"आम्ही मुक्त, निःपक्षपाती आणि नैतिक पत्रकारितेसाठी वचनबद्ध आहोत," हीच आज आपल्या देशातील प्रत्येक दैनिकाने जाहिरात केली आहे आणि ते त्यांचे ब्रीदवाक्य आहे. कारण आज राष्ट्रीय पत्रकार दिन आहे. कदाचित, अनेक माध्यमांच्यासाठी ही केवळ जाहिरात असू शकते. ईनाडू समूहासाठी ही जीवनरेखा आहे. 58 वर्षांपूर्वी प्रेस कौन्सिलच्या स्थापनेच्या स्मरणार्थ दरवर्षी 16 नोव्हेंबर हा राष्ट्रीय पत्रकार दिन म्हणून साजरा केला जातो.
प्रेस कौन्सिल अस्तित्वात येण्याच्या तीस वर्षांपूर्वी, 'ईनाडू'चे संस्थापक, रामोजी राव यांचा जन्म कृष्णा जिल्ह्यातील पेडापरुपुडी गावात, 16 नोव्हेंबर 1936 रोजी झाला. त्यांनी माध्यमक्षेत्रात केलेली प्रगती आजपर्यंत मैलाचे दगड म्हणून काम करते. ती इतरांसाठी अनुसरणीय आहे. त्यांनी त्यांचं कार्यक्षेत्र केवळ माध्यमांपुरतं मर्यादित ठेवलं नाही. वित्त, चित्रपट निर्मिती, स्टुडिओ व्यवस्थापन, खाद्य उद्योग, पर्यटन, हॉटेल्स, हस्तकला, वस्त्रोद्योग, शिक्षण आणि बऱ्याच क्षेत्रात त्यांनी मोठं काम केलं, या प्रक्रियेत लाखो लोकांना रोजगार मिळाला. या व्यवसायांकडून कर आणि शुल्काच्या माध्यमातून सरकारला हजारो कोटी रुपयांचा महसूलही मिळाला आहे. स्थापनेपासून, जगातील सर्वात मोठी फिल्म सिटी, रामोजी फिल्म सिटीने 2.5 कोटीहून अधिक लोकांची नोंद केली आहे. आज या देशाला रामोजी राव यांच्यासारख्या संपत्ती आणि रोजगार निर्मात्याची गरज आहे.
रामोजी राव एक साहसवीर होते, ज्यांनी अज्ञात गोष्टींचा वेध घेत प्रगती साधली. "मोठी स्वप्ने पाहण्याचे विलक्षण धैर्य असणारेच यशस्वीपणे या सर्व गोष्टी साकार करू शकतात" या उक्तीला रामोजी राव यांच्या जीवनाला अर्थ दिला. स्टीव्ह जॉब्स यांच्या शब्दात सांगायचं झालं तर, "जे लोक जग बदलू शकतात असा विचार करण्याइतके वेडे आहेत तेच ते करतात," रामोजी रावांना शंभर टक्के हे वाक्य लागू पडते. रामोजी राव अनेकदा म्हणत असत की "जे इतर कोणीच करू शकत नाही ते जेव्हा मी करतो तेव्हाच मला अत्यानंद होतो."
पोलादी संकल्प - रामोजी राव यांनी विशाखापट्टणममध्ये तेलुगु दैनिक सुरू केलं, जे सुरू झाल्याच्या चार वर्षांतच अग्रणी स्थानावर पोहोचलं. त्यांनी एकाच वेळी 26 जिल्ह्यांमध्ये आवृत्तींचा विस्तार केला. 1983 मध्ये, अस्थिर राजकीय वातावरणात त्यांनी तेलुगु देसम पक्षाला पाठिंबा दिला. पुढच्या वर्षी, केंद्राने एनटीआर सरकार उलथून टाकल्यानंतर त्यांनी लोकशाही पुन्हा स्थापित करण्याच्या चळवळीला आवश्यक असलेला 'ऑक्सिजन पुरवठा' केला. त्यांनी जगप्रसिद्ध फिल्म सिटी उभारली आणि नंतर त्यांनी प्रमुख भारतीय भाषांमध्ये ईटीव्ही चॅनेल आणि नंतर ईटीव्ही भारत स्थापन केले. रामोजी रावांच्या जीवनातील साहसांमध्ये 2006 आणि 2022 मध्ये ईनाडू समूहाच उद्ध्वस्त करण्याच्या सरकारच्या कटाच्या विरोधात लढा फारच महत्त्वाचा आहे. ते नेहमी म्हणायचे, "निश्चय असेल तर केवळ आकाश हीच मर्यादा आहे". त्यामुळे त्यांची नम्रता सर्वकालीक टिकून होती. त्यांनी गाठलेल्या उंचीचा आणि सत्ताकेंद्रांशी असलेल्या जवळीकीचा त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वावर कोणताही प्रभाव पडला नाही, जो कोणत्याही प्रभावापासून मुक्त राहिला.
