नवी दिल्ली : 8 मार्च रोजी जगभरात 'जागतिक महिला दिन' साजरा केला जाणार आहे. या दरम्यान, अशा महिलांचे जगभरात स्मरण केले जाते, ज्यांनी चौकटीच्या बाहेर जाऊन उत्कृष्ट कामगिरी केली आहे. किंवा आपल्या प्रतिभेच्या जोरावर जगात आपली ओळख निर्माण केली आहे. आज महिला दिनानिमित्त महिलांनी देश आणि समाजासाठी दिलेल्या योगदानाचे स्मरण करून महिला सक्षमीकरणावर आपण चर्चा करणार आहोत.
जागतिक महिला दिनाच्या निमित्ताने आम्ही तुम्हाला भारतीय राजकारणातील अशा यशस्वी महिलांची माहिती देत आहोत, ज्यांनी आपल्या कार्यशैली आणि कार्यक्षमतेच्या बळावर देशात स्थान मिळवले आणि आजही लोक त्यांना त्यांच्या कामामुळे ओळखतात. या महिलांमध्ये अश्या अनेक महिलांचाही समावेश आहे, ज्या आज आपल्यामध्ये हयात नाहीत, पण त्यांच्या कार्यामुळे त्या कायम स्मरणात राहतील. आंतरराष्ट्रीय महिला दिनानिमित्त आपल्या देशाच्या राजकारणात सर्वोच्च स्थान मिळविलेल्या महिला आणि देशाच्या संसदेत किंवा विधानसभेत आवाज उठवणाऱ्या महिलांची माहिती देण्याचा प्रयत्न 'ईटीव्ही भारत' करीत आहे.
1. इंदिरा प्रियदर्शिनी - आपल्या देशाच्या राजकारणातील प्रसिद्ध महिलांमध्ये सर्वात मोठे नाव म्हणजे देशाच्या माजी पंतप्रधान आणि आयर्न लेडी म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या इंदिरा गांधी, ज्यांनी अनेक वर्षे देशाच्या पंतप्रधान म्हणून आपल्या इच्छाशक्ती आणि कार्यशैली जोरावर दमदार काम केले. त्यांना देशाचे पहिले आणि एकमेव पंतप्रधान होण्याचा मान मिळाला आहे. इंदिरा गांधींनीही पक्षात विशेष ओळख निर्माण केली. इंदिरा गांधींनी देशाच्या राजकारणात अशी अनेक कामे केली, जी लोक वेळोवेळी लक्षात ठेवतात. पाकिस्तानचे दोन विभाग केल्याबद्दल इंदिरा गांधी सदैव स्मरणात राहतील.
2. द्रौपदी मुर्मू - द्रौपदी मुर्मू यांना देशाच्या पहिल्या दलित आणि आदिवासी राष्ट्रपती होण्याचा मान आहे. देशातील सर्वोच्च पदावर पोहोचणाऱ्या त्या पहिल्या आदिवासी महिला आहेत, ज्यांना भारतीय जनता पक्षाने सर्वोच्च स्थानी आणले आहे. द्रौपदी मुर्मूचा राजकीय प्रवास 2000 मध्ये आमदार म्हणून सुरू झाला. 2002 मध्ये नवीन पटनायक यांच्या सरकारमध्ये त्यांना मत्स्यव्यवसाय आणि पशु संसाधन विकास मंत्रालयाच्या राज्यमंत्री करण्यात आले. काही दिवसांनी त्यांनी भारतीय जनता पक्षात प्रवेश केला. त्यानंतर त्यांनी झारखंडच्या राज्यपाल म्हणून काम पाहिले. 18 मे 2015 ते 12 जुलै 2021 पर्यंत त्यांना झारखंडचे राज्यपाल बनवण्यात आले. त्यानंतर देशाच्या 15व्या राष्ट्रपती बनून सर्वोच्च पदावर पोहोचणाऱ्या त्या देशातील पहिल्या आदिवासी महिला ठरल्या.
3. सुषमा स्वराज - सुषमा स्वराज या भारतीय जनता पक्षाच्या मजबूत नेत्यांपैकी एक होत्या, ज्यांनी पक्षाला सर्वोच्च स्थानावर नेण्यासाठी सुरुवातीपासूनच कठोर परिश्रम केले. भारतीय जनता पक्षाचे आधारस्तंभ म्हटल्या जाणाऱ्या अटलबिहारी वाजपेयी, लालकृष्ण अडवाणी, मुरली मनोहर जोशी यांच्या खांद्याला खांदा लावून देशाच्या राजकारणात भारतीय जनता पक्षाला भक्कम मार्गाने उभे करण्यात सुषमा स्वराज यांचा विशेष वाटा होता. पक्षाच्या महिला नेत्यांमध्ये त्या अव्वल होत्या. भारतीय जनता पक्षाने स्थापन केलेल्या प्रत्येक सरकारमध्ये त्यांनी महत्त्वाची मंत्रीपदे सांभाळली. सुषमा स्वराज यांनी विरोधी पक्षनेत्याची भूमिकाही पार पाडली आणि काही काळ दिल्लीच्या मुख्यमंत्री म्हणूनही काम केले. परराष्ट्र मंत्रालय, माहिती प्रसारण मंत्रालयासह सर्व मंत्रालयांमध्ये सुषमा स्वराज यांनी केलेले काम आजही लोकांना आठवते.
