१०० वर्षांच्या प्रयत्नानंतर इजिप्त ठरला मलेरियामुक्त देश, पिरॅमिडमधील ममींमध्ये आढळला होता रोग

इजिप्त हा 20 ऑक्टोबरला मलेरियामुक्त असलेला जगातील ४४ वा देश ठरला आहे. इजिप्तनं यश कसे मिळविले? मलेरियाविरोधातील लढा कसा होता? हे जाणून घेऊ.

नवी दिल्ली- इजिप्त म्हटलं की तुमच्यासमोर महाकाय आणि जगातील आश्चर्य असलेले पिरॅमिड डोळ्यासमोर येत असतील. प्रत्यक्षात इजिप्तला आता नवीन ओळख मिळालीय. पिरॅमिडमुळे प्रसिद्ध असलेला हा देश मलेरियामुक्त असलेला जगातील 44 वा देश ठरला आहे. इजिप्तनं मलेरियावर मात केल्याचं प्रमाणपत्र जागतिक आरोग्य संघटनेने 20 ऑक्टोबर 2024 रोजी इजिप्त सरकारला दिले. विशेष म्हणजे मलेरिया रोगाचं अस्तित्व हजारो वर्षांपासून इजिप्तमध्ये आहे.

इजिप्तची लोकसंख्या सुमारे 11 कोटींहून अधिक जास्त आहे. 2010 नंतर पूर्व भूमध्य प्रदेशातील मलेरियामुक्त हे प्रमाणपत्र मिळविणारा इजिप्त हा पहिला देश ठरला आहे. इजिप्तचे सरकार आणि नागरिक जवळपास 100 वर्षांपासून मलेरिया रोगाचा देशातून नायनाट करण्यासाठी प्रयत्न करत आहेत. डासापासून पसरणाऱ्या मलेरियाला देशातून घालवून देणं हे तेवढं सोप नव्हते. मलेरिया हा प्राचीन काळापासून इजिप्तमध्ये अस्तित्वात आहे. एवढचं नव्हे तर पिरॅमिडमध्ये आढळणाऱ्या ममींनाही मलेरिया झाल्याचं डीएनए संशोधनातून समोर आलं आहे.

एखाद्या देशाला मलेरियामुक्त प्रमाणपत्र कसे मिळते? सलग तीन वर्षांपासून देशात मलेरिया रोग पसरला नाही, हे सिद्ध केल्यानंतर मलेरियामुक्त देश असलेलं प्रमाणपत्र जागतिक आरोग्य संघटनेकडून दिलं जाते. त्यासाठी केवळ मलेरियाचे प्रसारण रोखणं पुरसं नाही. तर पुन्हा मलेरिया होऊ नये, यासाठी देशामध्ये मलेरिया प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करण्याची क्षमता आणि प्रयत्न दाखवून द्यावे लागतात. आजवर इजिप्तसह 44 देश आणि एका केंद्रशासित प्रदेशाला मलेरियामुक्त प्रमाणपत्र मिळविता आलं आहे.

• इजिप्तला 20 ऑक्टोबर, 2024 रोजी मलेरियामुक्त देश म्हणून जाहीर करण्यात आलं.
• इजिप्तच्या या यशाला जागतिक आरोग्य संघटनेनं ऐतिहासिक यश असे म्हटलं आहे.
• मलेरिया मुक्त प्रमाणपत्र प्रदान करण्याचा अंतिम निर्णय मलेरिया निर्मूलन आणि प्रमाणन (TAG-MEC) वरील स्वतंत्र तांत्रिक सल्लागार गटाच्या शिफारशीवर आधारित असतो. तांत्रिक गटाच्या शिफारसीवर जागतिक आरोग्य संघटनेचे महासंचालक निर्णय घेतात.

देश मलेरियामुक्त कसा झाला? इजिप्तमध्ये गेल्या 100 वर्षांपासून मलेरियाचा नायनाट करण्याकरिता प्रयत्न सुरू राहिले आहेत. गेल्या दशकभरात इजिप्तनं आरोग्य सुविधांमध्ये लक्षणीय सुधारणा केल्या आहेत. विशेष म्हणजे, 95 टक्के इजिप्शियन लोकांना प्राथमिक आरोग्य सेवा सुविधा त्यांच्या राहत्या घरापासून 5 किलोमीटरच्या आत मिळतात. सुदानमधील अनेक लोक बेकायदेशीपणे इजिप्तमध्ये राहतात. त्यांनादेखील इजिप्तमध्ये मलेरियाचे निदान आणि उपचार मोफतपणे दिले जातात. भारत 2027 पर्यंत मलेरियामुक्त करण्याचं केंद्र सरकारचं उद्दिष्ट आहे.

देशात मलेरियाची कशी स्थिती आहे?आरोग्य मंत्रालयाच्या आकडेवारीनुसार देशामध्ये चालू वर्षात ऑगस्टपर्यंत मलेरियामुळे 12 जणांचा मृत्यू झाला. तर 76,387 मलेरियाचे रुग्ण आढळले आहेत. यामध्ये सर्वाधिक ओडिशामध्ये (18,383), दुसऱ्या क्रमांकावर झारखंड (12,439) आणि तिसऱ्या क्रमाकांवर छत्तीसगड (12,240) आहे. 2023 मध्ये देशात मलेरियाची 2 लाख 27 हजार 564 जणांना लागण झाली. तर 83 जणांना मलेरियामुळे मृत्यू झाला.

काय आहेत मलेरियाची लक्षणे? मलेरियाकडं दुर्लक्ष केल्यास हा आजार प्राणघातक ठरतो. संक्रमित डासांमध्ये प्लास्मोडियम परजीवी असतात. हा डास चावल्यावर त्या व्यक्तीच्या रक्तात परजीवी मिसळतात. हे परजीवी यकृतापर्यंत पोहोचून वाढू लागतात. परिपक्व परजीवीनंतर रक्तप्रवाहात प्रवेश करून लाल रक्तपेशींना संक्रमित करू लागतात. मलेरियाची लक्षणे 10-15 दिवसानंतर दिसू लागतात. मलेरियाच्या रुग्णांना थंडी वाजून येणे, ताप आणि डोकेदुखीचा त्रास होतो. याशिवाय अंगदुखी, मळमळ आणि रुग्णला थकवा जाणवू शकतो. मलेरियाचं प्रमाण गंभीर झाल्यास कोमा, श्वासोच्छवासाचा त्रास, मूत्रपिंड निकामी होऊ शकतात. डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार रक्त तपासण्या करून औषधे घ्या.

मलेरियापासून संरक्षण मिळण्याकरिता काय काळजी घ्यावी?- मलेरियापासून बचाव करण्यासाठी प्रयत्न करणे गरजेचे असते. घरात किंवा घराबाहेर साचलेले पाणी जास्त दिवस ठेवू नये. कुलरमधील पाणी बदलावे. घराच्या परिसरात औषध फवारणी करणे आवश्यक आहे. फ्रीजच्या मागे असलेल्या ट्रेमधील साचलेले पाणी लगेच काढून टाकावे. मुलांना बाह्यांचे कपडे घालावेत. डास चावू नये, याकरिता घरात मच्छरदाणी वापरा. घरी बनवलेले ताजे अन्न खा. स्वच्छतेची काळजी घ्या.

हेही वाचा-