ବାଂଲାଦେଶ ଗଠନର ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଜୟନ୍ତୀ ଉତ୍ସବ ପାଳନ ପାଇଁ ଜାତୀୟ ସ୍ତରୀୟ ସମାରୋହରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସମ୍ମାନିତ ଅତିଥି ଭାବେ ଯୋଗଦେବା ପୂରା ଯଥାର୍ଥ । 50 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ବାଂଲାଦେଶର ଜନ୍ମ ବେଳେ ଭାରତ ଧାଇର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ପାକିସ୍ତାନ ସହିତ ତାହାର ସମ୍ପର୍କ ଚ୍ଛିନ୍ନ କରି ଭାରତ ବାଂଲାଦେଶକୁ ପଛରେ ଛିଡ଼ା ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନଠାରୁ ବାଂଲାଦେଶକୁ ପୃଥକ୍ କରିବାରେ ସମସ୍ତ ଚ୍ୟଲେଞ୍ଜ ସ୍ବୀକାର କରିଥିଲା। 1971 ଡିସେମ୍ବର 6 ତାରିଖରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବେ ବାଂଲାଦେଶକୁ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବେ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଥିଲା ।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦିଙ୍କ ମାର୍ଚ୍ଚ 26 ଓ 27, 2021 ଦୁଇ ଦିନିଆ ଗସ୍ତ କାଳରେ ସେ ଢାକାରେ ମୁଖ୍ୟ ସ୍ବାଧୀନତା ଦିବସ ସମାରୋହରେ ଯୋଗଦେବେ । ସେ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ବାଂଲାଦେଶର ଜାତିର ପିତା ‘ବଙ୍ଗବନ୍ଧୁ’ ଶେଖ୍ ମୁଜିବୁର ରେହମନଙ୍କ ସମ୍ମାନିତ କରିବେ। ଦେଶର ସ୍ବାଧୀନତା ଦିବସ ସମାରୋହ ସହିତ ମୁଜିବୁରଙ୍କ ଜନ୍ମଶତବାର୍ଷିକୀ ‘ମୁଜିବ ବର୍ଷ’ ଭାବେ ଏକସମୟରେ ପାଳନ କରାଯିବ । ଏହା ସହିତ ବାଂଲାଦେଶ-ଭାରତ କୂଟନୈତିକ ସମ୍ପର୍କର 50 ବର୍ଷ ପୂର୍ତ୍ତି ପାଳନ କରାଯାଉଛି ।
ଏସବୁ ସମାରୋହ ପାଇଁ ବିଶ୍ବ ନେତାମାନେ ଢାକ୍କା ଗସ୍ତ କରୁଛନ୍ତି । କୋଭିଡ-19 ମହାମାରୀ କାରଣରୁ ଏହାକୁ କଡ଼ା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଭିତରେ କରାଯାଉଛି । ବିଶ୍ବ ନେତାମାନେ ବାଂଲାଦେଶର ଜାତୀୟ ସ୍ମାରକୀ ପରିଦର୍ଶନ କରି 1971 ମୁକ୍ତି ଯୁଦ୍ଧର ସହିଦମାନଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଜଣାଇବେ । ସେମାନେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ମିଲିଟାରୀ ପରେଡରେ ଅଭିବାଦନ ଗ୍ରହଣ କରିବେ, ଏହାସହିତ ବଙ୍ଗବନ୍ଧୁ ମ୍ୟୁଜିୟମ ବୁଲି ଦେଖିବେ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଏକ ଭୋଜିସଭାରେ ଯୋଗଦେବେ ।
କିନ୍ତୁ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମୋଦି ବଙ୍ଗବନ୍ଧୁଙ୍କ ନିଜ ଗ୍ରାମ ଟୁଙ୍ଗିପଡ଼ାଠାରେ ଥିବା ସମାଧୀସ୍ଥଳ ଏବଂ ଢାକ୍କା ବାହାରେ ଥିବା ଦୁଇଟି ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର ପରିଦର୍ଶନ କରିବେ ବୋଲି ବାଂଳାଦେଶ ମୁଖପାତ୍ର କହିଛନ୍ତି । ମୋଦି ସାତଖିରାଠାରେ ଥିବା ଜେଶୋରୋଶ୍ବରୀ କାଳୀ ମନ୍ଦିର ଦର୍ଶନ କରିବେ । ସାତଖିରା ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ହେଉଥିବା ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗ ସୀମାକୁ ଲାଗି ଅବସ୍ଥିତ । ମୋଦି ପରିଦର୍ଶନରେ ଯାଉଥିବା ଏହି ପ୍ରାଚୀନ ମନ୍ଦିରରେ 1971 ପରଠାରୁ ମଙ୍ଗଳବାର ଓ ଶନିବାର ଦିନ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ହୋଇଥାଏ ।
ବାଂଲାଦେଶ ସହିତ ଭାରତର 4 ହଜାର 96 କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବା ସୀମା ରହିଛି। ବାଂଲାଦେଶ ସହିତ ଉଭୟ ସ୍ଥଳ ଓ ସମୁଦ୍ର ପଥରେ ଭାରତର ସୀମା ବିବାଦ ରହିଛି । 1974 ପରଠାରୁ ଅଚଳ ପଡ଼ିଥିବା ସ୍ଥଳସୀମା ରାଜିନାମା 2015ରେ ମୋଦି ବାଂଲାଦେଶ ଗସ୍ତରେ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥିଲା ।
ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ବରେ ଭାରତ-ବାଂଲାଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ପଞ୍ଚମ ସର୍ବାଧିକ ସ୍ଥଳ ସୀମା ରହିଛି । ସାମାଜିକ-ସାଂସ୍କୃତିକ, ଭାଷାଗତ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂପର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ଓ ବାଂଲାଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି । ଦୁଇ ଦେଶର ଐତିହାସିକ ଘଟଣାକ୍ରମ ଏବଂ ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ସମାନତା ରହିଛି । ଏପରି ସମ୍ପର୍କ ଓ ସମାନତା କାରଣରୁ ଦୁଇ ଦେଶର ସମ୍ପର୍କ ସୁଦୃଢ କରାଗଲେ ପୁଣି ଥରେ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କ ଓ ବନ୍ଧୁତାରେ ‘ସ୍ବର୍ଣ୍ଣୀମ ଅଧ୍ୟାୟ’ର ପୁନଃଆରମ୍ଭ ହେବ ।
ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ଜନାକୀର୍ଣ୍ଣ ଦୁଇ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିଗତ 50 ବର୍ଷ ଭିତରେ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନେକ ଉତଥାନ ଓ ପତନର ଚିତ୍ର ଦେଖିଛନ୍ତି । ଏହି ଲମ୍ବା ସମୟ ଭିତରେ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବନ୍ଧୁତା ଘନିଷ୍ଠ ହୋଇଛି ଓ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତିକ୍ତତା ବି ବଢିଛି । ନଦୀ ଜଳ ବଣ୍ଟନ ସବୁଠାରୁ ବଡ ବିବାଦ ଭାବେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଛି । ଗଙ୍ଗା, ପଦ୍କାମ ଏବଂ ତିସ୍ତା ସମେତ ଛୋଟବଡ଼ 54ଟି ନଦୀ ଉଭୟ ଦେଶର ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଜୀବନରେଖା ହୋଇଥିବାରୁ ଜଳ ବଣ୍ଟନ ନେଇ ସମସ୍ୟା ରହି ଆସିଛି ।
ବାଂଲାଦେଶରୁ ଭାରତକୁ ଅନୁପ୍ରବେଶ ବୃଦ୍ଧି ଏକ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା ବୋଲି କିଛି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଦଳ କହୁଥିବା ବେଳେ ଏବେ ଏହା ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଛି । ଏବଂ ଏକଦା ଅନ୍ୟତମ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବେ ପରିଗଣିତ ବାଂଲାଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ପରବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି । ପୂର୍ବତନ ଆମେରିକା ବିଦେଶ ସଚିବ ହେନେରି କିସିଙ୍ଗର ଏହାକୁ “ବାସ୍କେଟ କେସ୍”ର ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ, ହେଲେ ଏବେ ହାରାହାରି ଜିଡିପି 8 ପ୍ରତିଶତ ସହ ବାଂଲାଦେଶ ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଶକ୍ତି ଭାବେ ଉଭା ହେଉଛି । ବାଂଲାଦେଶକୁ କମ୍ ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ଏକ ମିଡିଲ୍ ଇନକମ ଇକନମି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ କରିବାରେ ବଙ୍ଗବନ୍ଧୁ ଶେଖ୍ ମୁଜିବୁର ରେହମନଙ୍କ ଝିଅ ଯେକି 2009 ପରଠାରୁ ଦେଶର ଶାସନ କ୍ଷମତାରେ ଥିବା ବାଂଲାଦେଶ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶେଖ ହାସିନାଙ୍କ ଅବଦାନ ପ୍ରଶଂସାଯୋଗ୍ୟ ।
ପ୍ରକୃତରେ ହାସିନା ଏବଂ ମୋଦିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମ୍ୟାରିଟାଇମ୍ ଏବଂ ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ବାଉଣ୍ଡ୍ରି ଏଗ୍ରିମେଣ୍ଟ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହେବା ପରେ ଭାରତ-ବାଂଲାଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଅଧ୍ୟାୟ ପୁନଃଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ଦୁଇ ନେତାଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି କାରଣରୁ ଏହା ସାକାର ହେବାକୁ ଯାଉଛି ।
