ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ଦେଶରେ ମୋଦି 3.0 ଆରମ୍ଭ ହେବାପରେ ବିଭିନ୍ନ କେନ୍ଦ୍ରମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଦାୟିତ୍ବ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ଦେଶର ସବୁଠାରୁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ କୃଷି ବିଭାଗ ଦାୟିତ୍ବ ଏଥର ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶିବରାଜ ସିଂ ଚୌହାନଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ରହିଛି । ଶିବରାଜ ସିଂ ଚୌହାନ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିବାବେଳେ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରକୁ ବେଶ ସଫଳତାର ସହ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଛନ୍ତି । କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ସଂସ୍କାରମୂଳକ ନୀତି, ପ୍ରଶାସନିକ ଉଦ୍ଭାବନ ଏବଂ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ଅନ୍ୟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣାଦାୟକ ହୋଇପାରେ । ବର୍ତ୍ତମାନର ରାଜନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ କୃଷି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ଦାୟିତ୍ବ ସେଭଳି ଜଣେ ଅଭିଜ୍ଞ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ହାତରେ ଦେବା ଏକ ସୁଚିନ୍ତିତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରେ । ତେବେ ଦେଶର କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ନୂଆ କୃଷିମନ୍ତ୍ରୀ ଶିବରାଜ ସିଂ ଚୌହାନଙ୍କ ପାଇଁ କଣ ରହିବ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ? ପଢ଼ନ୍ତୁ ପରିତାଲା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଙ୍କ ଏହି ବିଶ୍ଳେଷଣ,
ପ୍ରାୟ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ଭାରତୀୟ ଏବେବି ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରୁଛନ୍ତି । ଜାତୀୟ ପରିସଂଖ୍ୟାନ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର ଘରୋଇ ଖର୍ଚ୍ଚ ସର୍ଭେ ଅନୁଯାୟୀ, ୨୦୨୨-୨୩ ମସିହାରେ ସେମାନଙ୍କର ମାସିକ ହାରାହାରି ମୁଣ୍ଡପିଛା ଖର୍ଚ୍ଚ ୩ ହଜାର ୭୭୩ ଟଙ୍କା ଥିଲା । ପରିବାରର ହାରାହାରି ଆକାର ପ୍ରାୟ ୪.୪, ଅର୍ଥାତ ଗୋଟିଏ ପରିବାରର ମାସିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ମାତ୍ର ୧୬,୬୦୦ ଟଙ୍କା । ଏବେବି ସେମାନେ ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି ସହ ଖାପ ଖୁଆଇ ଚଳୁଛନ୍ତି ଓ ସ୍ବଳ୍ପ ସଞ୍ଚୟ କରୁଛନ୍ତି । ବିସ୍ତୃତ ଭାବେ କହିବାକୁ ଗଲେ, ହାରାହାରି ଗ୍ରାମୀଣ ପରିବାରର ଆୟ ମାସକୁ ୨୦ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ନୁହେଁ । ଏଥିରେ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦିଙ୍କ ସରକାର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନେକ ଯୋଜନା ଯେପରିକି ଶୌଚାଳୟ, ଗୃହ (ପିଏମ-ଆବାସ), ପାନୀୟ ଜଳ (ହର ଘର ନଲ୍ ସେ ଜଲ୍), ଗ୍ରାମୀଣ ରାସ୍ତା, ବିଦ୍ୟୁତ ଯୋଗାଣ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି । ତଥାପି ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଆୟ ସ୍ତର ବହୁତ କମ୍ ରହିଛି ଏବଂ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ କୃଷି ପରିବାରର ଆୟ ମଧ୍ୟ ଖୁବ୍ କମ୍ ଅଟେ । ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ଦର୍ଶାଉଛି ଯେ, ଗ୍ରାମୀଣ ଅର୍ଥନୀତି ଭଲ ସ୍ଥିତିରେ ନାହିଁ । ଅନ୍ୟପଟେ ଆଉ ଏକ ଭଲ ସୂଚକ ହେଉଛି ଯେ, ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରକୃତ ମଜୁରୀରେ ବୃଦ୍ଧି, ଯାହା ମୋଦି ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବିତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାଳରେ ସ୍ଥିର ରହିଛି ବା ସାମାନ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ବୟନ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଦ୍ବାରା ପ୍ରକାଶିତ ସର୍ବଶେଷ ଅସ୍ଥାୟୀ ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ, ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ୨୪ରେ କୃଷି-ଜିଡିପି ମାତ୍ର ୧.୪ ପ୍ରତିଶତ ଥିଲା । ବାସ୍ତବରେ ଏହାର ଦ୍ବିତୀୟ ଅଗ୍ରୀମ ଆକଳନ ମାତ୍ର ୦.୭ ପ୍ରତିଶତ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ୨୪ରେ ସାମଗ୍ରିକ ଜିଡିପି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ୮.୨ ପ୍ରତିଶତ ହୋଇଥିବାରୁ ବ୍ୟବସାୟ ସର୍କଲ ଏବଂ ସହରାଞ୍ଚଳ ସମ୍ବାଦ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ସାହ ଦେଖା ଦେଇଇଥିଲା ଯେ ଜି-20 ସମେତ ବିଶ୍ବର ସମସ୍ତ ପ୍ରମୁଖ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ ସର୍ବାଧିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାରରେ ଶୀର୍ଷରେ ରହିଛି । ଏଥିରେ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଯଦି କୃଷି କ୍ଷେତ୍ର ମାତ୍ର ୧.୪ ପ୍ରତିଶତରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ଏବଂ ଏଥିରେ ୪୫.୮ ପ୍ରତିଶତ ଶ୍ରମିକ ନିୟୋଜିତ ଅଛନ୍ତି, ତେବେ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ କ’ଣ କରାଯାଉଛି ତାହା କଳ୍ପନା କରାଯାଇପାରେ । ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତି ମାସରେ ୫ କିଲୋ ମାଗଣା ଚାଉଳ କିମ୍ବା ଗହମ ଦେବା ଯଥେଷ୍ଟ ନୁହେଁ । ଏହା ବାସ୍ତବରେ କେବଳ ଏକ ଦାନ । ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ, ଜରୁରୀ ହେଉଛି ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ଆୟରେ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ।
କିନ୍ତୁ ଆମେ ଏହା କିପରି କରିବା ? ଏହା ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଶିକ୍ଷା, ଯେଉଁମାନେ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ଆମର ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାଧାରଣ ଲୋକେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତୁ କିମ୍ବା ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅଧିକ ଲୋକାଭିମୁଖୀ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ, ତିନୋଟି ଜିନିଷ ମନେରଖିବା ଉଚିତ୍ । ଗୋଟିଏ ହେଉଛି, ଅନେକ ଲୋକ କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି । ସେମାନେ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ, ଅଣକୃଷି ଚାକିରି ଆଡକୁ ଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଭିତ୍ତିଭୂମି ନିର୍ମାଣ କିମ୍ବା ଗ୍ରାମୀଣ ଅର୍ଥନୀତିରୁ ସହରୀ ଭାରତ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଏହା ହୋଇପାରେ । ଉଚ୍ଚ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଚାକିରି ପାଇଁ ଏହା ଦକ୍ଷତା ବିକାଶରେ ବୃହତ ପରିମାଣର ବିନିଯୋଗ ଆବଶ୍ୟକ କରିବ । ଅର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ତାଲିମ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ସେହିଭଳି ଦ୍ବିତୀୟଟି ହେଉଛି କୃଷି ମଧ୍ୟରେ ବିଶେଷ କରି ଚାଉଳ, ଯାହାକି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଅଛି, ତାହାଠାରୁ ଧ୍ୟାନ ହଟାଇ କୁକୁଡ଼ା, ମତ୍ସ୍ୟଚାଷ, ଦୁଗ୍ଧ, ଫଳ ଏବଂ ପନିପରିବା ଭଳି ଅଧିକ ମୂଲ୍ୟବାନ କୃଷିକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଉଚ୍ଚ ମୂଲ୍ୟର କୃଷି, ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଉଥିବା