'बंदिश बँडिट्स' या गाजलेल्या वेब सिरीजमध्ये संगीत हा प्राण राहिलेला आहे. या मालिकेचा पहिला सीझन 2020 मध्ये प्रदर्शित झाला आणि यातील संगीतानं लोकांना मोहित करुन सोडलं. अलीकडेच या मालिकेचा दुसरा सीझन प्रवाहित झाला. या मालिकेनं भारतीय शास्त्रीय आणि पाश्चात्य समकालीन संगीताचं सुरेल मिश्रण केलं आहे आणि तरुण संगीतकार पृथ्वी गंधर्व त्याच्या 'निर्मोहिया' आणि 'यहीं राहियो सा' या मधुर रचनांसाठी संगीत प्रेमींमध्ये खूप लोकप्रिय ठरला आहे.
काही वर्षांपूर्वी कोविड दरम्यान गंधर्वनं उज्जैनमध्ये त्याच्या पियानोवर शास्त्रीय परंपरेतील या सुरांची निर्मिती केली होती. त्याच्या याच रचना आज मालिकेचा आत्मा बनली आहे. गंधर्वचा आवाज 'बंदिश बॅन्डिट्स सीझन २' साठीचं मुख्य आकर्षण ठरलाय. यामुळे तो शास्त्रीय फ्युजनच्या चाहत्यांमध्ये घराघरात लोकप्रिय झाला आहे. गंधर्वचं संगीत कौशल्य केवळ पार्श्वगायन आणि संगीत निर्मितीपुरती मर्यादित नाही, तो गझलचा जाणकार आणि गुलाम अली सारख्या दिग्गजांबरोबर स्टेज शेअर करणारा लाईव्ह परफॉर्मर आहे. तो दिग्गज गझल उस्ताद गुलाम अली यांच्याबरोबर त्यांच्या आगामी अमेरिका आणि कॅनडा दौऱ्याबद्दल उत्सुक आहे.
“बंदिश बॅन्डिट मालिकेच्या टीमनं मला राधे या पात्राचा आवाज होण्यासाठी बोलावले होतं. (राधे हा मालिकेचा प्रतिभावान तरुण संगीतकार नायक आहे. ) सुरुवातीला मला संगीतकार म्हणून नाही तर गायक म्हणून बोलावले गेलं. मी टीमबरोबर झालेल्या तीन ते चार मिटींगमध्ये १६ बंदिश गायल्या, यामध्ये दिग्दर्शक आनंद तिवारी आणि आकाशदीप सेनगुप्ता यांचा समावेश होता. मी गायलेल्या सर्व बंदिश इतर संगीतकारांनी संगीतबद्ध केल्या होत्या. त्यांना माझे गायन खूप आवडलं पण त्यांना त्यामध्ये काही स्पार्कची कमतरता जाणवली, त्यांना वाटलं की त्या रचनांमध्ये काहीतरी कमी आहे. आम्ही आमच्या गप्पा सुरू ठेवल्या आणि त्यांनी माझ्या संगीत अनुभवांमध्ये अधिक खोलवर जाण्यास सुरुवात केली. मी विविध रचना सादर केल्यानंतर, दिग्दर्शकाच्या लक्षात आलं की मी प्रत्येक बंदिशमध्ये माझं स्वतःचं इम्प्रोव्हायझेशन कसं सहजतेनं ओतलंय. त्यांना वाटलं की मी देखील संगीतबद्ध करू शकतो आणि मला काहीतरी मूळ सांगण्यास सांगितलं. मला लगेच 'निर्मोहिया' आठवलं, ही रचना उज्जैनमध्ये लॉकडाऊन दरम्यान मी तयार केली होती. एके दिवशी, पियानोवर बसलो असताना, मला ते सूर सापडले. नैसर्गिकरित्या वाजणारे पहिले शब्द निर्मोहिया होते. राग यमनमधील हा एक साधा पण खोलवरचा रोमँटिक तुकडा होता. जेव्हा मी माझ्या फोनवरून रेकॉर्डिंग वाजवलं आणि ते लाईव्ह गायलं तेव्हा काहीतरी क्लिक झालं. तोपर्यंत, मी खूप अवघड शास्त्रीय रचना गात होतो, परंतु निर्मोहियामध्ये एक मऊपणा, हलकेपणा होता - तो रोमँटिक आणि कानांना सहज सुखावणारा होता. तेव्हाच दिग्दर्शकाला वाटलं की तेच ते आहे,” असं गंधर्व मालिकेतील संगीताबद्दल म्हणाला.
