हैदराबाद/वॉशिंग्टन- यूएस-चायनामधले वाद ( US-China dispute ) जगजाहीर आहेत. दोन्ही देश आता अंतराळ मोहिमांमध्ये एकमेकांना मागे टाकण्याचा प्रयत्न करत आहेत. दोन्ही देशात यावरून शाब्दीक युद्ध सुरू झाले आहे.नुकत्याच एका जर्मन मासिकाला दिलेल्या मुलाखतीत, नासाचे प्रशासक बिल नेल्सन ( NASA Administrator Bill Nelson ) यांनी जगाला चंद्रावर चीनच्या संभाव्य ताब्यात घेण्यापासून सावध राहण्याचा सल्ला दिला आहे. त्यांच्या वक्तव्यावर चीनने त्वरीत टीकेची झोड उडवली ( China Hurled Criticism ) आहे. एखाद्या देशाला खगोलीय वस्तूवर "दावा करणे" खरोखर शक्य आहे का? आणि चीन अंतराळात युद्धासाठी यंत्रणा तैनात करत आहे का? असा प्रश्न तज्ञ विचारू लागले आहेत.
अमेरिकेचे लक्ष वेधून घेतले - चीनच्या चंद्र मोहिमेने विशेषतः अमेरिकेचे लक्ष वेधून घेतले आहे. गेल्या अनेक वर्षांपासून चीन चंद्रावरच्या अनेक मोहिमा यशस्वीपणे प्रक्षेपित करत आहेत. मात्र तरीही, चंद्रावर तळ स्थापित करणे आणि ते हस्तगत करणे यात खूप फरक आहे. तज्ज्ञांच्या मते, चीन किंवा इतर कोणत्याही राष्ट्राला चंद्रावर ताबा मिळवणे अशक्य आहे. असे आरोप करण्यापूर्वी आंतरराष्ट्रीय कायदे, तांत्रिक क्षमता आणि आर्थिक मर्यादा यांचा विचार करणे आवश्यक आहे.
खगोलीय गोष्टींवर अधिकार नाही - 1967 मध्ये अंमलात आलेल्या अवकाश करारात खगोलीय गोष्टींवर कोणत्याही देशाचा अधिकार नाही असे स्पष्ट झाले आहे . चीनसह तब्बल 134 देशांनी या करारावर स्वाक्षरी केली होती. कराराचा कलम 3 राष्ट्रांना सार्वभौमत्व किंवा व्यवसायाच्या घोषणेद्वारे वैयक्तिक माध्यमांसाठी चंद्रावर आणि इतर खगोलीय पिंडांवर दावा करण्यास मनाई करते. राष्ट्रीय आकांक्षांच्या नावाखाली चंद्रावर दावा करता येणार नाही, असे या करारात नमूद करण्यात आले आहे. त्यामुळे चीन चंद्रावर दावा करू शकत नाही.
चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरलेले चीन एकमेव नाही - रशिया आणि अमेरिकेनेही चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरण्याची कामगिरी केली आहे. आर्टेमिस प्रकल्पात अमेरिका 20 देशांचे नेतृत्व करत आहे, ज्याचे मुख्य उद्दिष्ट 2025 पर्यंत चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर अंतराळवीर पाठवणे आहे. चंद्राच्या पृष्ठभागावर संशोधन केंद्र स्थापन करणे आणि 'गेटवे' लाँच करणे हे या प्रकल्पाचे उद्दिष्ट आहे.
चंद्रावर बर्फाची शक्यता - NASA ने चंद्रावर बर्फाचा अंदाज पुष्टी केली होती, दक्षिण ध्रुवावरील खड्ड्यांमध्ये बर्फाचे प्रचंड प्रमाण असू शकते. "चंद्राच्या ध्रुवीय प्रदेशातील सर्वात गडद आणि थंड भागात, शास्त्रज्ञांच्या टीमने चंद्राच्या पृष्ठभागावर पाण्याच्या बर्फाचे निश्चित पुरावे पाहिले आहेत. या बर्फाचे साठे ठिकठिकाणी वितरीत आहेत " असे नासाकडून 2018 मध्ये सांगण्यात आले होते.
चंद्रावर ताबा मिळवणे अशक्य - हे सर्व राष्ट्रांना आकर्षक वाटत असले तरी, विशेषतः चंद्रावर ताबा मिळवणे इतके सोपे नाही. यासारख्या मोहिमांसाठी मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक, नियोजन आणि दीर्घकालीन प्रयत्नांची आवश्यकता असते. चंद्रावरील प्रदेशांवर हक्क सांगण्याची मोहीम पार पाडणे देशासाठी जवळजवळ अशक्य आहे. 2020 मध्ये अंतराळ मोहिमेसाठी चीन सरकारने एकूण 1300 डॉलरचा खर्च केला होता.
हेही वाचा - Sri Lanka Crisis : राजीनामा देण्याच्या आधीच श्रीलंकेचे राष्ट्रपती देश सोडून पसार.. मालदीवला पळाले..