4. निर्मला सीतारामन - निर्मला सीतारामन या देशाच्या पहिल्या अर्थमंत्री असल्याचं म्हटलं जातं, ज्यांनी पूर्णवेळ अर्थमंत्री म्हणून आपला अर्थसंकल्प सादर केला. 2006 मध्ये त्यांनी भारतीय जनता पक्षासोबत राजकीय प्रवास सुरू केला आणि मोदी सरकारमध्ये प्रथम संरक्षण मंत्री आणि नंतर अर्थमंत्री बनून आपली क्षमता आणि कार्यशैली दाखवली. फोर्ब्सच्या वार्षिक यादीत निर्मला सीतारामन यांना जगातील 100 सर्वात शक्तिशाली महिलांमध्ये स्थान देण्यात आले आहे.
5. सोनिया गांधी - सोनिया गांधी आपल्या देशातील एक मजबूत राजकीय महिला म्हणून ओळखल्या जातात. राजीव गांधींच्या पत्नी म्हणून नेहरू गांधी घराण्यात आलेल्या सोनिया गांधी यांनी पक्षाच्या लोकांच्या विनंतीवरून काँग्रेस पक्षाची धुरा तर घेतलीच, पण त्या काँग्रेस पक्षाच्या सर्वाधिक काळ महिला अध्यक्षाही झाल्या. राजीव गांधींच्या हत्येनंतरही आपला ठसा उमटवला. काँग्रेसच्या राजवटीत त्यांनी संयुक्त पुरोगामी आघाडीच्या (यूपीए) अध्यक्षा म्हणूनही काम केले. काँग्रेसला एकसंध ठेवण्यात त्या अपयशी ठरल्या. त्यांच्या कार्यकाळात पक्षाच्या अनेक नेत्यांनी पक्ष सोडला आणि स्वतःचा राजकीय पक्ष स्थापन केला आणि सर्व आपापल्या राज्यात अतिशय मजबूत स्थितीत आहेत.
6. सुमित्रा महाजन - सुमित्रा महाजन यांची भारतीय जनता पक्षाच्या ज्येष्ठ नेत्यांमध्ये गणना होते आणि लोक त्यांना प्रेमाने ताई म्हणून हाक मारतात. पक्षीय राजकारणात त्यांनी मोठे स्थान मिळवले आणि मोठा ठसा उमटवला. सुमित्रा महाजन या पहिल्यांदा 1989 मध्ये इंदूर लोकसभा मतदारसंघातून भारतीय जनता पक्षाच्या खासदार म्हणून निवडून आल्या होत्या. त्यानंतर त्यांनी सलग आठ वेळा लोकसभा निवडणूक जिंकली आहे. असा पराक्रम करणाऱ्या त्या एकमेव महिला खासदार आहेत, ज्यांनी एकाच लोकसभा मतदारसंघातून सलग आठ निवडणुका जिंकल्या आहेत. यानंतर 2014 ते 2019 या काळात भारतीय जनता पक्षाचे सरकार स्थापनेदरम्यान त्यांना लोकसभेचे अध्यक्ष बनवण्यात आले.
7. मीरा कुमार - मीरा कुमार यांना काँग्रेस पक्षाचा दलित चेहरा मानला जातो. ते काँग्रेस पक्षातील प्रमुख नेत्यांपैकी एक आहेत. मीरा कुमार यांनी 15 व्या लोकसभेत बिहारमधील सासाराम लोकसभा मतदारसंघातून खासदार बनून लोकसभेत प्रवेश केला. 2009 ते 2014 या काळात त्या लोकसभेच्या पहिल्या महिला सभापती झाल्या. यानंतर, 2017 मध्ये झालेल्या राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत, त्यांनी UPA उमेदवार म्हणून रामनाथ कोविंद यांच्या विरोधात निवडणूक लढवली, ज्यामध्ये त्यांना केवळ 34% मते मिळाली.
8. शीला दीक्षित - शीला दीक्षित या काँग्रेस पक्षाच्या एक मजबूत आणि शक्तिशाली महिला नेत्या मानल्या जात होत्या. तिने दिल्लीतील भारतीय जनता पक्षाचे सरकार उलथून टाकले आणि काँग्रेस पक्षाला सलग तीन वेळा विजय मिळवून दिला आणि 1998 ते 2013 या काळात त्या दिल्लीच्या मुख्यमंत्री होत्या. यानंतर निवडणुकीतील पराभवानंतर 11 मार्च 2014 रोजी शीला दीक्षित यांना केरळच्या राज्यपाल बनवण्यात आले, परंतु 25 ऑगस्ट 2014 रोजी त्यांनी आपल्या पदाचा राजीनामा दिला.