गोष्टींकडे वेगळ्या नजरेने पाहणे आणि वेगळ्या पद्धतीने विचार करणे हे त्यांच्या वैशिष्ट्यांपैकी एक आहे, कारण ते नेहमी आपल्याला "चौकटीच्या बाहेर विचार करा" असं सांगतात. प्रत्येक व्यवसायात त्यांनी पाऊल टाकलं, त्यांनी नवीन पायंडा पाडला. त्यांची खात्री अशी आहे की ते नेहमी परिणामाचा अंदाज लावू शकत. ८८ व्या वर्षीही त्यांचे विचार समकालीन कालानुरूप असेच होते. त्यांची शारीरिक परिस्थिती त्यांच्या विचारांना बाधा आणू शकली नाही कारण ते दृढनिश्चयी होते. रुग्णालयात दाखल असतानाही त्यांच्या शेवटच्या दिवसांतही ते पूर्वी जसे होते तसेच होते.
लोककल्याण हे सर्वोच्च साध्य - रामोजी रावांसाठी लोक देवासारखे आहेत. ते नास्तिक होते हे येथे लक्षात घेण्याजोगे आहे. त्यांनी नेहमी इतरांबद्दल सहानुभूती दाखवली आणि ते जे काही करतात त्यात ते लोकांना प्राधान्य देत असत. वैयक्तिक लाभ आणि लोककल्याण यांच्यात संघर्ष असेल तर स्वार्थ सोडून ते लोकांच्या पाठीशी खंबीरपणे उभे राहात. जेव्हा लोकशाही धोक्यात येते तेव्हा ते लोकशाहीचे रक्षण करण्यासाठी जनतेसाठी आपल्या माध्यमांना शस्त्र बनवत. तेलुगु लोकांमध्ये ईनाडूला प्रचंड वाचक असूनही ते व्यावसायिकतेला चिकटून राहिले. त्यांनी विश्वासार्हतेचं रक्षण केलं ज्याचं जीवनातही अनुकरण केलं. आपत्तीच्या प्रसंगी ते आपल्या धर्मादाय कार्यक्रमांतून लोकांच्या पाठीशी उभे राहिले. 'ईनाडू'च्या सुरुवातीच्या दिवसांपासूनच त्यांनी आपला कार्यक्रम बनवला जेव्हा त्यांना किरकोळ नफा मिळत होता. त्यांनी 'ईनाडू रिलीफ फंड' लाँच केला जो नैसर्गिक आपत्तीमुळे उद्ध्वस्त झालेल्या समुदाय आणि गावांच्या पुनर्बांधणीसाठी महत्त्वपूर्ण ठरला आहे. चाळीस वर्षांत या निधीवर शंभर कोटी रुपये खर्च झाले आहेत. एकट्या रामोजी फाउंडेशनने लोककल्याणासाठी सुमारे १०० कोटी रुपये खर्च केले आहेत. त्यांच्या निधनानंतर, रामोजी ग्रुप ऑफ कंपनीने त्याच मार्गावर पाऊल ठेवलं.
तेलुगु भाषेवर प्रेम - रामोजी राव यांचे तेलुगू लोकांवर आणि भाषेबद्दलचे प्रेम मोठे होते, त्याचवेळी त्यांच्याकडे राष्ट्रीय दृष्टिकोन होता. तेलुगु राज्यांची भरभराट तेलगू भाषेच्या प्रगतीशी निगडीत आहे, असा त्यांचा विश्वास होता. चतुरा, विपुला, तेलुगु वेलुगु आणि बाल भारतम् यांसारख्या नियतकालिकांमधून त्यांचे तेलुगुवरील प्रेम अधिक स्पष्ट होते. त्यांनी त्यांच्या वृत्तपत्र आणि संस्थांसाठी योग्य तेलुगु नावे देखील निवडली.