କ୍ଷୀର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅମୁଲ୍ ମଡେଲ୍ ପରି ଏକ ମୂଲ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳା ପଦ୍ଧତି ଅଗ୍ରଗାମୀ ଚଳନ ସାମଗ୍ରୀ ଆବଶ୍ୟକ । ଏଥିପାଇଁ ସରକାର ଏକ ଦୃଢ଼ ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ତୃତୀୟତଃ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପୂର୍ବରୁ ଖରାପ ପାଣିପାଗ ସ୍ଥିତି (ହିଟ୍ ୱେଭ୍ କିମ୍ବା ବନ୍ୟାସ୍ଥିତି) ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି, ତେଣୁ ଭାରତ ସ୍ମାର୍ଟ କୃଷିରେ ବିପୁଳ ପରିମାଣର ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଯାହା କୃଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ତୃତୀୟ ଫସଲ ଭାବରେ ସୋଲାର ଶକ୍ତି ଅଟେ । ମରୁଡ଼ି କିମ୍ବା ବନ୍ୟା ଯୋଗୁଁ ଅନ୍ୟ ଫସଲ ବିଫଳ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କୁ ନିୟମିତ ମାସିକ ଆୟ ମିଳିପାରିବ ।
ଏହି ଜିନିଷଗୁଡିକ ସଠିକ୍ ଭାବରେ କରିବା ପାଇଁ ମୋଦି ସରକାରରେ କୃଷି ଏବଂ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ବିକାଶ ପାଇଁ ଦେଶ ଜଣେ ଅଭିଜ୍ଞ ତଥା ବୁଦ୍ଧିମାନ ବ୍ୟକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ କରେ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଶିବରାଜ ସିଂ ଚୌହାନଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ର କୃଷିମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ ଚୟନ ଏକ ସୁଚିନ୍ତିତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରେ । ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ଅବଦାନକୁ ମନେ ରଖିବା ଉଚିତ୍ । ଶିବରାଜ ସିଂ ଚୌହାନଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭଲ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଛି । ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ୨୦୧୩-୧୪ରୁ ୨୦୨୨-୨୩ ମଧ୍ୟରେ ହାରାହାରି ବାର୍ଷିକ ୬.୧ ପ୍ରତିଶତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଛି, ଯେତେବେଳେ କି ଗତ ୧୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଜାତୀୟ ହାରାହାରି ୩.୯ ପ୍ରତିଶତ ରହିଥିଲା । ଶିବରାଜ ସିଂ ଚୌହାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ୧୯୬୦-୭୦ ଦଶକରେ ସବୁଜ ବିପ୍ଳବ ସମୟରେ ପଞ୍ଜାବର ସଫଳତା ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇପାରେ ।
ଚୌହାନ ୨୦୦୫ରୁ ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରହିଥିଲେ, ୨୦୧୮ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ପରେ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ କଂଗ୍ରେସ ରାଜ୍ୟରେ ସରକାର ଗଠନ କରିଥିଲା । କେବଳ ୧୫ ମାସ ପାଇଁ ଏକ ବିରତି ନେଇଥିଲା ଚୌହାନ ସରକାର । ତେବେ ଏହି ଶାସନ ମଧ୍ୟରେ ସୋୟାବିନ, ଚଣା, ବିରି, ହରଡ଼, ମସୁର ଡାଲି ଏବଂ ମସୁର ଉତ୍ପାଦନରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦେଶରେ ପ୍ରଥମ ଏବଂ ମକା, ରାଶି, ସୂର୍ଯ୍ୟମୂଖୀ, ମୁଗ ଏବଂ ଗହମ ଉତ୍ପାଦନରେ (ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ପରେ) ଦ୍ବିତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି । ୨୦୦୫ରେ ଯେତେବେଳେ ଶିବରାଜ ସିଂ ଚୌହାନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ଦାୟିତ୍ବ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ସ୍ତରକୁ ପହଞ୍ଚିନଥିଲା । ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶକୁ ଅସୁସ୍ଥ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା । ସେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର କୃଷି ଅର୍ଥନୀତିରେ ସୁଧାର ପାର୍ଶ୍ବରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଭାବ କ୍ଷେତ୍ର ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଉଚ୍ଚସ୍ତରରେ ଚୌହାନ ଏକ 'କୃଷି କ୍ୟାବିନେଟ୍' ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ, ଯାହାକି ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ଉପରେ ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲା ।