गंधर्वपर्यंत संगीत अगदी नैसर्गिकरित्या आलं कारण त्याचं संपूर्ण कुटुंब संगीतात आहे. तो म्हणतो, “संगीत माझ्या जन्माच्या दिवशीच घडलं, ते माझ्या रक्तात आहे. माझे आजोबा, वडील, आई, बहीण... सर्व संगीतकार आहेत. खरं तर, बेला बहार हे वाद्य आमच्या कुटुंबानं शोधून काढलं होतं. तरीही कठोर परिश्रम करावं लागतात, दुनियादारीवर काम करावं लागतं आणि संगीत कसं आणि कोणत्या प्रकारचं सादर करायचं हे जाणून घ्यावे लागतं. तुम्हाला इतर फ्रिल्स तयार करावं लागतात, हे शिकण्यासाठी मला खूप वेळ लागला आणि मी अजूनही शिकत आहे,” असे तरुण संगीतकार पृथ्वी गंधर्व म्हणाला.
हरिहरनचा एक शिष्य असलेला गायक पृथ्वी गंधर्व पुढे म्हणाला की,"माझ्या आईशिवाय माझ्या कुटुंबात कोणीही गायक नव्हतं. माझे आजोबा एक महान दिग्गज संगीतकार आणि सारंगी आणि हार्मोनियम वादक होते, माझे वडील व्हायोलिन वादक आहेत पण मला माझ्या गायनासाठी एका मार्गदर्शकाची आवश्यकता होती. हरिहरनजी क्वचितच कुणाला शिकवत असले तरी माझे गायन कौशल्य वाढवत असंत आणि मी भाग्यवान आहे की ते माझे गुरु आहेत. हरिहरनजींशी सहवास जवळजवळ १४ वर्षांपासूनचा आहे, पण तो कधीही एक-एक शिकण्याचा नव्हता, मी त्यांच्याबरोबर फक्त तीन ते चार वर्ग घेतले आहेत. जेव्हा मी त्यांना एखाद्या पार्टीत भेटतो किंवा त्यांच्याबरोबर एखादा प्रकल्प असतो आणि मी त्यांच्याबरोबर वेळ घालवतो किंवा जेव्हा मी त्यांचे सादरीकरण पाहतो आणि ऐकतो तेव्हाच ते घडतं. त्या वेळा मी त्यांचं संगीत आत्मसात करतो. म्हणून ते शिकवण्याच्या आणि शिकण्याच्या रूहानी पद्धतीसारखं आहे. मी आधीच एक व्यावसायिक कलाकार होतो आणि गाणं गात होतो."
पृथ्वी गंधर्व जेव्हा फक्त १४ वर्षांचा होता तेव्हा त्यानं सादरीकरण करायला सुरुवात केली आणि संजय लीला भन्साळींच्या २०१५ मध्ये प्रदर्शित झालेल्या 'बाजीराव मस्तानी' चित्रपटानं त्याला लोकप्रिय व्यावसायिक संगीताची ओळख करून दिली. संगीत रसिक आणि समीक्षकांमध्ये त्याचं 'अल्बेला साजन' हे गाणे खूप गाजलं. “भन्साळी सर एका शास्त्रीय गायकाच्या शोधात होते जो रेकॉर्डिंगसाठी गाऊ शकेल आणि अशा प्रकारे माझा रेकॉर्डिंग प्रवास सुरू झाला,” असं गंधर्व म्हणाला.
