରେ ପଣ୍ଡାମାନେ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସଫଳ ହେଲା ବୋଲି କହି ଆଶୀର୍ବାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି । ଗୟା ଶ୍ରାଦ୍ଧର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କର୍ମ ଏହି ଅକ୍ଷୟ ବଟ ଠାରେ ଶେଷ ହୋଇଥାଏ । ଅକ୍ଷୟ ବଟରେ ଶୁଭଫଳ ପ୍ରାପ୍ତି ଲାଭ କରିବା ପରେ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ।

ପାଟନା: ମୋକ୍ଷର ସହର ଗୟାରେ ଏବେ ଚାଲିଛି ପିତୃପକ୍ଷ । ଏହି ପକ୍ଷ ଏବେ ଅନ୍ତିମ ଚରଣରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ଏହି ପକ୍ଷ ଏବେ 16ତମ ଦିବସରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ପକ୍ଷର 16ମତ ଦିବସ ହେଉଛି ଅମାବାସ୍ୟା । ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥିରେ ଏଠାରେ ଥିବା ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିଥାନ୍ତି ।

ପକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମହତ୍ତ୍ବ ଓ ପରମ୍ପରା ରହିଥାଏ । ପରମ୍ପରାକୁ ଅନୁକରଣ କରି ତାହାକୁ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ଠିକ ସେହିପରି ପକ୍ଷର ଷୋଡ଼ଶ ଦିନରେ ମଧ୍ୟ ବଟ ବୃକ୍ଷ ତଳେ ମଧ୍ୟ ପିଣ୍ଡଦାନ କରାଯିବାର ପରମ୍ପରା ରହିଛି । ପରମ୍ପରା ମୁତାବକ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ 5ଟି ବଟ ବୃକ୍ଷ ରହିଛି, ଯାହାର ମୂଳ ଗୋଟିଏ । ଅର୍ଥାତ ଏହି 5ଟି ବୃକ୍ଷ ପରସ୍ପର ସହିତ ଗୋଟିଏ ଚେରରେ ବଢୁଥିବା ବିଶ୍ବାସ ରହିଛି । ଏଗୁଡ଼ିକ ଗୟା, ବୃନ୍ଦାବନ, ଉଜ୍ଜୈନ, ପ୍ରୟାଗ ଏବଂ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ରହିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି ।

gaya
ଫଟୋସୌଜନ୍ୟ: ଇଟିଭି ଭାରତ ବ୍ୟୁରୋ

ଖୁଆରେ ହୋଇଥାଏ ପିଣ୍ଡ ଦାନ
ଏହି ପାଞ୍ଚଟି ବଟ ନିକଟରେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ପିତୃପକ୍ଷ ଚାଲିଥିବା ସମୟରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ଏଠାରେ ଖୁଆ ମାଧ୍ୟମରେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିବାର ପରମ୍ପରା ରହିଛି । ଏଠାକୁ ପିଣ୍ଡଦାନ ପାଇଁ ଆସୁଥିବା ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ପକ୍ଷର 16ତମ ଦିବସରେ ଖୁଆ ଦେଇ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିଥାନ୍ତି ।ଫଳରେ ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କ ଆତ୍ମା ମୋକ୍ଷପ୍ରାପ୍ତି ଲାଭ କରିଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ ରହିଆସିଛି ।

ଶ୍ରାଦ୍ଧ ପରେ ଦାନର ପରମ୍ପରା
ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିବା ପରେ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଦାନ ଦେବାର ପରମ୍ପରା ରହିଆସିଛି । ଏହି ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ କିଛି ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ ମଧ୍ୟ କରାଇଥାନ୍ତି । ପିଣ୍ଡ ଦାନ ପରେ ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ ଦାନ କୋଟିଏ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ ଦାନ ସହିତ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ବିଶ୍ବାସ ରହିଛି । ବ୍ରାହ୍ଣଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ କରାଇବା, ଦାନ ଦେବା ପରେ ସେମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ । ଏହା ପରେ ଦେଇଥିବା ପିଣ୍ଡକୁ ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବିସର୍ଜନ କରାଯିବାର ପରମ୍ପରା ରହିଆସିଛି ।

