हैदराबाद : Ganesh festival 2023 लवकरच देशभरात गणेशोत्सव साजरा होणार आहे. लोक घरोघरी गणपतीची स्थापना करतील. चतुर्थीपासून अनंत चतुर्दशीपर्यंत बाप्पा आपल्या लाडक्या भक्तांचा पाहुणचार घेतील. आपल्या गणपतीबाप्पाचे आठ प्रमुख अवतार आहेत, अशी आख्यायिका आहे. प्रत्येक अवताराचं आगळं वैशिष्ट्य आहे.
'वक्रतुंड' अवतार : मत्सरासुर नावाच्या राक्षसाचा वध करण्यासाठी गणेशानं वक्रतुंडाचा अवतार घेतला. मत्सरासुर हा साक्षात महादेवाचा भक्त होता आणि त्याला महादेवाकडून वरदान मिळालं होतं की, त्याला कोणत्याही प्राण्याची भीती वाटणार नाही. मत्सरासुरला दोन पुत्र होते. दोघंही क्रूर आणि जुलमी होते. वरदान मिळाल्यावर दैत्यगुरु शुक्राचार्यांच्या आज्ञेवरून मत्सरासुरानं देवांचा छळ सुरू केला. त्यानंतर वक्रतुंडाच्या रूपात भगवान गणेशानं मत्सरासुराचा पराभव केला आणि त्याच्या दोन पुत्रांचा वध केला.
'एकदंत' अवतार : एकदा महर्षी च्यवन यांनी त्यांच्या तपश्चर्येनं मदाची निर्मिती केली होती आणि त्यांना महर्षींचे पुत्रही म्हटलं जातं. मदानं दैत्य गुरु शुक्राचार्यांकडून दीक्षा घेतली आणि देवांचा छळ सुरू केला. मग सर्व देवांनी भगवान शिव आणि माता पार्वतीच्या पुत्राला पाचारण केलं, त्यानंतर भगवान एकदंताच्या रूपात अवतरले. भगवान एकदंतानं युद्धात मदासुराचा पराभव केला आणि देवतांना निर्भयतेचं वरदान दिले.
'महोदर' अवतार : दैत्य गुरु शुक्राचार्यांनी मोहासुर नावाच्या राक्षसाला शस्त्रास्त्रांचं प्रशिक्षण देऊन देवांशी लढण्यासाठी तयार केलं. मोहासुरच्या अत्याचारानं व्याकूळ झालेल्या देवदेवतांनी मिळून गणेशाचं आवाहन केलं. त्यानंतर श्रीगणेशाने महोदर अवतार घेतला. महोदर म्हणजे मोठं पोट असलेला. महोदर आपल्या उंदरावर स्वार होऊन मोहासुराशी लढायला आला. मग मोहासुरनं न लढता महोदर अवताराला आपलं आराध्य बनवलं.
'विकट' अवतार : एकदा भगवान विष्णूनं जालंधरच्या नाशासाठी पत्नी वृंदा हिचं पावित्र्य भंग केलं होतं. त्यानंतर जालंधराला कामसुर पुत्र झाला. कामसुरानं भगवान शिवाची कठोर तपश्चर्या केली होती, त्यामुळं महादेव प्रसन्न झाले आणि त्यांनी तिन्ही लोकांच्या विजयाचं वरदान दिलं. वरदान मिळाल्यावर कामसुरानं देवांचा छळ सुरू केला. राक्षसांना त्रासलेल्या, सर्व देवतांनी भगवान गणेशाचं ध्यान केलं आणि राक्षसापासून मुक्तीसाठी प्रार्थना केली. त्यानंतर श्रीगणेशानं विलक्षण अवतार घेतला. या अवतारात गणेशानं मोरावर बसून कामसुराचा पराभव केला.
