କଟକ: ଅନେକ ପୂଜା ମଣ୍ଡପ ମଧ୍ୟରୁ ବକ୍ସିବଜାରରେ ଥିବା ସର୍ପା ଦୁର୍ଗାପୂଜା ମଣ୍ଡପ ଅନ୍ୟତମ । ଏହି ମଣ୍ଡପର ରହିଛି ଅନେକ ଇତିହାସ ଆଉ ପରମ୍ପରା । ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢି ଏଠାରେ ମା'ଙ୍କର ପୂଜା କରି ଆସୁଛନ୍ତି ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ । କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ ମୂର୍ତ୍ତି କାରିଗର ଆଉ ପୂଜକ ବି ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି କାର୍ଯ୍ୟ କରି ଆସୁଛନ୍ତି । ଏହି ମଣ୍ଡପର ଅନେକ ଆଲୌକିକ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ରାତିରେ ପାଉଁଜିର ଶବ୍ଦକୁ ପୂଜାର ବାସନା ମଧ୍ୟ ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି କର୍ମକର୍ତ୍ତା ।
ରାତିରେ ଶୁଭୁଛି ମା'ଙ୍କ ପାଉଁଜି ଶବ୍ଦ:
କଟକ ଦଶହରାର ବେଶ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ରହିଛି ।ଏଠାରେ ଏମିତି ପୂଜା ମଣ୍ଡପ ରହିଛି ଯାହାର ପରମ୍ପରା ଶୁଣିଲେ ଆପଣ ବି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯିବେ । ଏବେବି ନିଜର ପୌରାଣିକ ଓ ପରମ୍ପରାରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ବଜାୟ ରଖିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଛି କିଛି ମଣ୍ଡପ । ଏହିଭଳି ଏକ ପୂଜା ମଣ୍ଡପ ହେଉଛି କଟକର ସର୍ପାଦୁର୍ଗା ପୂଜା ମଣ୍ଡପ । ମଣ୍ଡପକୁ ପୁରିଲାଣି ୨୭୨ ବର୍ଷ । ପ୍ରଥମେ ଘରୋଇ ପୂଜା ପାଉଥିଲେ ମା' ଦୁର୍ଗା । ୧୯୫୦ ମସିହାରୁ ୭ ସାହିକୁ ନେଇ ଏଠାରେ ସାର୍ବଜନୀନ ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ତେବେ ସର୍ପା ଦୁର୍ଗା ପୂଜା କମିଟିର ସଦସ୍ୟ ଆଶିଷ କୁମାର ଦାସ କହିଛନ୍ତି,"ମା'ଙ୍କ ଅନେକ ଆଲୌକିକ ମହିମା ରହିଛି । ରାତିରେ ପାଉଁଜିର ଶବ୍ଦକୁ ପୂଜାର ବାସନା ମଧ୍ୟ ଅନୁଭବ କରିଛି । "
ସର୍ପା ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଇତିହାସ :
୧୭୫୨ ମସିହାରେ ତତ୍କାଳୀନ ଜମିଦାର ସ୍ୱରୁପ ଚନ୍ଦ୍ର ଦାସ କୋଲ୍କାତାରୁ ଆସି ଏଠାରେ ପୂଜା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ପ୍ରଥମେ ଏକ ଚାଳ ଘରେ ମା'ଙ୍କ ପୂଜା କରାଯାଉଥିଲା । ପରେ ଜରି ମେଢରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ମା'ଙ୍କ ରୂପା ମେଢ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇସାରିଛି । ସେହିପରି ମା'ଙ୍କ ଲାଗି ରୂପା ଓ ସୁନା ଆଦି ଗହଣା ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି । ଏଠାରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ ଖାସ କଥା ହେଉଛି ଏଠାରେ ପିଢି ପରେ ପିଢି ଧରି ମୂର୍ତ୍ତି କାରିଗର, ପୂଜକ ଓ ପୂଜା ପରିଚାଳନା ନିଜ ନିଜ ବଂଶଧରମାନେ କରି ଆସୁଛନ୍ତି ।
ଝିଅ ରୂପରେ ପୂଜାପାଆନ୍ତି ମା' ଦୁର୍ଗା:
ଏଠାକାର ଆଉ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ହେଉଛି କଟକର ଭସାଣୀ ପର୍ବରେ ସର୍ପା ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ମେଢ ସାମିଲ ହୋଇନଥାଏ । ଦଶମୀ ଦିନରେ ହିଁ ମା ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ଭସାଣି କରାଯାଇଥାଏ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି କର୍ମକର୍ତ୍ତା । ତେବେ ଭସାଣି କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଅତି ନିରାଡମ୍ୱର ଭାବେ କରାଯାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୂଜା ମଣ୍ଡପ ଭଳି କୌଣସି ବ୍ୟୟବହୁଳ ନାଚଗୀତ ଅବା ରୋସଣୀର ଛାପ ଦେଖିବାକୁ ମିଲିନଥାଏ । ଏଠାରେ କେବଳ ପୂଜା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଅଧିକାଶଂ ପୂଜା ମଣ୍ଡପରେ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ମା' ରୂପରେ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଏଠାରେ ମା'ଙ୍କୁ ଝିଅ ରୂପରେ ପୂଜା କରାଯାଉଛି । ଦଶମୀ ତିଥିରେ ସିନ୍ଧୁର ଖେଳରେ ମା'ଙ୍କୁ ଝିଅ ରୂପରେ ବିଦାୟ ଦେଇଥାନ୍ତି ।
ଇଟିଭି ଭାରତ, କଟକ
