मंगळूर (कर्नाटक) - देशातील जवळपास सर्वच राज्यांमध्ये पोलिसांच्या गणवेशाचा रंग खाकी म्हणजेच हलका पिवळा-तपकिरी असतो. पण तुम्ही कधी विचार केला आहे का की या पोलीस गणवेशाचा वापर कुठून सुरू झाला आणि तो पहिल्यांदा कुठे बनवला गेला. अलीकडेच, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी पोलिसांच्या गणवेशाबद्दल केलेल्या वक्तव्यामुळे हा विषय चर्चेत आहे. पंतप्रधान मोदींनी 'वन नेशन-वन युनिफॉर्म' धोरणाचा प्रस्ताव मांडला होता. त्या पार्श्वभूमीवर हा विषय सुरू झाला.
मंगळुरू येथे शोध लावला - खाकी कापडाचा विशेष सन्मान करण्यात आला. खाकी कापडाचा वापर विविध सरकारी खात्यांमध्ये गणवेश म्हणून केला जातो. विशेष म्हणजे 'मंगळूर'ने हे खाकी कापड जगासमोर मांडले. राज्यातील पोलीस खाते, टपाल कर्मचारी, वाहतूक कर्मचारी यांच्यामध्ये खाकी कापडाचा गणवेश म्हणून वापर केला जातो. खाकी कापडाचा वापर देशाच्या विविध भागात विविध विभागांमध्ये गणवेश म्हणूनही केला जातो. खाकी रंग पदाला प्रतिष्ठा देतो. हा खाकी रंग कुठून आला, असे विचारले तर मंगळुरूमध्येच त्याचे उत्तर मिळेल.
खाकी रंगाचा इतिहास - खाकी कापडाचा शोध कर्नाटकात लागला. तेही कोस्टल कर्नाटकातील मंगलोरम येथे. यातूनच जगाला खाकी रंगाची ओळख झाली. मंगळुरूच्या बालामाथा येथील एका विणकाम कारखान्यात ते पहिल्यांदा बनवले गेले. 1834 मध्ये, बासेल मिशनरी ऑर्गनायझेशनने मंगळुरूमध्ये प्रवेश केला. या संस्थेने 1844 मध्ये बालमाथा येथे विणकामाचा कारखाना सुरू केला. 1852 मध्ये जर्मनीच्या जॉन एलरने आपल्या संशोधनातून खाकी रंग आणि कापड विकसित केले. काजूची साल आणि काजूच्या सालापासून तयार केलेला रस मिसळून खाकी रंग मिळतो. खाकी कापडाचे उत्पादन बालमाथा विणकाम कारखान्यात १८५२ पासून सुरू झाले.
ब्रिटीश सैनिकांचा गणवेश म्हणून सुरुवात - 1860 मध्ये कॅनरा जिल्ह्यात खाकी कापड हा पोलिसांचा गणवेश बनवण्यात आला. मद्रास प्रांताचे गव्हर्नर लॉर्ड रॉबर्ट यांनी मंगळुरू येथील एका विणकाम कारखान्याला भेट दिली, तेव्हा खाकी रंग आणि कापड पाहून ते प्रभावित झाले. मद्रासला जाऊन ब्रिटिश सरकारला पत्र लिहिताच मद्रास प्रांतात ब्रिटिश सैनिकांना गणवेश घालण्याची शिफारस करण्यात आली. लॉर्ड रॉबर्ट यांनी केलेली शिफारस ब्रिटिश सरकारने मान्य करून मद्रास प्रांतातील सैनिकांचा गणवेश म्हणून सुरुवात केली. त्यानंतर लॉर्ड रॉबर्टने खाकी हा जगभरातील सर्व ब्रिटिश सैनिकांचा गणवेश बनवण्याची शिफारस केली. ब्रिटिश सरकारनेही हे मान्य केले. याद्वारे जगाच्या विविध भागात ब्रिटिश सैनिकांना खाकी गणवेश उपलब्ध करून देण्यात आले.
मंगळुरूचे जगासाठी योगदान - पीएचडी केलेले पुत्तूर विवेकानंद महाविद्यालयाचे निवृत्त प्राचार्य पीटर विल्सन प्रभाकर म्हणतात की, 'बशेल मिशनरी संस्थेने मंगळूरमधील खाकी रंग आणि फॅब्रिकवर संशोधन करून ते जगासमोर मांडला. 1852 मध्ये सुरू झालेला खाकी गणवेश आजही अनेक देशांमध्ये कायम आहे. हे मंगळूरचे जगाला दिलेले योगदान आहे. एक महत्त्वाचा सांस्कृतिक वारसा हा मैलाचा दगड ठरला. तसेच, ते पुढे म्हणाले की, ही किनारपट्टीची ओळख आहे. सिंगल युनिफॉर्म पॉलिसी लागू करताना फक्त एकच गणवेश राखण्यात आल्याचे त्यांनी सांगितले. खाकी रंगाने पोलीस खात्याला तर आकर्षित केलेच, शिवाय ते आणखी वाढवले आहे. खाकी कापड वाहतूक, पोलीस, पोस्टमन, ड्रायव्हर, कंडक्टर इत्यादींमध्ये वापरले जाते. जगातील बहुतेक विभागांसाठी हा गणवेश आहे. मंगळुरूने असे योगदान दिले आहे हे लक्षणीय आहे.