रामोजी ग्रुपचा उदय - रामोजी राव यांच्या काळात हा ग्रुप खूप उंचीवर गेला आणि विविध क्षेत्रात अव्वल स्थानावर राहिला. ग्रुपला यशाच्या मार्गावर नेण्यासाठी त्यांनी अहोरात्र कष्ट केले. एकही बीट न चुकता त्यांनी 14-16 तास काम केलं. दैनंदिन वर्तमानपत्र सांभाळणे हे जिकिरीचं काम आहे. ते प्रत्येक क्षणी कडक दक्षतेची हमी देत. सर्व साधनसामग्री असूनही त्यांनी जागतिक दौऱ्यावर जाणं पसंत केलं नाही हे कदाचित त्याचं एक कारण असावं.
"माझ्या यशाचं रहस्य म्हणजे काम, काम, परिश्रम आणि नंतर कठोर परिश्रम. मी काम करत असताना, मला आराम वाटतो," जेव्हा रामोजी राव यांना त्यांच्या यशाचं सूत्र सांगण्यास सांगितलं जातं तेव्हा ते हे वाक्य सांगतात. त्याचबरोबर "यशासाठी कोणतेही शॉर्टकट नाहीत" असंही ते पटकन सांगत.
त्यांचा विश्वास होता की खरे नेते ते जिवंत असताना त्यांचा उत्तराधिकारी नेहमीच ओळखतात. अकल्पनीय उंची गाठणाऱ्या रामोजी रावांची जागा घेणे सोपे नाही. त्यांच्या समजुतीनुसार, त्यांनी रामोजी ग्रुप ऑफ कंपनीसाठी त्यांचे उत्तराधिकारी ते जिवंत असताना ओळखले. यामुळे रामोजी ग्रुपचं गतीशील कामकाज विनाविवाद सुरू आहे.
आज, प्रिया फूड्स रामोजी रावांच्या स्वप्नाशी सुसंगतपणे त्यांची मोठी नात सहारीच्या नेतृत्वाखाली झेप घेत आहे. त्यांना खाद्यपदार्थांसह आरोग्यदायी स्नॅक्स बनवायचे होते. त्यांची नात त्यांच्या वाढदिवशी हे घडवून आणत आहे. "मी आजूबाजूला असलो किंवा नसलो तरी रामोजी ग्रुप लोकांच्या स्मरणात राहावा" अशी त्यांची इच्छा होती आणि ती प्रिया फूड्सच्या माध्यमातून पूर्ण होत आहे.
नेतृत्व बदलाची परिभाषा - रामोजी राव म्हणायचे, "सत्ता बदलाचा अर्थ असा नाही की एक पक्ष सोडून दुसरा पक्ष सत्तेवर आला". भ्रष्टाचाराचे आरोप करून सत्तेवर आलेल्यांनी या आरोपांची चौकशी करून दोषी आढळल्यास त्यांना शिक्षा करावी आणि बेहिशोबी पैसा वसूल करावा, अशी त्यांची इच्छा होती. ते केले नाही तर नवीन राजवट जनतेला फसवत आहे, अशी त्यांची धारणा होती.
रामोजी राव यांचे जीवन एक पाठ्यपुस्तक - रामोजी राव यांनी त्यांच्या आयुष्यात दाखवलेलं समर्पण, धैर्य आणि संकटांना तोंड देण्याची क्षमता आजही आम्हाला प्रेरणा देत आहे. आपल्या जीवनातून, त्यांनी आपल्याला शिकवलं आहे की आपण अडथळ्यांना संधींमध्ये, आव्हानांना यशात आणि अपयशांना विजयाच्या पायामध्ये कसं बदलू शकतो. ते सदैव राष्ट्राचे प्रेरणास्थान राहतील.
संध्याकाळ हे वचन देते की पहाट होईल,
हे महान स्वप्न पाहणाऱ्या, आमच्याकडे परत या,
आम्हाला प्रकाशाच्या मार्गावर न्या!
हेही वाचा..
