ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ଗତ ଏକ ମାସ ହେବ ଭାରତ-ଚୀନ ସୀମାରେ ଉତ୍ତେଜନା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି । ପ୍ରକୃତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରେଖା ସମେତ ଏହି ବିବାଦ 4ଟି ସୀମାରେଖାକୁ ନେଇ ରହିଛି । ଲଦାଖରେ ମାମଲାରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଧାନର ସମ୍ଭାବନା ଥିବା ବେଳେ ଏଲଏସିକୁ ନେଇ କିନ୍ତୁ ବିବାଦ ବଢିବାରେ ଲାଗିଛି । ଗଲୱାନ ଘାଟି ନିକଟରେ ଭାରତ ନିର୍ମାଣ କରୁଥିବା ସଡକପଥକୁ ନେଇ ମାସେ ହେଲା ଭାରତ-ଚୀନ ସୀମାରେ ସଂଘର୍ଷ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷେ ଚୀନ ଭାରତ ବିରୋଧରେ ଅଭିଯୋଗ ଆଣୁଛି । ଏଲଏସିରେ ଭାରତ ନିଜ ସ୍ଥିତିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ଅଭିଯୋଗ ଆଣୁଛି ଚୀନ ।
ଡେମୋଚୋକ, ଦୌଲତ ବେଗ ଓଲ୍ଡୀ ଓ ଗାଲୱାନ ନଦୀର ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ, ଲଦାଖର ପାଙ୍ଗୋଙ୍ଗ ହ୍ରଦକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ପାଇଁ ସେନା ବଳ ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ଲାଗିଛି ଦୁଇ ଦେଶ । ତେବେ ଏହି ସମୟରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ଶେଷ ତିନୋଟି ସଙ୍କଟର ସମାଧାନ । ଯଥା 2013 ମସିହାରେ ଉତ୍ତର ଲଦାଖର ଡିପସଙ୍ଗ ସମତଳ ଅଞ୍ଚଳ, 2014 ରେ ପୂର୍ବ ଲଦାଖର ଚୁମାର ଓ 2017 ରେ ଭୁଟାନ ସୀମାରେ ଡୋକଲାମ । ଏହାକୁ ନେଇ ରାଜନୈତିକ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଆବଶ୍ୟକ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷେ ଆମେରିକା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହାକୁ ନେଇ ଉଭୟ ଭାରତ ଓ ଚୀନକୁ ମଧ୍ୟସ୍ଥତାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଏଥିରେ କୌଣସି ତୃତୀୟ ପକ୍ଷର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଆବଶ୍ୟକ କରୁନି ।
1950ରେ ପଶ୍ଚିମଆଡକୁ ସୀମାରେଖା ଗତି କରିଥିଲା ଫଳରେ ଭାରତ-ଚୀନ ମଧ୍ୟରେ 1962ରେ ଯୁଦ୍ଧର ରୂପ ନେଇଥିଲା । 2002ରେ ଏକ୍ସପର୍ଟ ବୈଠକରେ ମାନଚିତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ଏଥିରେ ଚୀନ ପଶ୍ଚିମଦିଗ ଆଡକୁ ଥିବା ସୀମା ଉପରେ ଦାବି କରିଥିଲା । ପୁଣି 2007ରେ ଚୀନ ଲଦାଖ, ସିକ୍କିମ ଓ ଅନ୍ୟ କିଛି ସ୍ଥାନକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ କହିଲା । ଶେଷରେ 2017ରେ ଚୀନ, ଭୂଟାନ ଓ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ତ୍ରିକୋଣୀୟ ସ୍ଥାନକୁ ଏକପାଖିଆ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲା । ଯାହାର ପରିଣାମ ଡୋକଲାମ ସଂଘର୍ଷର ରୂପ ନେଲା ।
2006 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚୀନ ସୈନ୍ୟ ଏଲଏସି ପଛରେ ଥିଲା । 2007 ପରଠୁ ଧିରେ ଧିରେ ଏଲଏସିରେ ଦୃଷ୍ଟି ପକାଇବା ଆରମ୍ଭ କଲା । ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଚୀନ ଆଗକୁ ବଢିବାକୁ ଲାଗିଲା । ଏହାସହ ଉଭୟ ଦେଶ ସୀମାରେ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ସୀମାରେ ଯବାନମାନଙ୍କ ଯାତାୟତ ସୁବିଧା କରିବା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରାଗଲା । ଫଳରେ ଉଭୟ ପଟୁ ପାଟ୍ରୋଲିଂ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ।
