हैदराबाद : वर्षांनपवर्षे अमली पदार्थ आणि अमली पदार्थांचे सेवन हे कोणत्या ना कोणत्या प्रकारे आपल्या जिवनाचा भाग राहिलेला आहे. गेल्या दहा-वीस वर्षांत फारशी परिस्थिती सुधारलेली नाही. आपल्या देशात अमली पदार्थांविरुद्ध जनजागृती करण्यासाठी 2 ऑक्टोबर हा दिवस देशभरात राष्ट्रीय अमली पदार्थ विरोधी दिन म्हणून साजरा केला ( National Anti Drug Addiction Day 2022 ) जातो. आपल्या देशात कोट्यवधी लोक अमली पदार्थाचे सेवन करतात किंवा अमली पदार्थांचे व्यसन ( Billions Of People Addicted by Drugs ) आहे.
अमली पदार्थांचे वाईट परिणाम : महात्मा गांधी यांची जयंती त्याच दिवशी राष्ट्रीय अमली पदार्थ विरोधी दिवस पाळला जातो. कारण त्यांनी अमली पदार्थांच्या वापराचा निषेध केला आणि व्यसन हे सर्वात मोठे वाईट मानले. कारण त्याचा परिणाम केवळ व्यक्तीवर होत नाही. तर संपूर्ण समाजावर होतो. भारताला पुन्हा व्यसनमुक्त बनवण्याच्या उद्देशाने हा दिवस पाळला जातो. व्यसनामुळे मानसिक आजार होतात आणि करिअर, कुटुंब, प्रियजन, मित्र आणि नागरी यांच्याबाबत तर्कशुद्ध निर्णय घेण्याची क्षमता गमावली जाते. व्यसनी व्यक्ती त्यांच्या शरीरावर होणारे परिणाम माहीत असूनही अमली पदार्थांचे सेवन करतो आणि काहीवेळा हेच परिणाम त्यांना अमली पदार्थांचे सेवन करण्यास कारणीभूत ठरतात, कारण यामुळे व्यसनी व्यक्तीला त्यांच्या जीवनातील त्रास क्षणभर विसरण्यास मदत होते. या औषधांमुळे व्यसनाधीन व्यक्तीला शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक आनंद मिळतो.
उत्तर प्रदेशमध्ये सर्वाधिक गांजा : ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेस ( AIIMS ) ने केलेल्या सर्वेक्षणानुसार देशात सुमारे 8,50,000 इंजेक्टेबल ड्रग वापरणारे, सुमारे 4,60,000 मुले आणि 1.8 दशलक्ष प्रौढ लोक औषधांचे सेवन करतात. 2021 च्या अहवालानुसार, उत्तर प्रदेशमध्ये सर्वाधिक गांजा वापरणाऱ्यांची संख्या आहे. त्यानंतर पंजाब, सिक्कीम, छत्तीसगड आणि दिल्ली यांचा क्रमांक लागतो. नॅशनल ड्रग डिपेंडन्स ट्रीटमेंट सेंटर आणि AIIMS ला आढळले की भारत अवैध ड्रग्सचे प्रमुख केंद्र बनले आहे. भारतातील लोकसंख्येपैकी सुमारे 2.8 टक्के (31 दशलक्ष) गांजाचे सेवन करतात. सुमारे 10.8 दशलक्ष लोक त्याचा वेदनाशामक किंवा शामक म्हणून वापर करतात. व्यसनाधीन लोकांमधील सुमारे 80 टक्के मृत्यू हे अकाली असतात, हे दर्शविते की अमली पदार्थांच्या वापराचा धोका किती जास्त आहे.
व्यसनमुक्त होणे फार कठीण : सिगारेट, तंबाखू, दारू किंवा ड्रग्स यांसारख्या व्यसनांपासून मुक्त होणे फार कठीण आहे. जोपर्यंत व्यसनाधीन व्यक्तीला प्रबळ इच्छाशक्ती आणि कौटुंबिक पाठिंबा मिळत नाही. व्यसनमुक्तीची प्रक्रिया योग्य तयारीसह पार पाडली गेली नाही तर, व्यसनातून मुक्त झाल्यानंतरही पीडित व्यक्ती पुन्हा पडू शकते. मादक पदार्थांच्या व्यसनापासून मुक्त होण्यासाठी आणि पुन्हा पुन्हा पडणे टाळण्यासाठी उपचार, तसेच पुनर्वसन हे खूप महत्वाचे आहे. कारण मेंदू-रसायनशास्त्रातील बदल औषध सोडल्यानंतरही शरीरावर दीर्घकाळ परिणाम करतात. अशा परिस्थितीत पुनर्वसन न झाल्यास पीडितेच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे या प्रक्रियेसाठी कसून नियोजन आवश्यक आहे.
शरीरावर औषधांचा प्रभाव : डिटॉक्सिफिकेशनची प्रक्रिया प्रथम पार पाडली जाते, ज्यामध्ये व्यसनी व्यक्तीच्या शरीरावर औषधांचा प्रभाव कमी करून शरीरातील हानिकारक पदार्थ औषधांच्या मदतीने काढून टाकण्याचा प्रयत्न केला जातो. तसेच, उपचार रुग्णातील व्यसनाधीनता आणि माघार घेण्याची लक्षणे दडपण्याचा आणि दूर करण्याचा प्रयत्न करतो. ड्रग व्यसनींसाठी समुपदेशन खूप महत्वाचे आहे. हे एक माध्यम आहे जे व्यसन सोडण्याची व्यक्तीची इच्छा बळकट करण्यास मदत करते, तसेच त्यांना त्यांच्या शरीरात होत असलेले बदल समजून घेण्यास आणि पुनर्वसन कालावधीत त्यानुसार वागण्यास मदत करते. व्यसन सोडण्याचा प्रयत्न करणार्‍या लोकांमध्ये आत्मविश्वास आणि मनोबल कमी झाल्यामुळे, समुपदेशन आणि वर्तणूक थेरपी त्यांना मानसिक आरोग्य परत मिळवून आणि पुन्हा समाजाचा भाग बनण्यास मदत करू शकते.
