हैदराबाद What Are Investment Scams : गुंतवणूक घोटाळे ही एक मोठी समस्या आहे. लोकांना अनेकदा मोठ्या नफ्याचं आश्वासन दिलं जातं. उदाहरण द्यायचं झालं तर, एक रुपयाच्या बदल्यात लाख रुपये मिळतील. हे ऐकतानाच आश्चर्यकारक वाटतं, बरोबर ना? पण हीच तर फसवण्याची एक एक युक्ती आहे. सायबर गुन्हेगार त्यांच्या युक्तीने असंच फसवतात. ते लोकांना आमिष दाखवतात, त्यांचे पैसे घेतात आणि गायब होतात. या घोटाळ्यांची वारंवारता आता खूप वाढली आहे. ते टॉप सायबर गुन्ह्यांपैकी एक आहेत. त्यामध्ये विविध प्रकार आहेत, परंतु ते सर्व मोठ्या परताव्याची आश्वासने देतात आणि लोकांचे पैसे ढापतात.
सायबर आणि आर्थिक गुन्हेगारी किंवा फसवणुकीची काही उदाहरणे पाहूयात.
1) वेबसाइट आधारित घोटाळे - घोटाळेबाज लोकांना फसवण्यासाठी वेबसाइट्स वापरण्यात येतात. आपल्या जाळ्यात पकडण्यासाठी खोटे सौदे केले जातात. उदाहरणार्थ, जेव्हा आपण इंटरनेट ब्राउझ करत असतो तेव्हा आपल्याला पॉप-अप दिसते. त्यात सांगितलं जातं की, की तुम्ही सुप्रसिद्ध कंपनीचे महागडे फोन अत्यंत कमी किमतीत खरेदी करू शकता. ते दावा करतात की ही क्लिअरन्स विक्री आहे आणि जर तुम्ही मोठ्या प्रमाणात खरेदी केली तर ते आणखी स्वस्त मिळतील. पॉप-अप कथित ग्राहकांना चित्रे, व्हिडिओ आणि इतर काही आमषे दाखवतात. जर तुम्ही त्याला फशी पडला तर पैसे जातात. हैदराबादमधील एका मोठ्या सॉफ्टवेअर कंपनीतील एकजण अधिकारी याला बळी पडली. तिच्या कर्मचाऱ्यांना बक्षीस म्हणून फोनसाठी 20 लाख रुपये तिने असेच दिले. पण फोन कधीच आले नाहीत आणि तिला पोलिसांकडे जावं लागलं.
2) विदेशी मुद्रा - स्कॅमर्स फॉरेक्स (परकीय चलन) ट्रेडिंग स्कॅमसाठी लोकांना लक्ष्य करण्यासाठी व्हॉइस ओव्हर इंटरनेट प्रोटोकॉल (VOIP) कॉल वापरत आहेत. ते फॉरेक्स ट्रेडिंग कंपन्यांचे प्रतिनिधी म्हणून भासवतात. तुम्ही त्यांच्यासोबत गुंतवणूक केल्यास प्रचंड नफा देण्याचे आश्वासन देतात. त्यांचा असा दावा असतो की आंतरराष्ट्रीय व्यवहारांच्या वाढीसह, चलन विनिमयासाठी उच्च मागणी आहे, म्हणजे मोठ्या कमिशनशिवाय मोठा नफा मिळणार. गुंतवणूक गोळा करण्यासाठी त्यांनी बनावट वेबसाइट आणि बँक खाती तयार केलीत. विश्वास संपादन करण्यासाठी, ते सुरुवातीला काही कमिशन देखील देतात. हे लोकांना अधिक गुंतवणूक करण्यास प्रवृत्त करते. पण एकदा त्यांच्याकडे पुरेसा पैसा आला की, ते गायब होतात आणि त्यांना बळी पडल्याचं दिसून येतं. उदाहरणार्थ, अशा घोटाळ्यात हैदराबादच्या गच्ची बावली येथील एका सॉफ्टवेअर अभियंत्याचे अशाच प्रकरणात तब्बल ७३ लाखांचे नुकसान झाले.
3) फ्रँचायझी ऑफर - बऱ्याच कंपन्या आता फ्रँचायझी ऑफर करतात. याचा अर्थ ते इतर लोकांना त्यांच्या यशस्वी व्यवसायाच्या नवीन शाखा उघडू देतात. पण सावध राहा, कारण घोटाळेबाज याचा फायदा घेत आहेत. ते ऑनलाइन सुप्रसिद्ध कंपन्यांचे प्रतिनिधी म्हणून भासवतात.. तुम्ही स्वारस्य दाखवल्यास, तुम्ही त्यांच्याशी संपर्क साधल्यानंतर ते तुम्हाला फ्रँचायझी देण्याचे वचन देतात. ते तुम्हाला कायदेशीर कागदपत्रे देखील पाठवतील. पण एकदा तुम्ही पैसे भरले की ते गायब होतात. उदाहरणार्थ, केएफसी फ्रँचायझीचे आश्वासन देणाऱ्या घोटाळ्यात हैदराबादमधील एकानं २६.२७ लाख रुपये गमावलेत. आणखी एका व्यक्तीला गॅस डीलरशिप मिळेल या विचाराने 45 लाख रुपये गमावले.
