हैद्राबाद No serious hole in ozone layer : IIT-खरगपूर (इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी) येथील संशोधकांनी त्यांच्या नुकत्याच केलेल्या अभ्यासात उष्णकटिबंधीय वातावरणातील ओझोन होलच्या दाव्याचं खंडन केलं आहे. ओझोन वायुला पडलेल्या छिद्रामुळं उष्णकटिबंधीय प्रदेशात राहणाऱ्या नागरिकांच्या आरोग्यावर परिणाम होऊ शकतो, असं काही मागिल संशोधनात म्हटलं होतं. आयआयटी खरगपूरच्या अभ्यासात अशा कोणत्याही संभाव्य आरोग्य धोक्याची शक्यता नाकारण्यात आली आहे.
ओझोनचा ऱ्हास नाही : IIT खरगपूरच्या सेंटर फॉर ओशन, रिव्हर, ॲटमॉस्फियर अँड लँड सायन्सेस (CORAL) चा हा अभ्यास आंतरराष्ट्रीय संशोधकांच्या सहकार्यानं करण्यात आला आहे. ॲटमॉस्फेरिक केमिस्ट्री अँड फिजिक्स या जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या “अलीकडील दशकात उष्णकटिबंधीय स्ट्रॅटोस्फियरमध्ये ओझोनचा तीव्र ऱ्हास नाही” या शीर्षकाच्या अभ्यासात, संशोधकांनी गेल्या 5 दशकांमध्ये (1980-220) उष्णकटिबंधीय प्रदेशांमध्ये ओझोनचा ऱ्हास आणि अवकाशीय ट्रेंडचा अभ्यास केला.
अभ्यासाचे मुख्य निष्कर्ष -
ओझोन वायुला छिद्राचा पुरावा नाही : अभ्यासामध्ये उपग्रह आणि पुनर्विश्लेषण डेटाची विस्तृत श्रेणी वापरली गेली, ज्यानं दर्शविलं, की उष्ण कटिबंधातील ओझोन वायुच्या छिद्राचे कोणतेही पुरावे नाहीत.
मागील डेटामधील त्रुटी : ओझोन वायुला छिद्र पडल्याचा अहवाल देणारे पूर्वीचे अभ्यास अपुऱ्या डेटावर अवलंबून होते. मुख्यतः पृष्ठभागापासून 11 किमी उंचीपर्यंत, जी गंभीर 15-20 किमी उंचीवर ओझोन पातळीचे अचूक मूल्यांकन करण्यासाठी अपुरी आहे. अभ्यासानं मागील संशोधकांनी वापरलेल्या डेटामधील उच्च अनिश्चितता आणि कमतरता देखील ओळखल्या. ज्यामुळं चुकीचं निष्कर्ष निघालं होते.
ओझोन ट्रेंड आणि डायनॅमिक्स : आयआयटीच्या नेतृत्वाखालील संशोधन असं दर्शवितं, की उष्णकटिबंधीय ओझोन वायुच्या पातळीमध्ये कोणतीही घट रासायनिक घटामुळे, नव्हे तर वातावरणातील गतिशीलतेमुळे होते. अभ्यासात उष्णकटिबंधीय ओझोनच्या पातळीत एकतर माफक वाढ किंवा कोणताही लक्षणीय कल आढळला नाही.
आरोग्यास धोका नाही : सध्याच्या वातावरणातील हॅलोजन पातळीच्या आधारावर, अभ्यास पुष्टी करतो. की ध्रुवीय क्षेत्राबाहेर ओझोन वायुला छिद्र पडण्याचा कोणताही धोका नाही. त्यामुळं उष्णकटिबंधीय प्रदेशात राहणाऱ्या नागरिकांच्या आरोग्यास कोणताही धोका नाही.
छिद्रे पडण्याची शक्यता खूपच कमी : या अभ्यासाचे प्रमुख लेखक जयनारायण कुट्टीपुरथ यांनी एका प्रसिद्धीपत्रकात म्हटलं की, उष्णकटिबंधीय प्रदेशात ओझोन वायुला छिद्रे पडण्याची शक्यता खूपच कमी आहे. उष्णकटिबंधीय प्रदेशांमध्ये सरासरी ओझोन वायुचं मूल्य नेहमी 260 DU च्या आसपास असतं, जे 220 DU च्या ओझोन छिद्राच्या प्रमाणापेक्षा जास्त असतं. अलिकडच्या दशकात उष्णकटिबंधीय ओझोनमध्ये झालेली माफक घट हे रसायनशास्त्राच्या, नव्हे तर वातावरणातील गतिशीलतेतील बदलांमुळं झालं आहे.
अभ्यासाचे दुसरे लेखक जीएस गोपीकृष्णन यांच्या मते, उष्णकटिबंधीय क्षेत्रात ओझोन वायुच्या छिद्राचा अभ्यास करण्यासाठी पृष्ठभागापासून 11 किमी उंचीपर्यंतचा डेटा वापरला गेला. जे वातावरणातील 15-20 किमी अंतरावर असलेल्या ओझोन वायुचं मूल्यांकन करण्यासाठी अपुरं आहे. याव्यतिरिक्त, त्या अभ्यासामध्ये वापरलेल्या डेटासेटमध्ये उच्च अनिश्चितता आणि मोठ्या कमतरता आहेत. आम्ही उष्णकटिबंधीय प्रदेशात सर्व उपलब्ध डेटासेट वापरले आहेत. त्यामुळं ओझोनला कोणतही गंभीर छिद्रे दिसत नाही.
