मुंबई : पंचांगाच्या माध्यमातून वेळ, तसेच कालखंडाची अचूक गणना केली जाते. मात्र पंचांग हे पाच प्रकारांनी बनलेले असते. पंचांगात नक्षत्र, तिथी, प्राण, योग या पाच प्रकारांचा समावेश होतो. त्यातूनच हिंदू महिन्यांतील सूर्योदय, सूर्यकाळ, राहू काळ, शुभ काळ इत्यादी माहिती मिळते. याबाबत ज्योतिषी शिवकुमार शर्मा यांनी आजच्या पंचांगाबाबत माहिती दिली आहे. जाणुन घेऊयात.
आज दिनांक : 25-03-2023 शनिवार
हंगाम : वसंत ऋतु
आजची तिथी : चैत्र शुक्ल चतुर्थी
आजचे नक्षत्र : भरणी
आजचा अमृतकाळ : 06:36 to 08:08
आजचा राहूकाळ : 09:39 to 11:11
सूर्योदय : 06:36:00 सकाळी
सुर्यास्त : 06:48:00 सायंकळ
पंचांगात महत्त्वाची तिथी : पंचांगात सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे पंचांगाच्या स्थानाला महत्त्व दिले जाते. पण त्यासाठी तिथीची माहिती जाणून घेणे गरजेचे आहे. तिथी म्हणजे ज्या वेळेस चंद्र रेषा सूर्य रेषेच्या 12 अंशवर सरकते त्याला तिथी म्हणतात. ज्योतिषी शिवकुमार शर्मा सांगतात की, एका महिन्यात जवळपास तीस तीथी असतात. त्यांच्या मते शुक्ल पक्षाच्या शेवटच्या दिवसाला पौर्णिमा म्हणतात. पंडित शिवकुमार शर्मा यांनीही कृष्ण पक्षाच्या शेवटच्या तिथीला अमावस्या म्हणतात असे स्पष्ट केले आहे. या खजूरांच्या नावात प्रतिपदा प्रथम येते. त्यानंतर द्वितीया आणि तृतीया क्रमाने येतात. पंडित शिवकुमार शर्मा यांनी हेही स्पष्ट केले की हाच क्रम चतुर्थी, पंचमी, षष्ठी, सप्तमी, अष्टमी, नवमी, दशमी, एकादशी, द्वादशी, त्रयोदशी, चतुर्दशी, अमावस्या, पौर्णिमा आहे.
नक्षत्रही महत्त्वाचे : आकाशातील ताऱ्यांच्या समूहाला नक्षत्र म्हणतात, अशी माहिती ज्योतिषी पंडित शिवकुमार शर्मा यांनी दिली आहे. पंडित शिवकुमार शर्मा यांनी या नक्षत्रांमध्ये २७ नक्षत्रे असून या नक्षत्रांमध्ये नऊ ग्रह असल्याचे स्पष्ट केले आहे. नक्षत्रांची नावे- अश्विन नक्षत्र, भरणी नक्षत्र, कृतिका नक्षत्र, रोहिणी नक्षत्र, मृगाशिरा नक्षत्र, अर्द्रा नक्षत्र, पुनर्वसु नक्षत्र, पुष्य नक्षत्र, आश्लेषा नक्षत्र, मघा नक्षत्र, पूर्वाक्षत्रगुण, नक्षत्र. विशाखा नक्षत्र, अनुराधा नक्षत्र, ज्येष्ठ नक्षत्र, मूल नक्षत्र, पूर्वाषादा नक्षत्र, उत्तराषाद नक्षत्र, श्रवण नक्षत्र, घनिष्ठा नक्षत्र, शतभिषा नक्षत्र, पूर्वाभाद्रपद नक्षत्र, उत्तराक्षत्रपदा, नक्षत्र नक्षत्र.
आठवडे : आठवड्यात सात दिवस असल्याने त्याच्या चक्राला आठवडा म्हणतात. आठवड्याच्या पहिल्या दिवसाला सोमवार, दुसऱ्या दिवसाला मंगळवार म्हणतात. त्यानंतर क्रमाने बुधवार, गुरुवार, शुक्रवार, शनिवार, रविवार असे सात दिवस आहेत. पंडित शिवकुमार शर्मा यांनीही आठवडाभरात सात ग्रहांना गृहाची नावे दिल्याचे स्पष्ट केले आहे.
योग : नक्षत्राप्रमाणे योगाचे 27 प्रकार आहेत. सूर्य-चंद्राच्या विशेष अंतराच्या स्थितीला 'योग' म्हणतात. अंतराच्या आधारे तयार झालेल्या 27 योगांची नावे - विषकुंभ, प्रीती, आयुष्मान, सौभाग्य, शोभन, अतिगंड, सुकर्मा, धृती, शूल, गंड, वृद्धी, ध्रुव, व्याघट, हर्षन, वज्र, सिद्धी, व्यातिपात, वरीयन, परिघ, शिव , सिद्ध , साध्या , शुभ , शुक्ल , ब्रह्मा , इंद्र आणि वैधृती.
करण : एका तिथीमध्ये दोन करण असतात. तारखेच्या पूर्वार्धात एक आणि तारखेच्या उत्तरार्धात एक असे एकूण 11 करणांची नावे पुढीलप्रमाणे आहेत - बाव, बलव, कौलव, तैतिल, गर, वाणीज, विष्टी, शकुनी, चतुष्पाद, नाग आणि किस्तुघ्न. व्यष्टी करणला भद्रा म्हणतात आणि भद्रामध्ये शुभ कार्य निषिद्ध मानले जाते.
