व्हिक्टोरिया (ऑस्ट्रेलिया) : डेमोडेक्स ( Demodex ) हे आठ पायांच्या माइट्सचे ( Demodex Folliculorum ) एक कुटुंब ( Invisible Skin Mites ) आहे. जे केसांच्या कुपांमध्ये ( Demodex Brevis ) आणि अनेक सस्तन प्राण्यांच्या सेबेशियस ( Cylindrical Dandruff ) किंवा तेल ग्रंथींमध्ये राहतात. मानवामध्ये डेमोडेक्स फॉलिक्युलोरम या दोन प्रजाती ओळखल्या जातात. ज्या मुख्यतः आपल्या चेहऱ्यावरील केसांच्या कुपांमध्ये राहतात (विशेषतः पापण्या आणि भुवया), आणि डेमोडेक्स ब्रेव्हिस, ज्या चेहऱ्यावरील तेल ग्रंथींमध्ये आणि इतरत्र घर करतात. त्यामुळे चेहऱ्यावरील ऍलर्जीचे ( Chronic Disease ) प्रमाण वाढते.
नवजात मुलांमध्ये डेमोडेक्स माइट्स नसतात : प्रौढ मानवांवर त्यांचा शोध घेत असलेल्या अभ्यासात, संशोधक केवळ 14 टक्के लोकांमध्ये ते आपल्याला डोळ्यांनी सहज दिसून येते. तथापि, एकदा त्यांनी डीएनए विश्लेषणाचा वापर केल्यावर, त्यांनी चाचणी केलेल्या 100 टक्के प्रौढ माणसांवर डेमोडेक्सची चिन्हे आढळून आली. या निष्कर्षाला मागील शव तपासणीद्वारे समर्थित आहे.
माइट्सचे अस्तित्व टिकवून ठेवण्यासाठी अथवा नष्ट करण्यासाठी : जर ते संपूर्ण मानवजातीमध्ये राहतात, तर प्रश्न उद्भवतो की, हे माइट्स परजीवी आहेत की, कॉमन्सल (निरुपद्रवी) जीव, त्यांच्या नकळत यजमानांशी सुसंगतपणे राहतात? आणि आपल्या दैनंदिन सवयींपैकी कोणते, जसे की चेहरा धुणे आणि मेकअप वापरणे, माइट्सचे अस्तित्व टिकवून ठेवण्यास मदत करू शकतात किंवा अडथळा आणू शकतात? इथेच अवघड जाते.
डेमोडेक्स माइट्स लहान असतात : दोन मानवी प्रजातींपैकी सर्वात मोठी, डी. फॉलिक्युलोरम, मिलिमीटरच्या एक तृतीयांश लांबीची आहे. तर डी. ब्रेव्हिस मिलिमीटरच्या एक चतुर्थांशपेक्षा कमी आहे. ते त्यांच्या शरीरावर बॅक्टेरियाच्या प्रजातीदेखील धारण करतात. माइट्स थेट शोधण्यासाठी अनेक पद्धती वापरल्या जातात. सर्वात चांगली पद्धत म्हणजे त्वचेची बायोप्सी ज्यामध्ये मायक्रोस्कोपच्या स्लाइडवर थोड्या प्रमाणात सायनोअॅक्रिलेट ग्लू (सुपरग्लू) समाविष्ट आहे.
माइट्सचे वैशिष्ट्य : संक्रमित केसांभोवती बेलनाकार कोंडा हे त्यांच्या राहण्याच्या सवयींमुळे माइट्सचे वैशिष्ट्य आहे. झिट एक्स्ट्रॅक्टरच्या साहाय्याने फॉलिकल्समधून माइट्सदेखील पिळून काढता येतात. माइट्स त्वचेच्या पेशी आणि सेबेशियस तेलांना खातात, ज्याचा ते अनेक प्रकारच्या एन्झाईम स्राव करून अंदाज लावतात. त्यांना गुद्द्वार नसल्यामुळे ते त्यांच्या टाकाऊ पदार्थांचे पुनर्गठन करतात.
अत्यंत घृणास्पद सवयींमुळे काही लोकांमध्ये डेमोडेक्समुळे ऍलर्जी होते : आरामदायी कूप घरांमध्ये गुंतलेले, माइट्स सोबती करतात आणि अंडी घालतात. सुमारे 15 दिवसांच्या आयुष्यानंतर, ते मरतात आणि कूपमध्येच विघटित होतात. या अत्यंत घृणास्पद सवयींमुळे काही लोकांमध्ये डेमोडेक्समुळे ऍलर्जी होऊ शकते आणि अनेक संबंधित नैदानिक इफेक्ट्सदेखील स्पष्ट होऊ शकतात. चेहऱ्यावरील माइट्स अनेक समस्यांना कारणीभूत ठरू शकतात. दुर्दैवाने, अलीकडील अभ्यास डेमोडेक्स माइट्सचा समावेश असलेल्या अनेक अटी सूचित करतात.
