अलीकडील अभ्यास असे सूचित करतात की जेव्हा तापमान एखाद्या स्थानासाठी सामान्य तापमान श्रेणीच्या शीर्ष 5 टक्क्यांपर्यंत पोहोचते किंवा ओलांडते तेव्हा हॉस्पिटलच्या आपत्कालीन कक्षाच्या भेटी किमान 10 टक्क्यांनी वाढतात. वाढत्या तापमानामुळे मानसिक आरोग्य स्थिती ( Heatwaves and mental health ) असलेल्या लोकांमध्ये लक्षणे आणखी वाईट होऊ शकतात. उष्णतेच्या लाटा तसेच पूर आणि आग यांसारख्या हवामानातील इतर घटनांचा संबंध नैराश्य असलेल्या लोकांमध्ये नैराश्याच्या लक्षणांमध्ये वाढ आणि सामान्यीकृत चिंता विकार ( heatwaves worsen mental health conditions ) असलेल्या लोकांमध्ये चिंतेच्या लक्षणांमध्ये वाढ होण्याशी जोडला गेला आहे, असा विकार ज्यामध्ये लोकांना बहुतेक वेळा चिंता वाटते.
दैनंदिन उच्च तापमान आणि आत्महत्या आणि आत्महत्येचे प्रयत्न यांच्यातही एक संबंध आहे. आणि, साधारणपणे, मासिक सरासरी तापमानात प्रत्येक 1 अंश सेल्सिअस वाढीमागे, मानसिक आरोग्याशी संबंधित मृत्यूंमध्ये 2.2 टक्के वाढ ( Mental Health-related deaths increase 2.2% ) होते. सापेक्ष आर्द्रता वाढल्याने आत्महत्येचे प्रमाणही जास्त आहे. मानव-प्रेरित हवामान बदलाच्या परिणामी आर्द्रता आणि तापमान दोन्ही बदलत आहेत, ज्याचा संबंध द्विध्रुवीय विकार असलेल्या लोकांमध्ये मॅनिक एपिसोडमध्ये वाढण्याशी जोडला गेला आहे. आजारपणाच्या या अवस्थेमुळे लक्षणीय हानी होते आणि परिणामी मनोविकार आणि आत्महत्येच्या विचारांसाठी हॉस्पिटलायझेशन होऊ शकते.
मानसिक आजारांवर उपचार ( Treatment of mental illness ) करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या महत्त्वाच्या औषधांची परिणामकारकता उष्णतेच्या प्रभावामुळे कमी होऊ शकते या वस्तुस्थितीवरून पुढील समस्या उद्भवतात. आम्हाला माहित आहे की अनेक औषधे उष्णतेशी संबंधित मृत्यूचा धोका वाढवतात, उदाहरणार्थ, अँटीसायकोटिक्स, जे तहान कमी करू शकतात परिणामी लोक निर्जलीकरण होऊ शकतात. शरीराचे तापमान आणि व्यक्ती किती निर्जलित आहे यावर अवलंबून काही औषधे वेगळ्या पद्धतीने कार्य करतील, जसे की लिथियम, एक अतिशय शक्तिशाली आणि मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाणारे मूड-स्टेबिलायझर, बहुतेकदा बायपोलर डिसऑर्डर असलेल्या लोकांसाठी लिहून दिले जाते.
अस्पष्ट विचार, आक्रमक वर्तन -
उष्णतेचा मानसिक आरोग्यावर आणि मानसिक आरोग्य विकार नसलेल्या लोकांच्या विचार करण्याच्या आणि तर्क करण्याच्या ( heat effect on thinking and reasoning ) क्षमतेवर देखील परिणाम होऊ शकतो. संशोधन असे दर्शविते की जटिल संज्ञानात्मक कार्ये तयार करण्यासाठी आणि सोडवण्यासाठी जबाबदार मेंदूचे क्षेत्र उष्णतेच्या ताणामुळे प्रभावित होतात. बोस्टनमधील विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासात असे आढळून आले की उष्णतेच्या लाटेत वातानुकूलित नसलेल्या खोल्या संज्ञानात्मक चाचण्यांवरील त्यांच्या समवयस्कांच्या तुलनेत 13 टक्के वाईट काम करतात आणि प्रतिक्रिया वेळा 13 टक्के कमी होत्या.
जेव्हा लोक उष्णतेमुळे स्पष्टपणे विचार करत नाहीत, तेव्हा ते निराश होण्याची शक्यता जास्त असते आणि यामुळे आक्रमकता वाढू शकते. अति उष्णतेचा हिंसक गुन्हेगारी वाढण्याशी संबंध जोडणारे भक्कम पुरावे आहेत. सभोवतालच्या तापमानात एक किंवा दोन अंशांची वाढ देखील हल्ल्यांमध्ये 3-5 टक्के वाढ होऊ शकते.
2090 पर्यंत, असा अंदाज आहे की जागतिक स्तरावरील सर्व गुन्हेगारी श्रेणींमध्ये 5 टक्क्यांपर्यंत वाढ होण्यास हवामान बदल जबाबदार असू शकतो. या वाढीच्या कारणांमध्ये मनोवैज्ञानिक, सामाजिक आणि जैविक घटकांचा एक जटिल संवाद समाविष्ट आहे. उदाहरणार्थ, सेरोटोनिन नावाचे मेंदूचे रसायन, जे आक्रमकता पातळी नियंत्रित करते, इतर गोष्टींसह, उच्च तापमानामुळे प्रभावित होते.
उष्णतेचे दिवस पर्यावरणाची चिंता वाढवू शकतात. यूकेमध्ये, सर्वेक्षण केलेल्या 60 टक्के तरुणांनी सांगितले की ते हवामान बदलाबद्दल खूप चिंतित किंवा अत्यंत चिंतित आहेत. प्रश्न विचारलेल्यांपैकी 45 टक्क्यांहून अधिक लोकांनी त्यांच्या दैनंदिन जीवनावर हवामानाविषयीच्या भावनांवर परिणाम झाल्याचे सांगितले.
हवामान बदल आणि मानसिक आरोग्य ( Climate change and mental health ) विशेषत: उष्णतेच्या लाटा यांच्यातील जटिल परस्परसंवाद आणि अभिप्राय लूपबद्दल अद्याप बरेच काही समजलेले नाही. परंतु आपल्याला माहित आहे की आपण स्वतःशी आणि ग्रहाशी एक धोकादायक खेळ खेळत आहोत. उष्णतेच्या लाटा आणि त्यांचे आपल्या मानसिक आरोग्यावर होणारे परिणाम हे महत्त्वाचे स्मरणपत्र आहेत की आपण स्वतःला आणि भावी पिढ्यांना मदत करण्यासाठी करू शकतो ती सर्वोत्तम गोष्ट म्हणजे हवामान बदलावर कारवाई करणे. (लॉरे द्वारे: विभागीय व्याख्याता ऑक्सफर्ड विद्यापीठ आणि आयलीन न्यूमन पोस्टडॉक्टरल रिसर्च असोसिएट, न्यूरोसायन्स, झुरिच विद्यापीठ; संभाषणात दिसल्याप्रमाणे)
हेही वाचा - Dark Chocolate : मधुमेहींना डार्क चॉकलेटची चव चाखता येईल का? घ्या जाणून
