पुलवामा दक्षिण काश्मीर दक्षिण काश्मीरच्या पुलवामा जिल्ह्यातील सर्वात आकर्षक वारसा स्थळांमध्ये सूचीबद्ध असलेले दहाव्या शतकातील दगडी मंदिर हे पर्यटन प्रेमींसाठी एक आकर्षण Historical Temple In Jammu Kashmir आहे. आठ मोठ्या दगडात कोरलेल्या या मंदिराची काळजी स्थानिक मुस्लिम घेत Payer village in Pulwama आहेत. गावातील संपूर्ण लोकसंख्या मुस्लिम समाजाची आहे. काही काळापासून भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षणद्वारे मंदिराचे व्यवस्थापन केले जात असले तरी, मंदिराच्या देखभालीसाठी गावकरी मोठ्या प्रमाणात योगदान देतात.
पुलवामा जिल्हा मुख्यालयापासून सात किलोमीटर अंतरावर असलेल्या पायर गावात वसलेले हे मंदिर शतकानुशतके अबाधित राहण्यासाठी हवामान आणि परिस्थितीच्या अनियमिततेला तोंड देत आहे. सर वॉल्टर लॉरेन्स यांच्या द व्हॅली ऑफ काश्मीर या प्रसिद्ध पुस्तकात या ऐतिहासिक मंदिराचा उल्लेख आढळतो. लॉरेन्स, ब्रिटीश सेटलमेंट कमिशनर, ज्यांची 1880 च्या दशकात सामंत शासकांनी काश्मीरमधील जमिनीच्या नोंदींना शिस्त लावण्यासाठी नेमणूक केली होती, त्यांनी मंदिराच्या समन्वयांचा संदर्भ दिला आहे जो अजूनही शाबूत आहेत.
इसवी सन 483 ते सन 490 पर्यंत राज्य करणार्‍या नरेंद्रादित्यच्या कारकिर्दीत चार कोरीव प्रवेशद्वारांसह मंदिर बांधले गेले. ही मंदिरे ब्रह्मा, विष्णू आणि शिव यांचे प्रतिनिधित्व करतात. या मंदिराच्या आतमध्ये लिंगम नावाचा मोठा दगडही आहे. दुसरे लेखक बॅरन ह्यूगेल म्हणतात की हे काश्मीरमधील सर्वात प्राचीन मंदिरांपैकी एक आहे. पुलवामा जिल्ह्यातील सर्वात लोकप्रिय धार्मिक आकर्षणांपैकी एक, हे मंदिर प्रवाशांसाठी पायेच मंदिर म्हणूनही ओळखले जाते. या मंदिराची वास्तुशिल्प दगडी कोरीव कामाची असल्याचे सांगितले जाते.
इतिहास संशोधक रौफ भट म्हणाले, हे पुरातत्वीयदृष्ट्या महत्त्वाचे गाव आहे. यावरून हे गाव पाषाणयुगात वस्तीचे असल्याचे संकेत मिळतात. ते म्हणाले की, इतिहासाच्या पुस्तकांमध्ये मंदिराची फारशी चर्चा नाही, परंतु भूतकाळातील बहुतेक प्रवाशांनी या ठिकाणी भेट दिली आहे.
विशेष म्हणजे हे मंदिर बहुसंख्य मुस्लिम लोकसंख्येने वेढलेले आहे. गावकरी मुख्य संरचना आणि परिसराच्या देखभालीसाठी हातभार लावतात. काश्मीरमधील अनेक मंदिरांची देखभाल आणि देखभालीच्या अभावामुळे नुकसान झाले. कारण काश्मिरी हिंदू लोकसंख्या, ज्यांना बट्टा किंवा काश्मिरी पंडित म्हणून ओळखले जाते, त्यांनी काश्मीरमध्ये दहशतवादाचा उद्रेक झाल्यानंतर 1990 च्या दशकाच्या सुरुवातीस मोठ्या प्रमाणावर काश्मीरचे खोरे सोडले. अधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे की, गेल्या तीन दशकांमध्ये 208 मंदिरांचे नुकसान झाले आहे. मात्र, हे मंदिर स्थानिक मुस्लिमांनी जतन करून मूळ स्वरूपात ठेवले आहे.
ईटीव्ही भारतशी बोलताना स्थानिक लोकांनी सांगितले की, या गावात पंडित कुटुंब राहत नसले तरी आजूबाजूच्या इतर गावातील पंडित येऊन धार्मिक विधी करत असत. आम्ही या मंदिराची संपूर्ण काळजी घेत आलो आहोत. हा आमचा स्वतःचा वारसा आहे, जातीय सलोखा आणि सहिष्णुतेचे उदाहरण आहे, असे गावाचे प्रमुख गुलाम मुहम्मद म्हणाले. सुंदर स्थापत्य आणि शिवकालीन शिल्पांसाठी हे मंदिर प्रसिद्ध असल्याने देशी विदेशी पर्यटकही येथे येत असल्याचे त्यांनी सांगितले. ते इथे येऊन इथल्या इतिहासाबद्दल जाणून घेण्यात खूप रस दाखवतात.
2020 मध्ये, भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षणने याला चारही बाजूंनी सीलबंद केले आणि त्याची देखभाल आणि संरक्षण सुरू केले, परंतु पूर्वी त्याची देखभाल स्थानिक लोक करत होते. भटकी कुत्री आणि गुरे आवारात येण्यापासून रोखणे अधिक कठीण होते. आता त्याच्या मुख्य गेटला कुलूप असून परवानगीशिवाय कोणालाही प्रवेश दिला जात नाही. Historical Temple In Jammu Kashmir Payer village in Pulwama has a historic temple
हेही वाचा Andhrapradesh News आंध्र मंदिरात भाविक देवाला विंचू अर्पण करतात