ଭାରତରେ 2019 ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ କିଛି କାରଣରୁ ବାଂଲାଦେଶରେ ବଢିଥିବା ଭାରତ ବିରୋଧୀ ମନୋଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କୁ ଅଧିକ ପରିଶ୍ରମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଛି । ଭାରତୀୟ ନାଗରିକତ୍ବ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ (ସିଏଏ) ଏବଂ ବାଂଲାଦେଶୀଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ କିଛି ଆପତ୍ତିଜନକ ମନ୍ତବ୍ୟ କାରଣରୁ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ବର୍ଷକୁ ଥିଲା 10 ବିଲିଅନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରରୁ ଅଧିକ, ଯାହାକି ସାର୍କ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବାଧିକ ।
ବାଂଲାଦେଶକୁ ଅନେକ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେବା ସହିତ ମୂଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାକୁ ଆଗେଇ ନେଇ ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସଂଯୋଗ ପୁନଃସ୍ଥାପନ କରିବା ସକାଶେ ଭାରତ ଏବେ ପ୍ରୟାସ ଚଳାଇଛି । ଭାରତ ଓ ବାଂଲାଦେଶ ସ୍ବାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ଦୁଇ ଜନକଙ୍କୁ ବଙ୍ଗବନ୍ଧୁ-ବାପୁ (ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି) ମିଳିତ ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଜରିଆରେ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ମୋଦିଙ୍କ ଗସ୍ତର ମୁଖ୍ୟ ଦିଗ ବୋଲି ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ସଚିବ ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ ଶ୍ରିଙ୍ଗଲା କହିଛନ୍ତି ।
ଏମାସ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରୀ ଏସ.ଜୟଶଙ୍କର ବାଂଲାଦେଶ ଗସ୍ତରେ ଯାଇ ବାଂଲାଦେଶ ସହ ଭାରତର ସମ୍ପର୍କକୁ ବାସ୍ତବରେ " 360 ଡିଗ୍ରୀ ପାର୍ଟନରସିପ୍" ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ, ଯାହାମଧ୍ୟରେ ଦୃଢ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏବଂ ସୁରକ୍ଷ ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଇଛି । ଭାରତର ପଡ଼ୋଶୀ ଫାଷ୍ଟ ନୀତିରେ ବାଂଲାଦେଶ ସବୁବେଳେ ସର୍ବାଧିକ ଗୁରୁତ୍ବ ପାଇ ଆସିଛି ବୋଲି ସେ କହିଥିଲେ ।
ବାଂଲାଦେଶକୁ ଭାରତ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପରିମାଣରେ କୋଭିଡ-19 ପ୍ରତିଷେଧକ ଟିକା ୟୋଗାଇ ଦେଇ ଆସିଛି । ଅନେକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କ ମତରେ ମହାମାରୀ ହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିଛି । ତ୍ରିପୁରାର ସବରୁମଠାରୁ ବାଂଲାଦେଶର ରାମଗଡ଼ ଯାଏଁ ଫେଣୀ ନଦୀ ଉପରେ 1.9 କିମି ମୈତ୍ରୀ ସେତୁ ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ରେଳପଥ ପୁଣି ଥରେ ଖୋଲିବା ପାଇଁ ଭାରତ କାମ ଆରମ୍ଭ କରିଛି ।
ଦୁଇ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ 2020 ଡିସେମ୍ବର 17 ତାରିଖରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଭର୍ଚୁଆଲ ସମିଟ୍ ପରେ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କରେ ଆସିଯାଇଥିବା ସ୍ଥାଣୁତା ଅନେକାଂଶରେ ଦୂର ହୋଇଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇଛି ।
ପଚାଶ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ 1971ରେ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ବେଳେ ବାଂଲାଦେଶୀ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଭାରତ ତାହାର ସୀମା ଖୋଲି ଦେଇଥିଲା । ଆଜି ଆମେ ମିଳିତ ହୋଇ ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ରିଜିଅନ୍ ଗଠନ କରିବା ବୋଲି ଶେଖ ହାସିନା ନିକଟରେ କହିଥିଲେ । ମହାମାରୀ ପରେ ମୋଦିଙ୍କର ଏହା ହେଉଛି ପ୍ରଥମ ବିଦେଶ ଗସ୍ତ। ଏହି ଗସ୍ତ ଦୁଇ ଦେଶର ସମ୍ପର୍କକୁ ଅଧିକ ମଜବୁତ କରିବ ।
ନିଲୋଭା ରୟ ଚୌଧୁରୀ