डेमोडेक्सची लक्षणे : 1) पुरळ एक श्रेणी, 2) त्वचेवर पुरळ आणि पस्टुल्स, 3) ब्लेफेरिटिस किंवा पापणीची जळजळ, 4) मेबोमियन ग्रंथी बिघडलेले कार्य पापण्यांवरील तेल ग्रंथींना अडथळा आणते, ज्यामुळे सिस्ट्स होऊ शकतात, 4) कॉर्नियाचीच जळजळ, 5) कोरडे डोळे आणि pterygium निर्मिती, डोळा वर एक मांसल वाढ. अशा प्रकारची परिस्थितीची इतर अनेक कारणे आहेत. परंतु माइट्स त्यांच्या योगदानाच्या भूमिकेबद्दल वाढत्या संशयाखाली आहेत. तथापि, या प्राण्यांबद्दल आपल्या सर्वांच्या नकारात्मक प्रतिक्रिया नाहीत.
अनुवंशिक बदलांनुसार डोमोडेक्सचे स्वरूप बदलते : मानव यादृच्छिकपणे सोबती करतात, आणि जेव्हा आपल्याला संसर्ग होतो तेव्हा आपले अनुवांशिक खूप परिवर्तनशील असतात. आपली जीन्स आपली रोगप्रतिकारक शक्ती आणि इतर प्रतिसाद निर्धारित करतात. आपल्यापैकी काहीजण अजिबात प्रतिक्रिया देत नाहीत. आपल्यापैकी काहींना काही काळ खाज सुटते आणि काहींना दीर्घकाळ दुर्बल परिस्थिती निर्माण होते.
माइट्सची संख्या लोकांमध्ये भिन्न : त्याचप्रमाणे, माइट्सची संख्या लोकांमध्ये भिन्न असते, जर ते उच्चस्तरावर पुनरुत्पादन करतात. तर त्यांना समस्या निर्माण होण्याची अधिक शक्यता असते. विशेष म्हणजे, वर दिलेली परिस्थिती आणि माइट्सची संख्या वयोमानानुसार आणि रोगप्रतिकारक-तडजोड असलेल्या रुग्णांमध्ये वाढलेली दिसते. ज्यामुळे रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होण्याशी संबंध सूचित होतो. माइट्सचे पुनरुत्पादन आणि त्यांचे नैदानिक परिणाम समजून घेण्यासाठी आमची रोगप्रतिकारक प्रणाली महत्त्वाची असल्याचे दिसते.
उपचारात्मक संयुगे आहेत, जी माइट्सची संख्या कमी करतात : अनेक उपचारात्मक संयुगे आहेत, जी माइट्सची संख्या कमी करतात. परंतु, एकमत आहे की, डेमोडेक्स हे आपल्या त्वचेच्या वनस्पतींचे नैसर्गिक भाग आहेत. म्हणून ते पूर्णपणे काढून टाकणे चांगले नाही. जेव्हा लोक दीर्घकालीन आजाराने ग्रस्त असतात, तेव्हा माइट्सच्या लोकसंख्येवर अधिक मजबूत उपचार आवश्यक असू शकतात. जरी मानवी कुटुंबातील सदस्यांकडून पुन्हा संसर्ग होण्याची शक्यता जास्त असते.
माइट्स त्यांच्या यजमानांवर जास्त काळ टिकत नाहीत : थेट संपर्काव्यतिरिक्त, वैयक्तिक स्वच्छता उत्पादने कदाचित क्रॉस-इन्फेक्शनची मुख्य यंत्रणा सादर करतात. मेकअप ब्रश, चिमटे, आयलाइनर आणि मस्करा सामायिक करणे कदाचित चांगली कल्पना नाही, जरी सामायिक बाथरूममध्ये संसर्ग टाळणे कठीण असू शकते. एका अभ्यासात, मस्करामध्ये डेमोडेक्ससाठी सरासरी जगण्याची वेळ 21 तास होती.
माइट्सची संख्या कमी करण्याचे उपाय : मेकअप वापरण्याच्या इतर बाबी, जसे की नियमित साफसफाई आणि चेहरा धुणे, माइट्सची संख्या कमी करू शकतात, जरी इतर अभ्यासांनी असे सुचवले आहे की माइट्स चांगले धुतले जातात. अशा प्रकारे, आपण आपल्या माइट्सच्या लोकसंख्येवर किती परिणाम करू शकता हे स्पष्ट नाही. तथापि, जर तुम्हाला पापण्या आणि जवळपासच्या भागात जळजळ होत असेल, तर मेकअप टाळणे आणि वैद्यकीय सल्ला घेणे चांगले.
डेमोडेक्स आपल्या त्वचेचा एक सामान्य भाग : एकंदरीत, ते वाटेल तितके अप्रिय, डेमोडेक्स आपल्या त्वचेचा एक सामान्य भाग असल्याचे दिसते. तथापि, आपल्यापैकी काही त्यांच्या उपस्थितीवर नकारात्मक प्रतिक्रिया देतात आणि पुरळ आणि जळजळ सहन करतात. अशा प्रतिक्रियांवर नियंत्रण ठेवणे इतके सोपे असू शकते की, एखाद्या वैद्यकीय व्यावसायिकाने वॉश किंवा उपचाराने माइट्सची संख्या मर्यादित करणे इतके सोपे आहे. आपल्या माइट मित्रांपासून पूर्णपणे मुक्त होणे कदाचित अशक्य आहे.