गंधर्व याला गझल आणि सुफीमधील त्यांच्या कौशल्याबद्दल सर्वत्र ओळखलं जातं आणि संगीतातील या शैलीबद्दलच्या त्यांच्या प्रेमाबद्दल विचारलं असता तो म्हणाला, "असं नाही की कोणीही करत नाही, म्हणून मला ते करू द्या, ती विचारप्रक्रिया नव्हती. ते पूर्णपणे विषयावरील प्रेमामुळे होतं. मला उर्दू कविता आवडते, मला आवाज आवडतो आणि गझल संगीतमय आणि खोलवर आहेत. जर तुम्ही मला पाच चित्रपट गाण्यांविरुद्ध 'आज जाने की झिद ना करो' निवडायला सांगितलं तर हे गाणं मला नेहमीच आकर्षित करते. गझलनं मला नेहमीच आकर्षित केलं आहे, गझल हे शास्त्रीय आणि व्यावसायिक संगीतातील एक सुंदर पूल आहे. ते इतके व्यावसायिक नाही आणि इतके शास्त्रीयही नाही, तुम्ही गझलनं बरेच काही करू शकता. मला खूप स्वातंत्र्य मिळतं आणि मी या शैलीत बरेच काही व्यक्त करू शकतो. पण जेव्हा मी त्या वेळी गझल सादरीकरण सुरू केलं तेव्हा माझ्या पिढीला ते आवडलं नाही, माझ्या सर्व गायक मित्रांनाही ते खूप कंटाळवाणं वाटलं. तरीही, मला वाटतं की मी अनेक गायकांना प्रेरणा दिली आहे आणि त्यापैकी बरेच जण आता गझल गायक बनले आहेत."
अलीकडे, बॉलिवूड मुख्य प्रवाहातील संगीतात गझलसारखे घटक पुन्हा सादर करत आहे, त्यांना 'आज की रात' आणि 'बेशरम रंग' सारख्या गाण्यांमध्ये आधुनिक शैलींसह मिसळत आहे, तथापि, गंधर्वला वाटतं की ही गाणी खऱ्या गझलच्या जवळही येत नाहीत. “या वेगळ्या पद्धतीनं सादर केलेल्या गझल आहेत. प्रत्यक्षात हे आयटम नंबर गझलमध्ये बनवले जातात. या गाण्यांमध्ये एकच स्वर आहे. ते जनतेसाठी उत्तम आहे परंतु मी या गाण्यांना गझल म्हणणार नाही कारण त्यात पारंपारिक गझल संगीताचं मूळ सौंदर्यशास्त्र नाही. गझलनं त्यांची खोली आणि सार टिकवून ठेवलं पाहिजे आणि ते विशिष्ट प्रेक्षकांसाठी आहे. जर सर्व काही खूप सामान्य झालं तर आपण ते वेगळेपण गमावू. पण मला या आधुनिक सुरांबद्दल काहीही तक्रार नाही. ते उत्तम रचलेलं आणि आनंददायी आहेत, पण खऱ्या गझलनं खोल भावना जागृत केल्या पाहिजेत, तुम्हाला प्रेम आणि तळमळीच्या खोलीत घेऊन जावं. जर एखादे गाणं असे करत नसेल तर ते खरोखर गझल नाही. पण मी या ट्रेंडबद्दल आनंदी आहे,” असं गंधर्व म्हणाला.