4) अर्धवेळ नोकरी - स्कॅमर लोकांना अर्धवेळ नोकरीच्या बनावट ऑफर देऊन फसवत आहेत आणि ही एक मोठी समस्या बनत आहे. या नोकऱ्यांच्या जाहिराती ते प्रसिद्ध कंपन्यांच्या असल्याचा दावा सोशल मीडियावर करतात. ते नोकरीच्या इच्छुकांना बनावट नियुक्तीपत्रेही पाठवतात. स्कॅमर म्हणतात की तुम्ही कमेंट पसंत करून आणि लिहून पैसे कमवू शकता. ते Google Maps वर व्यवसायांसाठी कमेंट-रिव्ह्यू लिहिण्यासाठी पैसे देण्याचे वचन देऊ शकतात. पण हा सगळा घोटाळा आहे. उदाहरणार्थ, यापैकी एका घोटाळ्यामुळे एका सरकारी कर्मचाऱ्याला 84.9 लाख रुपयांचं नुकसान झालय.
5) स्टॉक एक्सचेंज - आजकाल शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करणे सामान्य आहे. परंतु घोटाळेबाज त्याचा फायदा घेत आहेत. ते स्टॉक ब्रोकर म्हणून ऑनलाइन जाहिरात करतात आणि दावा करतात की ते कोणत्या कंपनीचे शेअर्स वाढतील याचा अंदाज लावू शकतात. जर तुम्ही सकाळी गुंतवणूक केली तर तुम्हाला संध्याकाळपर्यंत परतावा मिळेल असं सांगून ते लवकर नफ्याचे वचन देतात. तुमचा विश्वास बसावा यासाठी स्कॅमर तुमच्या खात्यात खोटा नफा दाखवतात. ते तुमच्यासाठी नफ्यात शेअर्स खरेदी आणि विक्री करण्याचे वचन देऊन आगामी IPO बद्दल अंतर्गत माहिती असल्याचा दावा देखील करू शकतात. ते त्यांच्या ॲपमध्ये वापरण्यासाठी तुमचं नाव आणि खाते तपशील विचारतात. एकदा तुम्ही मोठ्या रकमेची गुंतवणूक केली की, ॲप मोठा नफा दाखवतो. परंतु जेव्हा तुम्ही पैसे काढण्याचा प्रयत्न करता तेव्हा ते गुंतागुंतीचं असतं. तुम्ही अधिक गुंतवणूक करण्यास नकार दिला तरीही ते तुमच्यावर तसे करण्यासाठी दबाव टाकतात. अशा प्रकारे त्यांनी हैदराबादमधील एका व्यक्तीला 36 लाख रुपयांचा गंडा घातलाय.
6) क्रिप्टोकरन्सी - क्रिप्टोकरन्सी हा एक लोकप्रिय ट्रेंड आहे. परंतु स्कॅमर त्याचा फायदा घेत आहेत. मोठ्या नफ्याचं आश्वासन देऊन ते व्हॉट्सॲप आणि टेलिग्रामद्वारे लोकांशी संपर्क साधतात. ते म्हणतात की जर तुम्ही गुंतवणूक केली तर तुम्ही पटकन भरपूर पैसे कमवाल. पण एकदा तुम्ही गुंतवणूक केली की तुम्ही तुमचे पैसे काढू शकत नाही. तुम्हाला आणखी जास्त परतावा मिळेल असा विचार करून ते तुम्हाला अधिक गुंतवणुकीसाठी फसवतात. हैदराबादच्या कपरा भागातील एका आयटी कर्मचाऱ्याला अशाच एका घोटाळ्यात 78 लाख रुपयांचं नुकसान झालं.
7) पॉन्झी घोटाळा - काही घोटाळ्यांना पॉन्झी घोटाळा असंही म्हणतात आणि त्याची सुरुवात अनेकदा व्हॉट्सॲप कॉलने होते. ते स्टॉकब्रोकिंग कंपनीचे असल्याचा दावा करतात आणि तुम्ही सामील झाल्यास आणि इतरांना सामावून घेण्यास मोठं कमिशन देण्याचं वचन देतात. जे लवकर सामील होतात त्यांना मोठी बक्षिसे मिळतात. ज्याचा वापर ते अधिक लोकांना आकर्षित करण्यासाठी करतात. त्यांनी मोठी रक्कम गोळा करेपर्यंत हे चक्र चालू राहते. नंतर ते नाहीसे होतात, बाकी सर्वांना रिकामे हात हलवत बसावं लागतं. ही एक अशी योजना आहे जी पूर्वीच्या गुंतवणूकदारांना परतावा देण्यासाठी नवीन सदस्यांची जोडण्यावर अवलंबून असते. याच चेनमध्ये आपण अडकतो. परंतु ती अखेरीस टिकाऊ नसते आणि अधिक लोक सामाविष्ट न झाल्यानं ती कोलमडते.