ଏହି 'କୃଷି କ୍ୟାବିନେଟ୍' କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମନ୍ତ୍ରୀ ତଥା ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର ଦାୟିତ୍ବ ସ୍ଥିର କରିଥିଲେ । ଏହାପରେ ଚୌହାନ ସରକାର ଚାଷ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଦେବା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଉଦାରବାଦୀ ମୂଳ ପରିଶୋଧ ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ସହିତ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ସୁଧମୁକ୍ତ ଋଣ ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ନୂତନ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା । ଚୌହାନ କୃଷି ଉତ୍ପାଦନର ବିଭିନ୍ନ କାରଣ ଯଥା ବିହନ, ସାର ଏବଂ ଚାଷ ଉପକରଣ ପାଇଁ ଧାର୍ଯ୍ୟ ସବସିଡି ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ । କୃଷକମାନଙ୍କୁ ମୌସୁମୀ ସମୟରେ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଜଳସେଚନ ଏବଂ ଜଳ ଉପଲବ୍ଧତା ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଚୌହାନ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥଗିତ ଜଳସେଚନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ସମସ୍ୟା ଦୂର କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଏବଂ ମାଇକ୍ରୋ ଜଳସେଚନ ଏବଂ ସଂରକ୍ଷଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ ।
ରାଜ୍ୟର ଜଳ ପରିଚାଳନା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ସଫଳତାକୁ ମଧ୍ୟ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ଦେବାସ ଜିଲ୍ଲାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ନାମରେ ନାମିତ ଏହି 'ଦେବାସ ମଡେଲ୍' ସଫଳତାର କାହାଣୀକୁ ଦର୍ଶାଇଲା, ଯେଉଁଥିରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ରାଜସ୍ଥାନର କୃଷକମାନେ ମାଇକ୍ରୋ ଜଳସେଚନ କୌଶଳକୁ ଭଲ ଭାବରେ ବୁଝିବା ପାଇଁ ଦେବାସ ଯାତ୍ରା କରୁଥିଲେ । ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ଗତ ଦୁଇ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ମୋଟ ଫସଲ କ୍ଷେତ୍ରର ଜଳସେଚନ କଭରେଜ୍ ପ୍ରାୟ ଦ୍ବିଗୁଣିତ ହୋଇ ୨୪ରୁ ୪୫.୩ ପ୍ରତିଶତ ହୋଇଛି । ଫଳାଫଳ ହେଉଛି ଆଜି ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ଫସଲ ତୀବ୍ରତା ୧.୯, ଯାହା ପଞ୍ଜାବର ପ୍ରାୟ ସମାନ । ଗତ ୧୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ, ଯେତେବେଳେ ଭାରତରେ କୃଷିର ହାରାହାରି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ୩.୭ ପ୍ରତିଶତ ଥିଲା, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ଏହି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ୬.