ଗତ ବର୍ଷ ଭାରତ ଦାରବୁକ-ଶୋଏକ-ଦୌଲତ୍ ବେଗ୍ ଓଲ୍ଡୀରେ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ କଲା । ଭାରତ ମଧ୍ୟ 16 ହଜାର ଫୁଟର DBO ରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅବତରଣ ଷ୍ଟ୍ରିପ୍ ନିର୍ମାଣ କରୁଛି । ଡିସେମ୍ବର 2022 ସୁଦ୍ଧା, ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ, ଜାମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀର, ସିକ୍କିମ୍, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଓ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶରେ ବ୍ୟାପିଥିବା ସମସ୍ତ 61 ରଣନୀତିକ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ କରାଯିବ । ଏବେ ସୁଦ୍ଧା ପ୍ରାୟ 3,417 କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବ ସମାପ୍ତ ହୋଇଛି । ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଚୀନ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରୁଛି । କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଆଗକୁ ବଢାଇବାକୁ ଚାହୁଁଛି ।
ଅତୀତରେ ଚୀନ କିନ୍ତୁ ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳ ଦଖଲ କରିଛି । ଏପରିକି ପଙ୍ଗୋଙ୍ଗ ଓ ଅରୁଣାଞ୍ଚଳ ସୀମାରେ ଚୀନର ବ୍ୟାଙ୍କ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଏହାକୁ ନେଇ ନୂଆ ଦିଲ୍ଲୀ କହିଛି ଯେ, ଚୀନର ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସୀମାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଏହାକୁ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛି । ଭାରତ ସ୍ବାଧିନ ଭାବେ ଯାତାୟତ, ଆଇନଗତ କାରବାରରେ ବିଶ୍ବାସ ରଖୁଛି । ତେବେ ଭାରତ ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗରକୁ ‘ଗ୍ଲୋବାଲ୍ କମନ୍ସ’ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛି। ଚୀନ ଫିଲିପାଇନ୍ସ, ଭିଏତନାମ, ମାଲେସିଆ ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ଅବମାନନା କରି ସମଗ୍ର ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗରକୁ ଦାବି କରିଛି।
ତେବେ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ମୋଦି ସରକାର 2ଟି ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଚେଷ୍ଟା କରିଛି । ପ୍ରଥମ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀ 2018 ଉହାନରେ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀ 2019 ଚେନ୍ନାଇରେ । 1980 ଦଶକରୁ ଦିଲ୍ଲୀ ଓ ବେଜିଂ କିଛି ପ୍ରୋଟୋକଲ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ । ଏହିପରି ଘଟଣାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଏଲଏସି ଉପରେ ସମସ୍ତ ଧାରଣା ସ୍ପଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଭାରତ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଆସୁଛି । ମଧ୍ୟମ ଭାଗରେ ମାନଚିତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବିବାଦ ପଶ୍ଚିମଭାଗରେ ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ଏଠାରେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ସମସ୍ୟା ରହିଛି । ତେଣୁ ଚୀନ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଛି।
2005 ପ୍ରୋଟୋକଲ୍ ଅନୁସାରେ ଉଭୟ ସେନା ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ଧମକ ଦେବ ନାହିଁ । ଉଭୟ ପକ୍ଷ ପରସ୍ପର ସହ ଶାଳୀନତାର ସହିତ ବ୍ୟବହାର କରିବେ ଓ କୌଣସି ଉତ୍ତେଜନାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ନିବୃତ୍ତ ହେବେ । 2013 ସୀମା ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସହଯୋଗ ଚୁକ୍ତିରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଏଲଏସି ବିଷୟରେ କୌଣସି ସାଧାରଣ ବୁଝାମଣା ନଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ପେଟ୍ରୋଲିଂ ଅନୁସରଣ କରିବେ ନାହିଁ।
ଅନ୍ୟପକ୍ଷେ ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ଆଲୋଚନା ମଧ୍ୟ ଅନେକାଂଶରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହା ଦ୍ବାରା ଭାରତକୁ ହୋଇଥିବା ଲାଭ ବିଷୟରେ...
- ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ରୋଟୋକଲ ସହିତ ପେଟ୍ରୋଲିଂ ଫେସ୍ ଅଫ୍ ସମାଧାନ ହୋଇଛି ଓ ସ୍ଥାନୀୟ କମାଣ୍ଡର ସ୍ତରରେ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ହୋଇଛି ।
-1986-1987 ସୁମଦୋରୋଙ୍ଗ ଚୁ ଘଟଣା ପରେ, ଡୋକଲାମରେ 30 ବର୍ଷ ପରେ ଚୀନ ପ୍ରାୟ 5000 ସୈନ୍ୟ ଏଲଏସିରୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ କରିବାରେ ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲା ।
-1993 ସୀମା ଶାନ୍ତି ଓ ସ୍ବଚ୍ଛତା ଚୁକ୍ତି ଏଲଏସି ନିକଟରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷ ଦ୍ବାରା ନିୟୋଜିତ ସୈନ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ସୀମିତ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।
ଏକ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ, ଉଲ୍ଲଂଘନ ମାମଲା ସ୍ଥାନୀୟ କମାଣ୍ଡରଙ୍କ ଏକ ବୈଠକ ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଦ୍ବାରା କୌଣସି ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟ ନଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ଚୀନ ଦ୍ବାରା କୌଣସି ଅପରାଧ ହୁଏ, ପ୍ରାୟତଃ ଚୀନ ପକ୍ଷ ହଟଲାଇନରେ ଥିବା କଲର ଉତ୍ତର ଦେଇନଥାଏ ।
ଚୀନ ଓ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ତ୍ତମାନର ତିକ୍ତତାର ଏକ ସଙ୍କେତ ଯେ ବେଜିଂ ଦିନକୁ ଦିନ ନିଜକୁ ଅବରୋଧିତ ଅନୁଭବ କରୁଛି। ଏହାକୁ ଧ୍ୟାନରେ ରଖି ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛି । ଏହା ବିଶେଷ ଭାବରେ ସେତେବେଳେ ଘଟିଥାଏ ଯେତେବେଳେ ଏକ କ୍ଷମତାସୀନ ଶାସନ ଯାହାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମୁଖ୍ୟତଃ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ଓ ଏହାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଧିରେ ଧିରେ ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଥାଏ ।
ଏକକାଳୀନ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମାଲୋଚନାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଏହା ଏକ ବିବିଧ ପଦକ୍ଷେପ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବ । ପୁଣି ବେଜିଂ କୋରୋନା ଭାଇରସ ପାଇଁ ସମସ୍ତଙ୍କ ଟାର୍ଗେଟରେ । ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ ଚୀନ ସର୍ବଦା ଧ୍ୟାନ ହଟାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବ ।
କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ଅଫ୍ ଚାଇନା (ସିପିସି) ଉଭୟ ଘରୋଇ ତଥା ବାହାରେ ଅଧିକ ବିପଦ ଅନୁଭବ କରୁଛି। ୱାଶିଂଟନ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଚୀନ୍ ଉପରେ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଛି ଓ ବେଜିଂ ମଧ୍ୟ ଏହାର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେଇଛି। ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବଢୁଥିବା ସଂରକ୍ଷଣବାଦୀ ଭାବନା ଓ ଚୀନ ସେମାନଙ୍କୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହେତୁ ବାଣିଜ୍ୟ ଆଲୋଚନା ବିଫଳ ହୋଇଛି।
ତାଇୱାନ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ତିକ୍ତତାକୁ ଆହୁରି ବଢାଇ ଦେଇଛି । ଚୀନ ଆମେରିକାକୁ ତାଇୱାନର ଏକୀକରଣକୁ ପ୍ରାଥମିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଭାବରେ ଦେଖୁଛି। ଚୀନର ଦୁଃସାହସିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ ସାଗରରେ ଆମେରିକା-ଚୀନ ମୁହାଁମୁହିଁର ଏକ କାରଣ ହୋଇପାରେ । ଯଦି ଏପିର ହୁଏ ତେବେ ଏହା ଭାରତ-ଚୀନ ମଧ୍ୟରେ ବଡ ସଂଘର୍ଷର ରାସ୍ତା ଖୋଲିଦେବ ।
