हिंदू धर्मात प्रदोष व्रताचे विशेष महत्त्व आहे. प्रदोष व्रताला 'त्रयोदशी व्रत' असेही म्हणतात. प्रदोष व्रतामध्ये भगवान शिवाची विधिवत पूजा केली जाते. पंचांगानुसार 2023 वर्षातील (Pradosh Vrat January 2023) पहिले प्रदोष व्रत (Pradosh Vrat in month of January) बुधवार, 4 जानेवारी 2023 रोजी आहे. पौष महिन्यातील शुक्ल पक्षातील त्रयोदशीला हे प्रदोष व्रत पाळले जाते.
४ जानेवारीला पाळले जाणार : पंचांगानुसार, मंगळवार, 3 जानेवारी 2023 रोजी दुपारी 01:01 वाजता पौष महिन्यातील शुक्ल पक्षातील त्रयोदशी तिथी सुरू होत आहे. तर 5 जानेवारी 2023 रोजी गुरुवारी सकाळी 12:00 वाजता हे प्रदोष व्रत समाप्त होणार आहो. सूर्यास्तानंतर प्रदोष व्रताची पूजा करण्याचा नियम आहे. अशा स्थितीत 4 जानेवारी 2023 रोजी प्रदोष पूजेचा शुभ मुहूर्त (Pradosh Vrat Auspicious Time and Method) प्राप्त होत आहे. म्हणूनच हे पौष प्रदोष व्रत ४ जानेवारीला पाळले जाणार आहे.
प्रदोष व्रत 2023 पूजा मुहूर्त (Pradosh Vrat Auspicious Time) : पौष प्रदोष व्रत पूजेचा शुभ मुहूर्त ४ जानेवारी रोजी सायंकाळी ५.३७ ते रात्री ८.२१ पर्यंत आहे. अशा परिस्थितीत प्रदोष व्रत पूजेसाठी भाविकांना २ तास ४३ मिनिटे कालावधी मिळत आहे. प्रदोष व्रत पूजा मुहूर्त कालावधी हा 02 तास 43 मिनिटे आहे.
प्रदोष व्रत विधि (Pradosh Vrat Method and Significance) : प्रदोष व्रताच्या दिवशी उपवास करण्याच्या दोन भिन्न पद्धती (प्रदोष व्रत विधी) आहेत. पहिली पद्धत म्हणजे भक्त त्या दिवशी कडक उपवास करतो. काही लोक रात्री जागरण करून देवीची पूजा करतात. प्रदोष व्रताची दुसरी पद्धत म्हणजे सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत व्रत. संध्याकाळी शंकराची पूजा केल्यावर उपवास मोडला जातो. सूर्यास्तानंतर दीड तासानंतर भाविक स्नान करतात, स्वच्छ कपडे परिधान करतात आणि पूजेसाठी सज्ज होतात. भगवान शंकराच्या मूर्तीची किंवा फोटोची विधिवत पूजा केली जाते. काही ठिकाणी शिवलिंगाची पूजाही केली जाते. शिवलिंगावर दूध, दही, आशय पंचामृताने स्नान करायचे. त्यानंतर शिवलिंगावर पांढरे चंदन, बेलपत्र, मदार, फुले, भांग इत्यादी अर्पण केले जातात. भक्त प्रदोष व्रताची कथा धार्मिक विधीनंतर वाचतात किंवा वाचणे शक्य नसताना एकवटतात. यावेळी महामृत्युंजय मंत्राचा १०८ वेळा जप केला जातो. पूजा केल्यानंतर आरती केली जाते. पूजा संपल्यानंतर भाविक कपालावरची पवित्र अस्थिकलश आणतात. पूजेनंतर ते शिवमंदिरांनाही भेट देतात.
व्रताचे महत्त्व (Pradosh Vrat Method and Significance) : हे प्रदोष व्रत पौष महिन्यातील दुसरे प्रदोष व्रत आहे. प्रदोष व्रत सुख-समृद्धी वाढवते, अशी धार्मिक श्रद्धा आहे. या दिवशी उपवास करून भगवान भोलेनाथाची पूजा केल्याने धन, ऐश्वर्य, वैभव आणि सर्व प्रकारच्या भौतिक सुखांची प्राप्ती होते. Pradosh Vrat January 2023