9. ममता बॅनर्जी - ममता बॅनर्जी यांचीही देशाच्या राजकीय क्षेत्रातील सशक्त महिलांमध्ये गणना केली जाते. काँग्रेस पक्षातून राजकीय कारकिर्दीला सुरुवात केल्यानंतर त्यांनी स्वत:चा पक्ष स्थापन करून; देशाच्या राजकीय क्षेत्रात मोठा ठसा उमटवला. केंद्र सरकारमध्ये रेल्वेमंत्री आणि पश्चिम बंगालमध्ये मुख्यमंत्री म्हणून त्यांनी अनेक महत्त्वाची कामे केली आहेत. ममता बॅनर्जी यांनी बंगालमधील ३४ वर्षांचे डावे सरकार उखडून टाकले आणि तेव्हापासून आजतागायत त्या पश्चिम बंगालच्या मुख्यमंत्री म्हणून कायम आहेत. भारतीय जनता पक्षाच्या सर्व प्रयत्नांना न जुमानता पश्चिम बंगालमध्ये आपली राजकीय पकड कायम ठेवण्यात यश आले आहे.
10. जयललिता - जयललिता हे दक्षिण भारतीय राजकारणातील एक मोठे नाव मानले जाते, ज्यांनी चित्रपट कारकिर्दीनंतर आपल्या राजकीय कारकिर्दीला सुरुवात केली, परंतु त्यांनी राजकारणातही मोठे स्थान प्राप्त केले. त्यांनी तामिळनाडूमध्ये 14 वर्षांहून अधिक काळ मुख्यमंत्रिपद भूषवले आणि राजकीय आणि सामाजिक उन्नतीसाठी अनेक मोठे प्रकल्प सुरू केले. त्यांनी वेळोवेळी बिगरकाँग्रेस आणि बिगरभाजप सरकारांनाही मुद्दय़ावर आधारित पाठिंबा दिला.
11. मायावती - मायावती या देशातील दलित राजकारणाच्या नेत्या मानल्या जातात. कांशीराम यांचे मिशन पुढे नेत मायावतींनी बहुजन समाज पक्षाच्या प्रमुख म्हणून उत्तर प्रदेशात चार वेळा मुख्यमंत्रिपद भूषवले. मायावतींनी दलितांच्या उत्थानासाठी अनेक महत्त्वाच्या योजना सुरू केल्या. यासोबतच दलित समाजातील महापुरुषांच्या नावाने अनेक संस्था, आस्थापना उभ्या राहिल्या आहेत. दलित समाजातील अनेक महापुरुषांच्या नावाने अनेक पुतळेही सार्वजनिक ठिकाणी लावण्यात आले. यामुळे त्यांच्यावर राजकीय टीकाही झाली, परंतु त्यांनी त्याची पर्वा न करता समाजातील लोकांसाठी खूप काम केले.
12. वसुंधरा राजे सिंधिया - वसुंधरा राजे सिंधिया यांना राजस्थानच्या पहिल्या महिला मुख्यमंत्री होण्याचा मान मिळाला आहे. भारतीय जनता पक्षाच्या ज्येष्ठ नेत्या राजमाता विजयाराजे सिंधिया यांच्या कन्या वसुंधरा राजे सिंधिया यांनी आपल्या आईच्या पावलावर पाऊल ठेवून भारतीय जनता पक्षासोबत राजकीय डाव सुरू केला आणि दोनदा राजस्थानच्या मुख्यमंत्री बनल्या. तिची आजही भारतीय जनता पक्षाच्या वरिष्ठ नेत्यांमध्ये गणना होते आणि राजस्थानच्या राजकारणात त्यांचे महत्त्वाचे स्थान आहे.
13. जया बच्चन - जरी लोक जया बच्चन यांना चित्रपट अभिनेत्री म्हणून ओळखतात, तरी जया बच्चन यांनी आता सक्रिय राजकारणी म्हणूनही बराच काळ व्यतीत केला आहे. जया भादुरी बच्चन यांना समाजवादी पक्षाच्या वतीने सलग तीन वेळा राज्यसभेवर पाठवण्यात आले आहे. त्यांनी 2004 मध्ये समाजवादी पक्षातून आपल्या राजकीय कारकिर्दीला सुरुवात केली. तेव्हापासून त्या सातत्याने राज्यसभेच्या खासदार आहेत. अमर सिंह यांचे सपासोबत मतभेद झाल्यानंतरही जया यांनी सपा सोडली नाही.
14. सुप्रिया सुळे - सुप्रिया सुळे या मराठा राजकारणातील एक मजबूत महिला राजकारणी म्हणून ओळखल्या जातात. शरद पवार यांच्या कन्या सुप्रिया सुळे यांनी बारामती लोकसभा मतदारसंघातून अनेक खासदार म्हणून प्रतिनिधित्व केले आहे. 2009 मध्ये त्यांनी बारामती लोकसभा मतदारसंघातून पहिल्यांदा निवडणूक जिंकली आणि त्यानंतर सलग 15 व्या वर्षी त्या 16व्या आणि 17व्या लोकसभेच्या जागेसाठी निवडणूक जिंकत आहेत.
हेही वाचा : International Women’s Day 2023 : 'या' थीमवर साजरा होणार वर्ष 2023 चा महिला दिवस