1987 ରେ ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶରେ ସୁମଦୋରଙ୍ଗ ଚୁ ଘଟଣା ଭାରତୀୟ ସେନା ଓ ଚାଇନିଜ୍ ପିପୁଲ୍ସ ଲିବରେସନ୍ ଆର୍ମି (PLA) ମଧ୍ୟରେ ଏପରି ବିବାଦ ଅଟେ ଯେଉଁଠାରେ ଭାରତ-ଚୀନ୍ ଯୁଦ୍ଧର ନିକଟତର ହୋଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ସତର୍କତା ଓ ଆକ୍ରୋଶରେ ମିଶ୍ରିତ ଭାରତୀୟ କୂଟନୀତି କେବଳ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଏଡାଇ ନଥିଲା ବରଂ ଚୀନକୁ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ବୈଠକକୁ ଆଣିଥିଲା। 1987 ଘଟଣାର ପ୍ରଭାବ ଏପରି ଥିଲା ସେତେବେଳର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧୀ 1988 ରେ ଚୀନ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ଚୀନ୍ ପ୍ରିମିୟରଙ୍କ ସହ ସମାନ କଥା ହୋଇଥିଲେ।
ଲାଇନ୍ ଅଫ୍ ଆକଚୁଆଲ୍ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ୍ (LAC) ଅବସ୍ଥାନ ବିଷୟକୁ ନେଇ ଏପ୍ରିଲ 2013 ରେ ଭାରତ ଦାବି କରିଥିଲା । ସେମାନଙ୍କର ନିଜସ୍ବ ଧାରଣାକୁ ଦର୍ଶାଇ, ଚୀନ୍ ସୈନ୍ୟମାନେ ଦୌଲତ୍ ବେଗ୍ ଓଲ୍ଡ ସେକ୍ଟରରେ ଏକ କ୍ୟାମ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ପ୍ରକୃତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଲାଇନର ପାର୍ଶ୍ବରେ 10 କିଲୋମିଟର ପରେ ଏହି ଆକଳନକୁ 19 କିଲୋମିଟର ଦାବିରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା । ଭାରତୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ଆକ୍ରମଣରେ ଚୀନ ସାମରିକ ହେଲିକପ୍ଟର ଗୁଡିକ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାରେ ପ୍ରବେଶ କରି ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଯୋଗାଣ ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥିଲା। ତେବେ ଚୀନ ଅଧିକାରୀମାନେ କୈଣସି ଅପରାଧକୁ ଅସ୍ବୀକାର କରିଛନ୍ତି ।
ଉଭୟ ଦେଶର ସୈନିକମାନେ ପରସ୍ପର ଆଡକୁ ମୁହାଁଇଥିବା ଅସ୍ପଷ୍ଟ ସୀମାରେ ସଂକ୍ଷେପରେ କ୍ୟାମ୍ପ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ମେ ମାସ ଆରମ୍ଭରେ ଯେତେବେଳେ ଉଭୟ ପକ୍ଷ ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ପଛକୁ ଟାଣି ନେଇଥିଲେ ସେତେବେଳେ ଉତ୍ତେଜନା ଦୂର ହୋଇଥିଲା। ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2014 ରେ, ଭାରତ ଓ ଚୀନ LAC କୁ ନେଇ ବିବାଦ ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ଯେତେବେଳେ ଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକମାନେ ସୀମାବର୍ତ୍ତୀ ଡେମୋଚୋକରେ ଏକ କେନାଲ ନିର୍ମାଣ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଓ ଚୀନ୍ ନାଗରିକମାନେ ସେନାର ସମର୍ଥନରେ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ। ପ୍ରାୟ 3 ସପ୍ତାହ ପରେ ଏହା ସମାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ଉଭୟ ପକ୍ଷ ସୈନ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ।
ତିବ୍ଦତ ସହ ବିବାଦ (1950): ଚୀନ୍ ତିବ୍ଦତ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କଲାବେଳେ ତିବ୍ଦତର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଗୁରୁ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କୁ ଭାରତ ଆଶ୍ରୟ ଦେଇଥିଲା। ଚୀନ ତାଙ୍କୁ ଏକ ବିପଦଜନକ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ନେତା ଭାବେ ବିବେଚନା କରେ। ସେବେଠାରୁ ଦଲାଇ ଲାମା ଉପରେ ଭାରତ-ଚୀନ ମୁହାଁମୁହିଁ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା।