gaya
ଫଟୋ ସୌଜନ୍ୟ: ଇଟିଭି ଭାରତ ବ୍ୟୁରୋ

ଶ୍ରାଦ୍ଧ ପରେ ଦାନର ପରମ୍ପରା
ଗୟାରେ ଏହି ପିତୃପକ୍ଷ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ଫାଲ୍ଗୁନ ମାସରେ ହେବାର ପରମ୍ପରା ଗୀତାରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ସେହିପରି ଅକ୍ଷୟ ବଟ ଗୟା ନଗରୀର ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ବ୍ରହ୍ମା ପାହାଡ଼ ନିକଟରେ ରହିଛି । ଏହା ସମ୍ପର୍କରେ ଗୀତାରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି । ଗୀତାର ଦଶମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଛନ୍ତି ପିପଳ ଗଛରେ ହିଁ ମୋର ଉପସ୍ଥିତି ରହିବ । ଆଉ ଏହି ଗଛ ଗୟା ନିକଟ ଅକ୍ଷୟ ବଟରେ ହିଁ ରହିବ ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୀତାରେ କହିଛନ୍ତି ।

ବଟ ବକଳରୁ ମହତ୍ତ୍ବର ଅନୁମାନ
ବଟ ବୃକ୍ଷକୁ ଦେଖିଲେ ହିଁ ଏହା ଶତାଧିକ ବର୍ଷର ବୋଲି ଅନୁମାନ ହୋଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଏଠାରେ ଏହି ପିତୃପକ୍ଷ ପିଣ୍ଡଦାନ କେବେଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ସେ ନେଇ କୌଣସି ସଠିକ ସୂଚନା ରହିନାହିଁ । ତେବେ ଏଠାରେ ଦୀର୍ଘଦିନରୁ ହିଁ କର୍ମକାଣ୍ଡ ହୋଇ ଆସୁଛି । ଦୀର୍ଘଦିନରୁ ଏଠାରେ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିବାର ପରମ୍ପରା ଏଠାରେ ରହି ଆସିଛି ।

ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ଶେଷ ହୁଏ ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ
ଅକ୍ଷୟ ବଟ ନିକଟରେ ଶେଷ ହୁଏ ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ । ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ ପରେ ପଣ୍ଡାମାନେ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସଫଳ ହେଲା ବୋଲି କହି ଆଶୀର୍ବାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି । ଗୟା ଶ୍ରାଦ୍ଧର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କର୍ମ ଏହି ଅକ୍ଷୟ ବଟ ଠାରେ ଶେଷ ହୋଇଥାଏ । ଅକ୍ଷୟ ବଟରେ ଶୁଭଫଳ ପ୍ରାପ୍ତି ଲାଭ କରିବା ପରେ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ।

Intro:गयाजी में पिंडदान के सोलहवें दिन अमावस्या तिथि को अक्षय वट तीर्थ में श्राद्ध करते हैं पूरे संसार में पांच अक्षयवट हैं। एक अक्षयवट में गया जी मे है। गया जी मे स्थित अक्षयवट को माँ सीता ने अमर रहने का वरदान दिया था।


Body:पूरे संसार मे पांच अक्षयवट है प्रयाग, वृंदावन,उज्जैन, गया और श्रीलंका में हैं। इन सभी अक्षयवटो की जड़ एक है यानी जड़ से जड़ मिली हुई हैं। अक्षयवट के नीचे किया हुआ पिंडदान,तप,जप एवं अन्य सभी प्रकार के दान जिसके निमित्त किये जाते है वह उसे अक्षय होकर मिलते हैं। इन पांचों अक्षयवट में गयास्थ अक्षयवट श्राद्ध कर्म के लिए प्रसिद्ध है। अक्षयवट में खोआ से पिंडदान किया जाता है। यहां पिंडदान करने पितर को सनातन अक्षय ब्रह्नलोक की प्राप्ति होती है।

