केस नैसर्गिकरित्या निरोगी आणि सुंदर राहण्यासाठी, त्यांची बाहेरून काळजी घेणे तसेच त्यांना अंतर्गत आणि नैसर्गिकरित्या निरोगी ठेवण्यासाठी (Remedies for Healthy hair) प्रयत्न करावे. यासाठी सकस आणि पौष्टिक आहाराचे सेवन अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. डॉ. आशा सकलानी, उत्तराखंडमधील त्वचाविज्ञानी ( Dr. Asha Sakalani, Dermatologist Uttarakhand ) सांगतात की हवामान, वय, रोग, खराब जीवनशैली यासह अनेक कारणांमुळे एकूण शारीरिक आरोग्यावर परिणाम होतो. या सर्वांचा परिणाम केसांवरही दिसून येतो ( Dry lifeless weak problematic hair ) आणि ते कोरडे, निर्जीव, कमकुवत आणि समस्याग्रस्त होतात.
याशिवाय केसांना सुंदर बनवण्यासाठी आजकाल अनेक लोक अनेक प्रकारचे उपचार करतात, ज्यामध्ये केमिकल प्रोडक्ट्सचा वापर केला जातो. या उपचारांमुळे केस तात्पुरते चमकदार आणि सुंदर होतात, पण त्यांचा प्रभाव केसांवर फार काळ टिकत नाही. त्याच वेळी, ते केसांचे खूप नुकसान देखील करतात. परंतु केस नैसर्गिकरित्या निरोगी आणि मजबूत असतील तर ते कोणत्याही उपचाराशिवाय नेहमीच सुंदर, निरोगी आणि मजबूत दिसतात. यासोबतच रोग, हवामान, प्रदूषण आणि वय यांचा त्यांच्यावर होणारा परिणामही तुलनेने कमी आणि उशीरा होतो.
केसांची अंतर्गत काळजी ( Internal hair care ): डॉ. आशा सकलानी म्हणतात की, केस निरोगी आणि मजबूत राहण्यासाठी पौष्टिक घटकांनी युक्त आहार घेण्यासोबतच निरोगी जीवनशैलीचे पालन करणे फायदेशीर आहे. दैनंदिन आहारात आवश्यक प्रमाणात फळे, भाज्या, सुकी धान्ये आणि सुक्या मेव्याचा समावेश वेळेवर करणे आणि त्याच वेळी सक्रिय दिनचर्या आणि चांगल्या झोपेच्या सवयींचे पालन केल्याने शरीराच्या सर्व यंत्रणा निरोगी आणि निरोगी राहण्यास मदत होते. त्याचबरोबर त्वचा आणि केस देखील सुंदर आणि निरोगी राहतात.
त्वचारोगतज्ज्ञ डॉ. आशा सकलानी ( Dermatologist Dr Asha Saklani ) स्पष्ट करतात की, आहारातील पोषणामुळे केसांच्या वाढीचा वेग वाढतो, त्यांची मुळे मजबूत होतात, केस गळणे आणि पातळ होणे, त्यांचे तुटणे आणि कोरडे होणे ( hair splitting hair thinning ) या आजारांना प्रतिबंध होतो. त्या स्पष्ट करतात की केसांचे आरोग्य राखण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावणारे पोषक घटक म्हणजे जीवनसत्त्वे A- B- C- E आणि इतर जीवनसत्त्वे, प्रथिने, ओमेगा 3 आणि ओमेगा 6, लोह, कॅल्शियम, तांबे आणि जस्त.
पोषक तत्वांचे स्त्रोत ( Sources of nutrients ) : येथे हे जाणून घेणे देखील महत्त्वाचे आहे की प्रत्येक भाज्या, फळे किंवा खाद्यपदार्थांमध्ये सर्व पोषक घटक आढळत नाहीत. विविध प्रकारचे अन्न विविध प्रकारचे पोषक प्रदान करतात. ईटीव्ही भारत सुखीभवने केसांसाठी आवश्यक पोषक आणि त्यांचे मुख्य स्रोत याबद्दल दिल्लीतील पोषण आणि आहारतज्ञ डॉ. दिव्या शर्मा यांचा सल्ला घेतला. जे असे आहे.