ସିନୋ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ(1962)- ଭାରତ କେବେ ବି ସନ୍ଦେହ କରି ନଥିଲା ଯେ ଚୀନ୍ କେବେ ଆକ୍ରମଣ କରିବ, କିନ୍ତୁ ଏହା ହୋଇଥିଲା । ଅକ୍ଟୋବର 20, 1962 ରେ ଭାରତ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରାଯାଇଥିଲା ଯାହାକି 1962 ମସିହାରେ ସିନୋ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା ହୋଇଥିଲା।
ସୀମା ବିବାଦ (1967): ନାଥୁ ଲା ଓ ଚୋ ଲା ଠାରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷର ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ସଂଘର୍ଷ କରିଥିଲେ।
ଭାରତ ଓ ଚୀନ ମଧ୍ୟରେ 3488 କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବା ସୀମା ଅଛି । ଏହି ସୀମା ଜାମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀର, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ, ସିକ୍କିମ ଏବଂ ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ଦେଇ ଯାଇଥାଏ। ସମଗ୍ର ସୀମା 3 ଟି ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଭକ୍ତ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ର ଯଥା ଜାମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀର, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଯଥା ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ-ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଓ ପୂର୍ବ କ୍ଷେତ୍ର ଯଥା ସିକ୍କିମ-ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ । ପଶ୍ଚିମ ଅଞ୍ଚଳର 2ଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ବିବାଦ । ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ଗୁଡିକ ହେଉଛି - ଗାଲୱାନ୍ ଉପତ୍ୟକା ଓ ପେଙ୍ଗଙ୍ଗ ହ୍ରଦ ସହିତ ଲାଗିଥିବା ଫିଙ୍ଗର କ୍ଷେତ୍ର ।
ଲଦାଖରେ ଅବସ୍ଥିତ ଗଲୱାନ ଉପତ୍ୟକା ସୀମା ନିକଟରେ ଚୀନ୍ 80ଟି ତମ୍ବୁ ତିଆରି କରିଛି। ଏହାର ଜବାବରେ ଭାରତ ମଧ୍ୟ ନିଜ ସୀମାରେ 60 ଟି ତମ୍ବୁ ତିଆରି କରିଛି। ଭାରତ ଏଠାରେ ଏକ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସୁବିଧା କେନ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାପନ କରିଛି। ଚୀନ୍ ଏହି କେନ୍ଦ୍ରକୁ ବେଆଇନ ବୋଲି କହୁଛି। କେବଳ ଏହି ପ୍ରତିରକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ର ନୁହେଁ, ସୀମା ନିକଟରେ ନିର୍ମିତ ଦୁଇଟି ରାସ୍ତା ମଧ୍ୟ ଚୀନ୍ର ଅଶାନ୍ତି ବଢାଉଛି।
ଭାରତ ଓ ଚୀନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ବିତୀୟ ବିବାଦ ହେଉଛି ପେଙ୍ଗୋଙ୍ଗ ହ୍ରଦ ନିକଟରେ ଥିବା ଫିଙ୍ଗର ଏରିଆ । ପେଙ୍ଗୋଙ୍ଗ ହ୍ରଦ ନିକଟରେ ଥିବା ପାହାଡକୁ ଫିଙ୍ଗର ଏରିଆ କୁହାଯାଏ । ଚୀନ୍ ଏହି ପାହାଡ ମଧ୍ୟରୁ ଆଠଟି ଦାବି କରୁଥିବାବେଳେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ଭାରତର ଅଟେ। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଭାରତରେ କେବଳ ଚାରୋଟି ପାହାଡ ଅଛି । ଅବଶିଷ୍ଟ ଚାରିଟି ପାହାଡ ଚୀନ୍ ଦଖଲ କରିଛି। ଚୀନ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଚତୁର୍ଥ ପାହାଡ ଅତିକ୍ରମ କରି ପଞ୍ଚମ ପାହାଡକୁ କାବୁ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି । ଚଳିତ ବର୍ଷ ମେ ମାସରେ ଉଭୟ ଦେଶର ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି।