୫ ପ୍ରତିଶତ ଅର୍ଥାତ ଦୁଇଗୁଣରୁ ଅଧିକ ଥିଲା । ଜଳସେଚନରେ ବିନିଯୋଗ କରିବା ସହିତ ଚୌହାନ ସରକାର ମଧ୍ୟ ନୂତନ ନଳକୂପ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ ଏବଂ କେନାଲ ନିର୍ମାଣ/ମରାମତି ମାଧ୍ୟମରେ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ମାର୍କେଟିଂ ପାଇଁ ଭିତ୍ତିଭୂମି ସୃଷ୍ଟି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ । ସରକାରୀ କ୍ରୟ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରାଥମିକ ଏପିଏମ୍ସି (କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ବଜାର କମିଟି) ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ଗାଁ ଗୁଡ଼ିକରେ ଉପ-ମଣ୍ଡି, କମିଟି ଏବଂ ଗୋଦାମରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ ଯେ ଜୁନ୍ ୨୦୧୭ରେ ଯେତେବେଳେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ମନ୍ଦସୌରରେ କୃଷି ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିରେ ପାଞ୍ଚ ଜଣ ଚାଷୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଏହା ତୀବ୍ର ରୂପ ନେଇଥିଲା, ସେତେବେଳେ ଚୌହାନ ସରକାର ଏକ ନିଆରା ରଣନୀତି ଆପଣାଇ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀ ଚାଷୀଙ୍କୁ ଶାନ୍ତ କରିଥିଲେ । ସର୍ବନିମ୍ନ ସହାୟତା ମୂଲ୍ୟର ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି (ଏମ୍ଏସ୍ପି), ଜମି ଅନୁକୂଳ ଅଧିଗ୍ରହଣ ଏବଂ କୃଷି ସମବାୟ ସମିତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ଘୋଷଣା କରିବା ବ୍ୟତୀତ ଚୌହାନ ଦେଢ଼ ଦିନର ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉପବାସ ପାଳନ କରିଥିଲେ । କିଛି ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ପରିସ୍ଥିତି ସ୍ବାଭାବିକ ହେଲା । ରାସାୟନିକ ସାର ଏବଂ କୀଟନାଶକ ବ୍ୟବହାର ହ୍ରାସ କରିବା ଏବଂ ଏହା ବଦଳରେ ଜୈବ ସାର ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ସେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ସଫଳତାର ସହ ବିଶ୍ବାସ କରାଇଛନ୍ତି । ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଫସଲ ବିଶେଷ କରି ଗହମରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଫସଲ ପାଇଁ ଏକ ସୁନାମ ଦେଇଥିଲା । ଫଳରେ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର ଉଚ୍ଚ ଆୟ ବର୍ଗର ଲୋକମାନେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ଗହମକୁ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ ।
ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ କୃଷକଙ୍କୁ କୃଷକ ଉତ୍ପାଦକ ସଂଗଠନ (FPO)ରେ ସଂଗଠିତ କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ଶିବରାଜ ସିଂ ଚୌହାନ ସଫଳ ହୋଇଛନ୍ତି । ଆଜି ମଧ୍ୟ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ଦେଶର ସବୁଠାରୁ ସକ୍ରିୟ ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟିକ ସଫଳ FPO ରହିଛି । ତେଣୁ, ଏହି ଆକଳନଗୁଡିକ କେନ୍ଦ୍ର କୃଷିମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ଚୌହାନଙ୍କ ବିଶ୍ବସନୀୟତାକୁ ଦୃଢ଼ କରିଛି । ରାଜନୈତିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକମାନେ ବିଶ୍ବାସ କରନ୍ତି ଯେ ମୋଦି ସରକାରରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ କୃଷି ଉପରେ ଅଭିଜ୍ଞତା ଥିବା ଜଣେ ନେତା କୃଷି ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ପାଇଛନ୍ତି । ଚୌହାନ, କେନ୍ଦ୍ର କୃଷିମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରୁ ତାଙ୍କ ଅଭିଜ୍ଞତାକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଭାରତୀୟ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ସୁଧାର ଆଣିବେ, ଯାହା ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ନବସୃଜନର ଅଭାବ, ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ସହିତ ଖାପ ଖୁଆଇବା ପାଇଁ ଅନିଚ୍ଛା ଏବଂ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରର ଆଗ୍ରହ ହ୍ରାସ ଭଳି ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛି ।
