हिंदी दिनदर्शिकेनुसार संत रविदास जयंती माघ महिन्यातील पौर्णिमेला साजरी केली जाते. त्यामुळे 05 फेब्रुवारीला संत रविदास जयंती आहे. मात्र, संत रविदासांच्या जन्मतारखेबाबत इतिहासकारांमध्ये मतभेद आहेत. अनेक इतिहासकार म्हणतात की संत रविदासांचा जन्म इसवी सन 1398 मध्ये झाला होता. त्याच वेळी, काही तज्ञ म्हणतात की त्यांचा जन्म 1482 मध्ये झाला होता. संत रवी कुटुंबातील चमार यांच्याशी संबंधित होते. त्यांच्या वडिलांचे नाव रघु आणि आईचे नाव घुरविनिया होते.
रैदासजी म्हणूनही ओळख : देशभरात संत रविदासांची जयंती मोठ्या उत्साहात साजरी केली जात आहे. हिंदू कॅलेंडरनुसार, संत रविदासांची जयंती दरवर्षी माघ महिन्याच्या पौर्णिमेला साजरी केली जाते. संत रविदासजींचा जन्म माघ पौर्णिमेच्या दिवशी झाला. या दिवशी संत रविदासांचे अनुयायी त्यांच्या जन्मस्थानी मोठ्या संख्येने जमतात आणि भजन कीर्तन करतात. रविदास जयंती आणि माघी पौर्णिमेच्या दिवशी गंगास्नानाला विशेष महत्त्व आहे. संत रविदासांना रैदासजी म्हणूनही ओळखले जाते. त्याचे पालक चर्मकार होते. संत रविवासजी हे अतिशय धार्मिक स्वभावाचे होते. उदरनिर्वाहासाठी वडिलोपार्जित काम अंगीकारताना ते सदैव भगवंताच्या भक्तीत तल्लीन राहिले. संत रविदासजींनी भगवंताच्या भक्तीसोबतच आपली सामाजिक व कौटुंबिक कर्तव्येही उत्तम प्रकारे पार पाडली. त्यांनी एकमेकांवर प्रेम करायला शिकवले आणि त्याच पद्धतीने त्यांनी भक्तीचा मार्ग अवलंबला आणि त्यांना संत रविदास म्हटले गेले. त्यांची शिकवण आजही प्रेरणादायी आहे.
मन चंगा तो कठौती में गंगा : संत रविदासजींनी सांगितलेले हे विधान सर्वाधिक लोकप्रिय आहे. म्हणजे मन शुद्ध असेल आणि जे आपले कार्य करत असताना भगवंताच्या भक्तीत तल्लीन राहतात, त्यांच्यासाठी यापेक्षा मोठे तीर्थ नाही. त्यांची ही शिकवण जनमाणसात पोहचली. तसेच 'कोणतीही व्यक्ती मोठी किंवा लहान असते, ती त्याच्या जन्मामुळे नसून त्याच्या कर्मामुळे. माणसाची कृती त्याला उच्च किंवा नीच बनवते. संत रविदासजी सर्वांना समान भावनेने जगण्याची शिकवण देत असत.
ईश्वरभक्त रविदास : संत रवी लहानपणापासूनच प्रत्येक काम समर्पणाने आणि लक्ष देऊन करत. वडिलांच्या कामात नेहमी मदत करायची. त्याच्या गोड बोलण्यावर आणि वागण्यावर सगळे खुश होते. संत रविदासजींनी समाजातील भेदभावातून उठून कार्य करण्याचा प्रयत्न केला. भक्ती आणि ध्यान करून त्यांनी परमेश्वराची आराधना केली. ते संत, कवी आणि ईश्वरभक्त होते. त्यांच्या सृष्टीत भक्ती आणि स्वनिवेदनाचा भाव आढळतो. संत रविदासजींनी लोकांना ईश्वरप्राप्तीसाठी भक्तीचा मार्ग निवडण्याचा सल्ला दिला. संत रविदासजींनी आत्मभक्तीचा मार्ग अवलंबून ईश्वर आणि दिव्य ज्ञान प्राप्त केले. त्यांची निर्मिती अतिशय ठळक आहे. आजही भजन-कीर्तनाच्या वेळी रैदासजींची रचना गायली जाते.
रविदास जयंतीचे महत्त्व : या दिवशी मंदिरे आणि मठांमध्ये कीर्तन-भजनाचे विशेष कार्यक्रम आयोजित केले जातात. अनेक ठिकाणी दिंडी काढल्या जातात. यासोबतच अनेक ठिकाणी सांस्कृतिक कार्यक्रमही आयोजित केले जातात. यामध्ये संत रविदासजींची जीवनकथा सांगितली जाते. सत्संगात संत रविदासजींच्या रचनांचे भजन व कीर्तने गायली जातात. संत रविदासजींना लोक भक्तिभावाने वंदन करतात.