अक्षयवट के समीप शाक अथवा केवल जल से एक ब्राह्मण को भोजन कराने से एक करोड़ ब्राह्मणों को भोजन कराने का फल मिलता है। अक्षय वट में पर विद्वत विधिवत पिंडदान श्राद्ध करके गया पुरोहित को शय्या दान करें भोजन दक्षिणा आदि से संतुष्ट कर सुफल आशीर्वाद ले पितरों का विसर्जन करें पंडा जी से सुफल बिना लिए गया श्राद्ध पूरा नहीं होता है।

गया जी मे कर्म का शुरुआत फाल्गुन से होता है और अंत अक्षयवट से गया नगर से दक्षिण-पश्चिम पर ब्रह्म योनि पहाड़ के तलहटी में अक्षयवट स्थित है ।इस अक्षयवट का संबंध में कहा जाता है कि भगवान कृष्ण ने गीता के दसवें अध्याय में कहा है सब वृक्षों में पीपल का वृक्ष में मैं ही हूं यह अक्षयवट वही हैं। आज भी इसके जरिए इसकी शाखा को देखकर यह स्पष्ट होता है यह सैकड़ों वर्ष पुराना वृक्ष आज भी खड़ा है। गया श्राद्ध का विधान कब से प्रारंभ हुआ है ये नहीं कहा जा सकता,अनादि काल से चला आ रहा है और जब से कर्मकांड चली आ रही है तबसे अक्षयवट की वेदी पर पिंडदान करना आवश्यक माना जा रहा है। गया श्राद्ध में अक्षयवट की महत्ता इसी से आंकी जा सकती है कि गया वाल पंडा अक्षयवट में आकर पितर पूजा करने वाले को अंतिम सुफल प्रदान करते हैं। जो भी गया श्राद्ध करने के निमित्त आते हैं सर्वप्रथम अपने गया वालों पंडा के चरण पूजा करते हैं, गया वालों पंडा के निर्देशानुसार कोई अन्य ब्राह्मण विभिन्न विधियों पर पिंडदान तथा तर्पण का विधि विधान पूर्ण कराते हैं। जब सभी स्थानों पर पिंडदान तथा तर्पण का कार्य पूर्ण हो जाता है तब गया वाल पंडा अपने यजमान के साथ अक्षयवट जाते हैं यहां एक वेदी पर पिंडदान करने के पश्चात गया वाल पंडा उन्हें सुफल प्रदान करते हैं यजमान उनसे से पूछते हैं मेरे कार्य सफल हुआ,मेरे पूर्वजों की मुक्ति मिली ,इनके प्रश्न के उत्तर में गाया वाला सकारात्मक उत्तर देते हैं। उसके बाद पंडा जी उन्हें आशीर्वाद तथा प्रसाद भेंट करते हैं गया श्राद्ध का यह पूरा अंतिम संस्कार अक्षयवट में ही संपन्न होता है अक्षय वट में शुभ फल प्राप्त करने के बाद ही गया श्राद्ध को पूर्ण हुआ माना जाता है गया श्राद्ध करने वाले सभी तीर्थयात्रियों का यहां आगमन निश्चित है फल स्वरुप यहां पर प्रतिदिन पितृपक्ष अवधि में लाखों की संख्या में तीर्थयात्री आते हैं। यहां पर दिए गए पिंड में से एक पिंड उठाकर अक्षयवट के जड़ में श्रद्धा पूर्वक समर्पित किया जाता है। कुछ पिंडदान अपने पितरों के नाम पर अक्षयवट के शाखाओं में तरह तरह के फूल मालाएं तथा रेशमी धागए भी बांध देते हैं इसी कारण से अक्षयवट दूर से देखने पर भी आजकल बड़ा रंगबिरंगा दिखाई पड़ता है।


Conclusion:बाइट-अक्षयवट वाला पंडा जी
ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.