९० च्या दशकात वाढलेला गंधर्व कबूल करतो की तो लोकप्रिय बॉलिवूड चित्रपट संगीताला बळी पडला आहे. “हो, अर्थातच, मी व्यावसायिक चित्रपट संगीतानं प्रभावित झालोय. मला संगीतकार व्हायचे होतं आणि मला आढळलं की यात पैसा चांगला आहे. मला गाण्याची इच्छा होती आणि त्याची सुरुवात श्रेया घोषालसारख्या लोकप्रिय कलाकारांबरोबर लाईव्ह कॉन्सर्टने झाली पण नंतर मला जाणवलं की माझं मूळ शास्त्रीय आहे, गझल जी मला स्वाभाविकपणे येते, म्हणून मी माझ्या मुळांकडे परत गेलो. आणि ९० च्या दशकात ती काही गाणी व्यावसायिकदृष्ट्या हिट असू शकतात पण चांगली गाणी फार कमी होती आणि २००० च्या दशकात परिस्थिती आणखी बिकट झाली. जुनं संगीत आपल्याला सोडून जात नव्हतं आणि नवीन आवाज येत नव्हते. सत्तर आणि ८० चे दशक संगीतासाठी निश्चितच चांगले होते. मग ए. आर. रहमान यांनी जागतिक संगीताची ओळख करून क्रांती आणली आणि त्यामुळे परिस्थिती बदलली," असे गंधर्व म्हणाला.
"बहुतेक लोकांना लोकप्रिय गाणी आणि चित्रपट आवडतात आणि तरुण काय ऐकत आहेत किंवा ते कोणत्या प्रकारचे कंटेंट वापरत आहेत याचा विचार करणं खूप कठीण होतं, परंतु जर आपण लोकप्रिय गोष्टी पुरवत राहिलो आणि वितरित करत राहिलो तर ते आपल्यासाठी स्वार्थी ठरेल. मला एका विशिष्ट दर्जाचे संगीत तयार करायचं आहे अन्यथा लोक वाईट कंटेंटच्या मागे लागतील. ए आर रहमान, शंकर-एहसान-लॉय, प्रीतम... ते व्यावसायिक क्षेत्रात काही उत्तम काम करत आहेत आणि मला वाटतं की तरुणांचा एक विशिष्ट वर्ग चांगले ट्रॅक ऐकण्यास आवडतो. अरिजीत सिंग माझा सर्वात आवडता आहे, तो खूप सुंदर गायक आहे. तो जे करत आहे ते करायला मला आवडेल."
तो पुढे म्हणतो, "माझ्या २० वर्षांहून अधिक कारकिर्दीत एक सर्जनशील कलाकार म्हणून अनेक आव्हानात्मक क्षण आले आहेत. प्रत्येक दिवस हा एक आव्हान असतो कारण मला संगीत करायचं होतं पण माझ्या परिस्थितीनुसार. मी स्वतःला एक ब्रँड बनवू शकलो असतो. मी जिममध्ये जाऊ शकलो असतो, सिक्स पॅक अ‍ॅब्स विकसित करू शकलो असतो आणि शादी, लग्नाच्या पार्ट्यांमध्ये 'मौजा ही मौजा' वर गायलो आणि नाचू शकलो असतो आणि मोठी कमाई करू शकलो असतो पण मला जे व्यक्त करायचं आहे ते सादर करायचं होतं आणि अशा प्रकारे उत्पन्न मिळवायचं होतं. त्या प्रक्रियेला खूप वेळ लागला. हे फक्त मीच नाही, माझ्यासारखे अनेक कलाकार आहेत आणि जो कोणी हा मार्ग स्वीकारतो तो खूप कठीण गोष्टीतून जातो. पण तुम्हाला स्वतःवर विश्वास ठेवावा लागेल आणि लक्ष केंद्रित करावं लागेल. जर हे काम करत नसेल तर तुम्ही स्वतःचे विचार बदलू शकत नाही म्हणून मी हे करेन. तुम्ही हे किंवा ते प्रयत्न करू शकत नाही," असं तरुण संगीतकार पथ्वी गंधर्व आपल्या खास मुलाखतीत म्हणाला.
हेही वाचा -
