चेन्नई : इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी मद्रास (IIT मद्रास) ऑगमेंटेड रिॲलिटी, व्हर्च्युअल रिॲलिटी, मिक्स्ड रिॲलिटी (AR/VR/MR) वापरून भारतीय स्पेसफ्लाइट प्रोग्रामसाठी प्रशिक्षण मॉड्यूल विकसित करण्याच्या दिशेने काम करत आहे. भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) या विस्तारित वास्तवाच्या क्षेत्रात संशोधन आणि विकास (R&D) ला प्रोत्साहन देण्यासाठी आयआयटी मद्रास येथे नवीन-स्थापित एक्सपेरिएंशियल टेक्नॉलॉजी इनोव्हेशन सेंटर (XTIC) येथे तयार केलेल्या प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करेल. इस्रो आणि आयआयटी मद्रास यांच्यात विस्तारित वास्तव (XR) आणि भारतीय मानवी अंतराळ उड्डाण कार्यक्रमातील इतर तंत्रज्ञानाच्या अनुप्रयोग सहकार्यासाठी नुकताच एक सामंजस्य करार करण्यात आला.
IIT मद्रासचा योगदान देण्याचा मोठा इतिहास : इस्रो आणि आयआयटी मद्रास यांच्यातील या सहकार्याच्या महत्त्वाच्या पैलूंवर बोलताना, आयआयटी मद्रासच्या अप्लाइड मेकॅनिक्स विभागातील प्रा. एम. मणिवन्नन आणि एक्सटीआयसी-आयआयटी मद्रासचे प्रिन्सिपल इन्व्हेस्टिगेटर म्हणाले की, 'एक्सआर टेक्नॉलॉजीमध्ये मूल्य वाढवण्याची क्षमता आहे. मानवी अंतराळ उड्डाण कार्यक्रमाचे अनेक पैलू विशेषत: डिझाइन सायकल लहान करणे आणि अंतराळ वातावरणाचे अनुकरण करणे यासाठी त्याचा उपयोग होईल. आम्ही फिजियोलॉजिकल सिस्टम्सचे मॉडेल्स तसेच डिझाइन ऑप्टिमायझेशन अभ्यासांसह सुरुवात करू. IIT मद्रास इकोसिस्टम केवळ संशोधनासाठीच नाही, तर आमच्या औद्योगिक कंसोर्टियमच्या विकासासाठीही अनुकूल आहे.'
इस्रोच्या ह्युमन स्पेस फ्लाइट सेंटरचे (HSFC) संचालक डॉ. उमामहेश्वरन आर. म्हणाले की, 'अंतराळ कार्यक्रमाचा नेहमीच शैक्षणिक क्षेत्रातील संबंध असतो आणि IIT मद्रासचा ISRO च्या कार्यक्रमासाठी योगदान देण्याचा मोठा इतिहास आहे. आयआयटी-मद्राससोबत सहकार्य करणे नेहमीच आनंददायी असते.'
HSFC अभियंत्यांना प्रशिक्षण : XTIC केवळ मानवी अंतराळ उड्डाण कार्यक्रमासाठी XR तंत्रज्ञान विकसित करणार नाही, तर संबंधित HSFC अभियंत्यांना या तंत्रज्ञानावर प्रशिक्षण देखील देईल आणि HSFC येथे XR,VR प्रयोगशाळा स्थापन करण्यात मदत करेल. या सहकार्यातून अपेक्षित मुख्य परिणामांमध्ये पुढील गोष्टी समाविष्ट आहेत.
- मानवी शरीरविज्ञान तसेच अवकाश प्रणालीचे मॉडेलिंग आणि सिम्युलेशन.
- पोहोच उपक्रम.
- डिझाइन आर्किटेक्चरचे व्हिज्युअलायझेशन आणि ऑप्टिमायझेशन.
- ISRO शास्त्रज्ञांना त्यांची स्वतःची XR प्रणाली विकसित करण्यासाठी प्रशिक्षण देणे.
- XTIC ने भारतातील XR आणि Haptics क्षेत्रात स्टार्ट-अप आणि इंडस्ट्रीजचे संघटन ‘CAVE’ स्थापन केले आहे. XTIC च्या नेतृत्वाखालील या इकोसिस्टमचा उपयोग मानवी स्पेसफ्लाइट प्रोग्रामच्या आउटरीच आणि शिक्षणापासून ते डिजिटल ट्विन्सपर्यंतच्या अनेक अनुप्रयोगांसाठी केला जाईल.
- XTIC हे XR आणि हॅप्टिक्स तंत्रज्ञानासाठी भारतातील पहिले संशोधन आणि उत्पादन इनोव्हेशन केंद्र आहे, जे अभियांत्रिकी, वैद्यकशास्त्र, मानसशास्त्र आणि कला या विविध क्षेत्रांचा समावेश करणारे ट्रान्सडिसिप्लिनरी केंद्र आहे. XR अत्यंत आंतरविद्याशाखीय असल्यामुळे, या क्षेत्रातील नवकल्पनांना विविध क्षेत्रातील विचारांचा संगम आवश्यक आहे.
- जगभरातील बहुतेक संशोधन प्रयोगशाळा XR च्या सॉफ्टवेअर किंवा हार्डवेअर घटकांवर लक्ष केंद्रित करत असताना, IIT मद्रासमधील केंद्र XR च्या मूलभूत गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करत आहे जसे की, मानवी घटक, विशेषत: धारणा आणि भ्रम, एक नवीन क्षेत्र प्रवर्तित करणे, परसेप्चुअल इंजिनिअरिंग, आणि परसेप्चुअल.
