पिस्ता हे एक असे ड्रायफ्रूट आहे जे मिठाई, खीर, हलव्याची चव आणि रंग तर वाढवतेच पण त्यात पौष्टिकता देखील वाढवते. आयुर्वेदातही पिस्ताच्या गुणधर्माचा विचार करण्यात आला आहे. पुण्यातील आयुर्वेदिक फिजिशियन डॉ. कलाकांता स्पष्ट करतात की आयुर्वेदात पिस्ते कफ-पित्त-वर्धक, वात दोषापासून मुक्त करणारे आणि शक्ती देणारे मानले जातात. शारीरिक कमजोरी दूर करण्यासाठी याचे सेवन खूप फायदेशीर मानले जाते. हे विशेषतः पुरुषांच्या लैंगिक आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर मानले जाते. ते स्पष्ट करतात की आयुर्वेदात केवळ पिस्ताच नाही तर त्याची साल, पाने आणि त्याचे तेल देखील औषधी उपचारांमध्ये वापरले जाते.
पिस्ताचे पोषक तत्व - पिस्त्यामध्ये जीवनसत्त्वे A, K, C, D, E आणि B-6, खनिजे, मॅग्नेशियम, लोह, फायबर, प्रथिने, कार्बोहायड्रेट, कॅल्शियम, अमीनो ऍसिड, फोलेट, मॅंगनीज, पोटॅशियम, थायामिन, असंतृप्त चरबी, ओलिक आणि लिनोलिक ऍसिड असतात आणि फायटोकेमिकल्स आढळतात. याशिवाय पिस्त्यामध्ये अँटी-डायबेटिक, अँटी-इंफ्लेमेटरी आणि अँटीऑक्सिडंट गुणधर्मही आढळतात.
पिस्ताचे गुण - आधुनिक वैद्यकशास्त्रात असे मानले जाते की पिस्तामध्ये कार्डिओ-संरक्षणात्मक क्रियाकलाप आणि न्यूरोप्रोटेक्टिव्ह क्रियाकलाप असतात. जे हृदय आणि मेंदूशी संबंधित अनेक समस्यांना दूर ठेवते. याशिवाय याचे सेवन डोळ्यांसाठी खूप फायदेशीर मानले जाते. विविध समस्यांमध्ये पिस्त्याचे फायदे देश-विदेशात झालेल्या संशोधनातूनही सिद्ध झाले आहेत. त्यातील काही खालीलप्रमाणे आहेत.
पिस्ते खाण्याचे योग्य मार्ग आणि फायदे यावर NCBI वेबसाइटवर प्रकाशित केलेल्या वैज्ञानिक अभ्यासात असे म्हटले आहे की पिस्त्याचे सेवन केल्याने कमी घनता लिपोप्रोटीन (LDL) पातळी कमी होते आणि उच्च घनता लिपोप्रोटीन (HDL) पातळी कमी होते. वाढण्यास मदत होऊ शकते. ज्यामुळे कोरोनरी हृदयरोग आणि इस्केमिक हृदयरोगाचा धोका कमी होऊ शकतो. या संशोधनात असेही सांगण्यात आले आहे की, पिस्ता खाल्ल्याने कॅलरीजचे प्रमाण नियंत्रित ठेवता येते. याशिवाय, त्यात अँटीओबेसिटी गुणधर्म आहेत, जे स्टार्चमुळे होणारा अडथळा कमी करण्यास, चरबीचे शोषण आणि कमी ऊर्जा घनता कमी करण्यास मदत करतात.
NCBI वेबसाइटवर प्रकाशित झालेल्या आणखी एका वैज्ञानिक संशोधनात असेही म्हटले आहे की पिस्त्यात केमो-प्रतिबंधक गुणधर्म असतात. जे कर्करोगाच्या पेशी वाढण्यापासून रोखू शकतात. अहवालात असे म्हटले आहे की पिस्त्यामध्ये असलेले पी-टोकोफेरॉल आणि अँटीऑक्सिडंट्स कर्करोगापासून संरक्षण प्रदान करण्यात मदत करतात.