पोलीस काय म्हणतात? - ईटीव्ही भारतशी बोलताना, सीआयडीच्या अतिरिक्त पोलीस महासंचालक शिखा गोयल यांनी सांगितलं की, सायबरमधील देशातील टॉप ट्रेंडिंग गुन्हे म्हणजे गुंतवणूक फसवणूक आहे. स्टॉक, आयपीओ या गुंतवणुकीच्या फसवणुकीत आम्ही तुमचे पैसे दुप्पट करू, असं सांगून ते तुम्हाला आमिष दाखवतात, त्या म्हणाल्या, "ते आधी तुमच्याशी व्हॉट्सॲपद्वारे संवाद साधतात, तुम्हाला ट्रेडिंग टिप्स, गुंतवणूक कशी करावी असा दावा करतात. किती गुंतवणूक करावी, कोणता IPO, कोणता ट्रेंडिंग आहे, कोणाकडे जास्त पैसे आहेत, तुम्हाला कुठे फायदा होऊ शकतो." हे ते सांगतात. त्यानंतर गायब होतात.
मोडस ऑपरेंडी - शिखा गोयल यांच्यामते, संशयित पीडितांनी त्यांच्याशी संवाद साधण्यास सुरुवात केल्यावर "एजंट" त्यांच्या अस्सल संस्थांच्या बनावट वेबसाइट दाखवतात आणि काही सुप्रसिद्ध कंपन्यांच्या क्लोन-बनावट वेबसाइट्समध्ये खाती तयार करण्यास पीडितांना प्रवृत्त करतात. "तिथे, ते असे दाखवतात की तुम्ही ते स्टॉक विकत घेतले आहेत. ते तुम्हाला मोठ्या प्रमाणात स्टॉक खरेदी करण्यास देखील सांगतात जेणेकरून तुम्ही 20-30 लाख किमतीचे स्टॉक खरेदी केले तर तुम्हाला ते स्वस्त दरात मिळतील," असंही त्या म्हणाल्या. तेलंगणा सायबर सिक्युरिटी ब्युरोचे संचालक म्हणाले, "म्हणून 10-20 नाही तर तुम्हाला त्या मोठ्या प्रमाणात खरेदी करावी लागते." गोयल म्हणाल्या की, बनावट वेबसाइटद्वारे अशी फसवणूक करण्यात येते.
गोयल यांनी पुढे सांगितलं, "जर तुम्हाला तुमचा स्टॉक काढायचा असेल किंवा विकायचा असेल, तर ते म्हणतील तुम्हाला आणखी काही खरेदी करावी लागेल, जर तुम्ही जास्त खरेदी केली तरच तुम्ही पैसे काढू शकता आणि अशा प्रकारे ते तुम्हाला चेनमधून बाहेर पडू देत नाहीत. त्यामुळे अशा प्रकारे बरेच लोक, विशेषत: तरुण, सॉफ्टवेअर उद्योगात काम करणारे लोक, कॉर्पोरेटमध्ये ते खूप पैसे गमावत आहेत,". न्यायवैद्यक विज्ञान प्रयोगशाळेच्याही संचालक असलेल्या गोयल यांनी ही माहिती दिली.
झटपट पैशाचे आमिष - राज्य सायबर सुरक्षा ब्युरोला दररोज 50 ते 60 कॉल येत आहेत. गोयल यांनी सांगितलं की, विंगला दिवसासाठी 58 कॉल आले होते. गोयल म्हणाल्या की, दररोज होणारा तोटा एक ते दोन कोटींच्या दरम्यान असेल. "कारण लोक झटपट पैशाच्या आमिषाला बळी पडतात."
स्टॉक ट्रेडिंगची मूलभूत माहिती - प्रथम, एखाद्याने हे समजून घेतलं पाहिजे की डीमॅट खाती स्टॉक ट्रेडिंगसाठी आधार आहेत. कोणतीही कंपनी तुम्हाला त्यांचे शेअर्स खरेदी करण्यासाठी खाते तयार करू देणार नाही, कारण स्टॉकची विक्री केवळ एक्सचेंजद्वारेच केली जाऊ शकते. "असे होत नाही, असा कोणताही स्टॉक नाही जो तुम्ही डीमॅट खात्यातून न जाता खासगी खात्यावर खरेदी करू शकता," असं गोयल म्हणाल्या.
शिखा गोयल पुढे खबरदारी घेण्यासाठी सांगतात की, कोणत्याही स्टॉक गुंतवणूकदाराने गुगलवर संबंधित कंपनी शोधली पाहिजे आणि गुंतवणुकीचा कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी कंपनीबद्दल अधिक जाणून घेतलं पाहिजे. संभाव्य गुंतवणूकदारांना समभाग खरेदी करण्यासाठी कोणत्याही खासगी खात्यात पैसे हस्तांतरित करू नयेत असे आवाहन केलं. त्या म्हणाल्या, अशा मूलभूत खबरदारी घेतल्या तर गुंतवणूकदारांना फसवणूक होण्यापासून वाचवण्यास मदत होईल.
हेही वाचा..