गजानन अवतार : भगवान कुबेरांच्या लोभामुळं लोभासुराचा जन्म झाला. राक्षस लोभासुरानं गुरु शुक्राचार्यांचा आश्रय घेतला आणि तेथून शिक्षण घेतलं. शुक्राचार्यांच्या सल्ल्यानुसार लोभासुरानं भगवान शंकराकडून वरदान मिळविण्यासाठी कठोर तप केले. साधनेनं प्रसन्न होऊन त्यांनी लोभासुराला निर्भय राहण्याचं वरदान दिलं. वरदान मिळाल्यानंतर लोभासुरानं सर्व जगाचा ताबा घेतला. त्यानंतर सर्वांनी गणेशाची प्रार्थना केली आणि गणेशानं गजानन अवतार घेतला. यानंतर शुक्राचार्यांच्या सांगण्यावरून लोभासुरानं न लढता पराभव स्वीकारला.
'लंबोदर' अवतार : एकदा क्रोधासुर नावाच्या राक्षसानं सूर्यदेवाची तपश्चर्या केली. तपश्चर्येनं प्रसन्न होऊन सूर्यदेवानं ब्रह्मांड जिंकण्यासाठी क्रोधासुराचा अवतार दिला. यानंतर सर्व देवी-देवतांनी क्रोधासुराला घाबरून श्रीगणेशाचं आवाहन केलं. देवतांची प्रार्थना ऐकून श्रीगणेशानं लंबोदराचा अवतार घेतला. भगवान लंबोदरनं क्रोधासुराला थांबवलं आणि समजावून सांगितलं की तो कधीही विश्वावर विजय मिळवू शकत नाही आणि तो अजिंक्य योद्धाही होऊ शकत नाही. त्यानंतर क्रोधासुरानं आपली मोहीम थांबवली आणि तो कायमचा पाताळात गेला.
'विघ्नराज' अवतार : एकदा माता पार्वती आपल्या मैत्रिणींसोबत कैलास पर्वतावर फेरफटका मारत असताना संभाषणादरम्यान ती हसायला लागली. त्याच्या हास्यातून एक मोठा माणूस जन्माला आला आणि त्यांनी त्याचे नाव 'मम' ठेवलं. आई जंगलात ध्यान करायला गेली, तिथं त्याला शंबासुर भेटला. शंबासुरानं ममाला अनेक आसुरी शक्ती दिल्या. यानंतर आईनं गणेशाला प्रसन्न केलं आणि विश्वाचं रहस्य विचारलं. शुक्राचार्यांना हे कळताच त्यांनी ममाला दैत्यराज पद दिलं. पद मिळाल्यावर ममाने देवांना पकडून तुरुंगात टाकलं. त्यानंतर देवतांनी गणेशाचं आवाहन केलं आणि त्यांना त्यांच्या समस्या सांगितल्या. भगवान गणेशानं विघ्नराजाचा अवतार घेतला आणि नंतर ममासुराचा पराभव करून देवांना त्यांच्या कैदेतून मुक्त केलं.
'धूम्रवर्ण' अवतार : एकदा ब्रह्माने सूर्यदेवाला कर्मराज्याचा स्वामी बनवल्यानं त्याच्यात अहंकार निर्माण झाला. राज्य करत असताना सूर्यदेवाला शिंक आली, त्यातून राक्षसाचा जन्म झाला. शिंकेतून जन्मलेल्या राक्षसाचं नाव अहम होतं. अहंकार राक्षस गुरु शुक्राचार्यांकडे गेला आणि तो अहंतासुर झाला. यानंतर त्यांनी स्वतःचं राज्य निर्माण केलं आणि श्रीगणेशाची पूजा करून वरदान मिळवलं. वरदान मिळाल्यावर अहंतासुर देवांचा छळ करू लागला, मग सर्वांनी श्रीगणेशाचं आवाहन केलं. देवांच्या हाकेवर श्रीगणेशानं धुर्मवर्णाचा अवतार घेतला. धुरकटांचा रंग धुरासारखा होता आणि ते खूप राक्षसी होते. त्याच्या एका हातात भयंकर फास होता, ज्यातून भीषण ज्वाला निघत होत्या. धुर्मवर्णानं अहंतासुराचा वध करून देवांना दिलासा दिला.
हेही वाचा :
