गोवर्धन पूजा (Govardhan Puja) हा भगवान श्रीकृष्णाच्या इंद्रावर विजयाचा उत्सव म्हणून साजरा केला जातो. असे म्हणतात की, कार्तिक प्रतिपदेच्या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाने आपल्या गावातील लोकांना भगवान इंद्राच्या कोपापासून वाचवून गोवर्धन पर्वताच्या साहाय्याने आपला प्रभाव दाखवला, ज्यामुळे इंद्राचा अभिमान चकनाचूर झाला. या पूजेच्या माध्यमातून भगवान श्रीकृष्णाने आपल्या गावातील प्रत्येकाला गोवर्धनाचे महत्त्व समजावून सांगतानाच, मुबलक पावसासाठी निसर्ग संवर्धनाचे महत्त्व पटवून दिले होते. तेव्हापासून ब्रजक्षेत्रासह अनेक ठिकाणी हिंदू धर्म मानणारे लोक गोवर्धन पूजा (Govardhan Puja Plan and Preparation) आणि अन्नकूट म्हणून साजरे करतात.Vasu Baras. Diwali
गोवर्धन पूजा विधि: मथुरा, वृंदावन आणि गोकुळ तसेच संपूर्ण ब्रज प्रदेशात गोवर्धन पूजेला विशेष महत्त्व आहे. या दिवशी या भागात भगवान श्रीकृष्णाची तसेच गोवर्धन पर्वताची पूजा करण्याची व्यवस्था आहे. शेतकरी विशेषतः गोवर्धन पूजा करतात. यासाठी शेताची शुद्ध माती किंवा शेण घरात टाकून संपूर्ण घर-दार आणि घराचे अंगण स्वच्छ करतात. शेतात, दरवाजे आणि मंदिरांमध्ये, गोवर्धन पर्वत किंवा भगवान श्रीकृष्णाची गोवर्धन पर्वताची आकृती त्यांना नैवेद्याचे 56 भोग अर्पण केली जाते, जेणेकरून ते प्रसन्न व्हावे आणि त्यांच्या शुभेच्छा मिळू शकतील.
गोवर्धन पूजेची तयारी कशी करावी : सकाळी लवकर उठून आंघोळ करावी. पुरुष पूजा साहित्य गोळा करतात आणि इतर तयारी करतात. महिला घरातील स्वयंपाकघरात ताजे पदार्थ बनवतात. गोवर्धनाची मूर्ती घराच्या अंगणात किंवा दारात किंवा शेतात शेणापासून तयार केली जाते. यासोबतच गाय, म्हशी, शेतातील खल्याण, बैल, शेतीची अवजारे, दूध दही, तूप या गोष्टींचाही समावेश आहे. देवाला नैवेद्य अर्पण करा. यानंतर भगवान श्रीकृष्ण आणि भगवान गोवर्धन यांची कथा सांगा. भगवान श्रीकृष्ण आणि भगवान गोवर्धन यांची आरती करा. पूजा आटोपल्यानंतर प्रसादाचे वाटप परिसरात करावे. यानंतर प्रसाद घेताना संपूर्ण कुटुंबासमवेत भोजन करावे. गोवर्धन पूजेद्वारे कृषी आणि नैसर्गिक संसाधनांशी संबंधित सर्व गोष्टींची पूजा करा. गोवर्धन पूजेच्या माध्यमातून निसर्गाचे महत्त्व आणि संवर्धनाचा संदेश देण्याचा प्रयत्न करा आणि लोकांना प्रेरणा द्या.
56 भोग : गोवर्धन पूजेच्या दिवशी लोक शेणापासून गोवर्धन पर्वत बनवून त्याची पूजा करतात. या दिवशी लोक पूजा करण्याव्यतिरिक्त 56 किंवा 108 वस्तूही अर्पण करतात. या दिवशी केलेला हा विशेष भोग भगवान श्रीकृष्ण आणि गोवर्धन पर्वताला अर्पण केला जातो. यादरम्यान श्रीकृष्णाच्या मूर्तीला अभिषेक केला जातो. त्यानंतर त्यांना दूध आणि दह्याने आंघोळ करून. नवीन वस्त्रे अर्पण करून,भोग अर्पण करण्यासाठी बोलावले जाते.
गोवर्धन पर्वत परिक्रमा : मथुरा, वृंदावन आणि गोकुळ तसेच संपूर्ण ब्रज भागातील लोकांना गोवर्धन पर्वताच्या परिक्रमेची क्रेझ आहे. लोक इतर दिवसांसोबत या दिवशी विशेषतः गोवर्धन पर्वताची प्रदक्षिणा करतात. हिंदू धर्मात उपासनेसोबतच परिक्रमेलाही खूप महत्त्व आहे. त्यामुळे ज्यांच्याकडे वेळ आहे, ते गोवर्धन पर्वताची प्रदक्षिणा करून या दिवसाची पूजा पूर्ण करतात.Vasu Baras. Diwali
