पुणे - महाराष्ट्र केसरी कुस्ती स्पर्धेचा थरार यंदा सातारा जिल्ह्यात अनुभवायला मिळणार आहे. तब्बल 59 वर्षांनी महाराष्ट्र केसरी कुस्ती स्पर्धेचा मान सातारा जिल्ह्याला मिळाला आहे. आज (5 एप्रिल)रोजी महाराष्ट्र केसरी स्पर्धेला सुरवात होणार आहे. कुस्तीमहर्षी मामासाहेब मोहोळ यांच्या स्मरणार्थ महाराष्ट्र केसरी विजेत्याला (1983)पासून मोहोळ कुटुंबियांच्या वतीने ही गदा देण्यात येते. दरम्यान, यंदा( 2022)च्या दिल्या जाणाऱ्या गदेचे पूजन पुण्यातील मामासाहेब मोहोळ यांच्या निवासस्थानी करण्यात आले. त्याबाबत येथील सदस्यांशी आमचे प्रतिनिधी सज्जाद सय्यद यांनी बातचीत केली आहे.
तो कुस्तीचा सम्राट बनतो - महाराष्ट्र केसरीच्या गदेस अनन्य साधारण महत्व आहे. महाराष्ट्र केसरीमध्ये दिल्या जाणाऱ्या गदेला फार मोठा ऐतिहासिक वारसा आहे. लाखो कुस्ती शौकिनांचे डोळे महाराष्ट्र केसरीच्या किताबाची अंतिम कुस्ती पहाण्यासाठी दरवर्षी वाट पहात असतात. विजेत्या मल्लास गदेचे वेध असते. चमचमणारी चांदीची गदा जो जिंकतो तो कुस्तीचा सम्राट बनतो. राज्यातील अजिंक्य मल्ल म्हणून त्या मल्लास गदा देऊन सन्मानित करण्यात येते.
मोहोळ यांचे वंशज ही गदा स्वखर्चाने बनवतात - 'महाराष्ट्र केसरी' स्पर्धा (1961)साली सुरू झाली. तेव्हापासून चांदीची गदा दिली जाते. (1982)पर्यंत ही गदा महाराष्ट्र राज्य कुस्ती परिषदेमार्फत दिली जात असे. कुस्ती महर्षी मामासाहेब मोहोळ यांच्या निधनानंतर त्यांचे सुपुत्र माजी खासदार अशोक (अण्णा) मोहोळ यांनी मामांच्या स्मरणार्थ 'महाराष्ट्र केसरी' विजेत्यास गदा' देण्याची परंपरा सुरू केली. गेली तीन दशकापेक्षा अधिक काळ अव्याहतपणे मामासाहेब मोहोळ यांचे वंशज ही गदा स्वखर्चाने बनवून राज्य कुस्तीगीर परिषदेला सुपूर्द करतात.
गदा महाराष्ट्र कुस्तीगीर परिषदेकडे सुपुर्द केली जाते - पुण्यात (1983)साली झालेल्या (28)व्या राज्य कुस्ती अधिवेशनापासून खासदार अशोक मोहोळ ही मानाची गदा पुरस्कृत करीत आहेत. 'महाराष्ट्र केसरी'ची घोषणा होताच अशोक मोहोळ गदेच्या निर्मितीच्या कार्यास सुरूवात करतात. प्रतिवर्षी या गदेचे पूजन करून ती गदा महाराष्ट्र कुस्तीगीर परिषदेकडे सुपुर्द केली जाते. महाराष्ट्र राज्य कुस्तीगीर परिषदेचे सचिव मा. बाळासाहेब लांडगे व कै. मामासाहेब मोहोळ यांचे थोरले चिरंजीव भाऊसाहेब मोहोळ, सदानंद मोहोळ व अशोक मोहोळ, संग्राम अशोक मोहोळ यांचे हस्ते या गदेचे पूजन करण्यात येते.
26 वर्षापासून पुणे येथे स्थायिक - गेली 35 वर्ष ते स्वत: अशोक मोहोळ व संग्राम मोहोळ स्पर्धेच्या ठिकाणी 'गदा' स्वत: घेऊन जातात. 'महाराष्ट्र केसरी'ची मानाची गदा बनवण्याचे कार्य गेली 26 वर्षापासून पुणे येथे स्थायिक असलेले 'पानघंटी कुटुंबीय करीत आहेत. पण पेशव्यांनी आपल्या दरबारातील भांड्यावरील नक्षीकाम, मानपत्रे व इतर नक्षीकामासाठी त्यांना पुण्यात आणले. त्यांच्या पिढीतील सातवे वारस प्रदीप प्रतापराव पानघंटी हेच सध्या 'गदा' बनवण्याचे काम करीत आहेत.
अशी असते महाराष्ट्र केसरीची गदा
- उंची साधारण 27 ते 30 इंच
- व्यास 9 ते 10 इंच.
- वजन 10 ते 12 किलो
हनुमानाचे चित्र वर्तुळाकार चांदीच्या कोंदणात - धातू अंतर्गत सागवानी लाकूड व त्यावर अत्यंत कोरीव काम आणि आकर्षक पिळे बाह्य धातू 32 गेज जाड शुद्ध चांदीच्या पत्रा आहे. त्याने हुबेहून कोरीव काम व झळाळी असते. गदेच्या मध्यभागी स्व. मामासाहेब मोहोळ यांची वर्तुळाकृती प्रतिमा चांदीच्या कोंदणात बसवली असते. तसेच, बरोबर 180 अंश फिरवून हनुमानाचे चित्र वर्तुळाकार चांदीच्या कोंदणात बसवलेले असते.
हेही वाचा - Use of horses for farming : बैलचं नाही मिळाले! मग काय?, घोडेचं जुंपले औताला