"न्यूट्रिएंट्स" च्या जुलै 2020 च्या अंकात प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासाने देखील पुष्टी केली आहे की आहारात पिस्त्याचा समावेश केल्याने वजन कमी होण्यास सहज मदत होते, जर ते कॅलरी-प्रतिबंधित आहारासह एकत्र केले गेले. कॅलिफोर्निया युनिव्हर्सिटी, सॅन दिएगोच्या या संशोधनात दोन गटांतील लोकांवर तुलनात्मक अभ्यास करण्यात आला.
पिस्ता खाल्ल्याने कंबर आणि बॉडी मास इंडेक्स (बीएमआय) देखील कमी होतो, असेही या संशोधनातून समोर आले आहे. त्याच वेळी, त्यात आढळणारे फायटोन्यूट्रिएंट्स, ल्युटीन आणि झेक्सॅन्थिन, डोळ्यांचे निळ्या प्रकाश आणि अल्ट्राव्हायोलेट प्रकाशापासून संरक्षण करतात आणि डोळयातील पडदा निरोगी ठेवतात.
पेन स्टेट युनिव्हर्सिटीने 2014 मध्ये केलेल्या एका संशोधनात असे सांगण्यात आले होते की, दिवसातून दोनदा पिस्ता खाल्ल्याने मधुमेह टाइप 2 नियंत्रित केला जाऊ शकतो. जर्नल ऑफ अमेरिकन हार्ट असोसिएशनमध्ये प्रकाशित झालेल्या या संशोधनात मधुमेहाने त्रस्त लोकांचा अभ्यास करण्यात आला. संशोधनात असेही सांगण्यात आले की, पिस्त्याचे सेवन केल्याने तणावही दूर होतो आणि हृदयाचे आरोग्यही चांगले राहते.
त्याच वेळी, रिव्ह्यू ऑफ डायबेटिक स्टडीजमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका संशोधनात असेही सांगण्यात आले आहे की पिस्ते मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी औषधासारखे फायदे देतात. हे केवळ रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करत नाही तर इन्सुलिन प्रतिरोधकतेवर सकारात्मक परिणाम करते तसेच शरीराला ऊर्जा प्रदान करते.
तज्ञांचा काय आहे सल्ला - अन्न आणि पोषण तज्ज्ञ डॉ. दिव्या शर्मा सांगतात की पिस्त्याचे सेवन नियंत्रित प्रमाणात केल्यास शरीराला त्याचे अनेक फायदे मिळतात जसे की पिस्त्यामध्ये आढळणारे गुणधर्म शरीराची प्रतिकारशक्ती मजबूत करतात, शरीरातील लोहाची कमतरता टाळतात आणि आरोग्य देखील सुधारतात. गर्भवती महिलांना इतर ड्रायफ्रुट्ससह पिस्ते देखील नियंत्रित प्रमाणात खाण्याचा सल्ला दिला जातो कारण त्यात ओमेगा -3 फॅटी ऍसिड मुबलक प्रमाणात आढळतात. परंतु येथे हे जाणून घेणे फार महत्वाचे आहे की पिस्ता किंवा कोणताही पौष्टिक आहार वेगवेगळ्या परिस्थितीत कोणतीही समस्या किंवा रोग टाळण्यास मदत करू शकतो परंतु ते बरे होत नाहीत.
कोणत्याही प्रकारचे रोग किंवा समस्या असल्यास, वैद्यकीय उपचार सर्वात महत्वाचे आहे. त्यामुळे कोणत्याही प्रकारचा आजार झाल्यास तातडीने डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
हेही वाचा - Schizophrenia : स्किझोफ्रेनिया असलेल्या लोकांमध्ये होते जनुक उत्परिवर्तन
