हैदराबाद: न्यूमोनिया हा एक संसर्ग आहे जो सर्व वयोगटातील लोकांना होतो, परंतु लहान मुलांना या संसर्गाचा जास्त त्रास होतो. न्यूमोनियाबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी 12 नोव्हेंबर रोजी जागतिक निमोनिया दिन (World Pneumonia Day) साजरा केला जातो.
न्यूमोनिया म्हणजे काय: (What is pneumonia?) न्यूमोनिया हा फुफ्फुसाचा संसर्ग आहे, ज्यामुळे शरीरातील एअर सॅकचा संसर्ग होतो. कारण काहीही असो, न्यूमोनियासाठी जीवाणू जबाबदार असल्याचे मानले जाते. या संसर्गामध्ये, संक्रमित व्यक्तीच्या फुफ्फुसातील एअर सॅक पाण्याने (मास) किंवा पू भरल्या जातात, ज्यामुळे व्यक्तीला खोकला, छातीत दुखणे आणि श्वास घेण्यास त्रास होतो. परिस्थिती गंभीर झाली की, काही वेळा पीडितेचा जीवही जातो. डॉक्टरांचे म्हणणे आहे की, निमोनिया (pneumonia) हा नेहमी सामान्य परिस्थितीत जीवघेणा ठरतो असे नाही, पण त्याच्या उपचाराला उशीर झाला तर त्याचे गंभीर परिणाम दिसू लागतात. न्यूमोनियाचे दोन प्रकार (Two types of pneumonia) आहेत - लोबर न्यूमोनिया आणि ब्रोन्कियल न्यूमोनिया. (lobar pneumonia and bronchial pneumonia)
मुलांमध्ये न्यूमोनिया: लहान मुलांमध्ये न्यूमोनियाचे परिणाम बरेच दिसतात. आकडेवारीनुसार, एकट्या भारतात दर मिनिटाला एका बालकाचा न्यूमोनियामुळे मृत्यू होतो, तर जगभरातील एकूण मृत्यूंपैकी 18 टक्के मृत्यू न्यूमोनियामुळे होतो. जगात दरवर्षी 5 वर्षांखालील सुमारे 2 दशलक्ष मुले न्यूमोनियामुळे मरतात.
वॉकिंग न्यूमोनिया: सेव्ह द चिल्ड्रेनच्या (Save the Children) जागतिक अभ्यासानुसार, 2030 पर्यंत जगभरात पाच वर्षांखालील 1100 दशलक्ष मुले आणि देशातील 17 लाखांहून अधिक मुलांना न्यूमोनिया संसर्गाचा धोका आहे. मायकोप्लाझ्मा न्यूमोनिया आणि क्लॅमिडोफिला न्यूमोनिया यांसारख्या जीवाणूंमुळे न्यूमोनिया होतो. मुले यामुळे मुलांमध्ये सामान्यतः न्यूमोनियाची सौम्य लक्षणे दिसून येतात, ज्याला सोप्या भाषेत वॉकिंग न्यूमोनिया असेही म्हणतात.
PCV विरुद्ध लसीकरण केले जाते: या स्थितीत मुलांमध्ये कोरडा खोकला, सौम्य ताप, डोकेदुखी आणि थकवा यांसारखी लक्षणे दिसतात. यांवर मानक प्रतिजैविक उपचार केले जातात. पण जसजशी समस्या वाढत जाते तसतशी तीव्र ताप, घाम येणे किंवा थंडी वाजणे, नखे किंवा ओठ निळे पडणे, छातीत घरघर येणे आणि श्वासोच्छवासाचा त्रास यांसारखी लक्षणे दिसू लागतात. गंभीर न्यूमोनिया असलेल्या मुलांना खाणे किंवा पिणे देखील अशक्य असू शकते आणि त्यांना मूर्च्छा, हायपोथर्मिया आणि कठोरपणाची लक्षणे दिसू शकतात. जरी आपल्या देशात लहान मुलांना या संसर्गापासून संरक्षण करण्यासाठी त्यांच्या नियमित लसीकरणाचा भाग म्हणून PCV विरुद्ध लसीकरण केले जाते, जे 2, 4, 6, 12 आणि 15 महिने वयाच्या नवजात आणि लहान मुलांना दिले जाते.
निमोनियाची लक्षणे: (symptoms of pneumonia) श्वास घेताना किंवा खोकताना छातीत दुखणे, थकवा, ताप, घाम येणे आणि थंडी वाजून येणे, जलद श्वासोच्छवास आणि धाप लागणे, अशक्तपणा, अतिसार, डोकेदुखी, स्नायूंमध्ये वेदना, उलट्या होणे.
न्यूमोनिया दिनाचा इतिहास: जागतिक निमोनिया दिन 2009 मध्ये ग्लोबल कोलिशन अगेन्स्ट चाइल्ड न्यूमोनियाने स्थापन केला. द ग्लोबल कोलिशन अगेन्स्ट चाइल्डहुड न्यूमोनिया हे आंतरराष्ट्रीय, सरकारी, गैर-सरकारी आणि समुदाय-आधारित संस्था, संशोधन आणि शैक्षणिक संस्था, प्रतिष्ठान आणि व्यक्ती यांचे नेटवर्क आहे. जेव्हा पहिला जागतिक न्यूमोनिया दिवस सुरू करण्यात आला तेव्हा न्यूमोनियामुळे दरवर्षी सुमारे 1.2 दशलक्ष मुलांचा मृत्यू होत होता.
न्यूमोनिया इनोव्हेशन समिटचे आयोजन: डब्ल्यूएचओ आणि युनिसेफने 2013 मध्ये न्यूमोनिया आणि अतिसार प्रतिबंध आणि नियंत्रणासाठी एकात्मिक जागतिक कृती योजना जारी केली. 2025 पर्यंत प्रत्येक देशात प्रत्येक 1000 जिवंत जन्मांमागे तीनपेक्षा कमी बालपणातील न्यूमोनिया मृत्यूचे लक्ष्य निर्धारित केले आहे. आंतरराष्ट्रीय लस प्रवेश केंद्र (IVAC) 2013 मध्ये पहिला न्यूमोनिया आणि डायरिया प्रगती अहवाल प्रसिद्ध केला आणि वेगाने वाढणाऱ्या न्यूमोनिया इनोव्हेशन नेटवर्कने 2015 मध्ये न्यूमोनिया इनोव्हेशन समिटचे आयोजन केले.