प्रथिने ( Protein ): प्रथिने शाकाहारी आणि मांसाहारी दोन्ही आहारात आढळतात. त्याच्या शाकाहारी स्त्रोतांबद्दल बोलायचे झाल्यास, हिरव्या पालेभाज्या, हरभरा, वाटाणे, मूग, मसूर, उडीद, सोयाबीन, राजमा, चवळी, गहू, मका, शेंगदाणे, कोरडे फळे आणि दुग्धजन्य पदार्थ (दूध, चीज) हे प्रमुख आहेत. दुसरीकडे, मासे, अंडी, चिकन आणि मांस हे मांसाहारातील प्रथिनांचे चांगले स्रोत मानले जातात.
तांबे आणि झिंक ( Copper and zinc ) : ही दोन्ही पोषकतत्त्वे मांसाहार आणि शाकाहारी अशा दोन्ही आहारात आढळतात. सीफूड, मशरूम, भोपळ्याच्या बिया, टरबूज बिया, चिया बिया, सुका मेवा जसे काजू, बदाम, अक्रोड, पाइन नट्स, मनुका, संपूर्ण धान्य, चणे किंवा पांढरे चणे, काळे चणे, गडद चॉकलेट, टोमॅटो, शेंगदाणे आणि ओट्स. त्यात मुबलक प्रमाणात आढळतात.
लोह ( Iron ): गडद हिरव्या पालेभाज्या, बीट्स, मशरूम, रताळे, कमळ-काकडी, सलगम, डाळिंब, काळ्या खजूर, काळ्या मनुका, मासे, अंडी, चवळी, राजमा, सोयाबीन मसूर, चणे, स्प्राउट्स आणि मसूर इत्यादींमध्ये लोह मुबलक प्रमाणात आढळते.
ओमेगा 3 आणि ओमेगा 6 ( Omega 3 and Omega 6 ): ओमेगा 3 च्या स्त्रोतांबद्दल बोलायचे झाल्यास, फ्लेक्ससीड, सोयाबीन तेल, मोहरी आणि मेथी, काळे हरभरे, लाल राजमा, ड्रमस्टिक पाने, पालक, अक्रोड, खवा, बीफ आणि सॅल्मन फिश हे मुख्य मानले जातात. तर अक्रोड (सुकी फळे आणि अक्रोड तेल दोन्ही), सूर्यफुलाच्या बिया, कॉर्न तेल, द्राक्षाचे तेल, पाइन नट्स, सोयाबीन तेल, एवोकॅडो तेल, शेंगदाणा लोणी, भांग बियाणे, अंडी, बदाम, टोफू, काही भाज्या हे ओमेगा 6 चे मुख्य स्त्रोत मानले जातात.
जीवनसत्त्वे ( Vitamins ): विविध प्रकारच्या जीवनसत्त्वांचे स्त्रोत विविध प्रकारचे आहेत, परंतु गाजर, रताळे, हिरव्या भाज्या विशेषतः ब्रोकोली, जीवनसत्त्वे जसे की A- B- C आणि E सारख्या जीवनसत्त्वे केस निरोगी ठेवण्यासाठी अधिक उपयुक्त मानली जातात. फुलकोबी, कोबी, शेंगा, भोपळा, जॅकफ्रूट, हिरवे वाटाणे, टोमॅटो, हिरवी मिरची, सोयाबीन, आंबा, पपई, पेरू, लिंबू आणि लिंबूवर्गीय फळे गव्हाच्या पिठाची कोंडा अंडी, गूसबेरी, दूध, बदाम, एवोकॅडो, सूर्यफुलाच्या बिया आणि अक्रोड सारखी सुकी फळे इ. मुख्य स्त्रोत मानले जाते. विशेष म्हणजे, आजकाल अनेक डॉक्टर केसांना निरोगी ठेवण्यासाठी बायोटिनचे महत्त्व सांगतात. वास्तविक, बायोटिनला फक्त व्हिटॅमिन बी7 म्हणतात.
फॉलिक अॅसिड ( Folic acid ): फॉलिक अॅसिड पालक आणि इतर हिरव्या पालेभाज्या, ब्रोकोली, बीन्स, शेंगदाणे, संपूर्ण धान्य, लिंबूवर्गीय फळे, मटार आणि अंडी यामध्ये मुबलक प्रमाणात आढळते.
कॅल्शियम ( Calcium ): खसखस, तीळ, कॅरमच्या बिया, दूध आणि त्यापासून बनवलेले पदार्थ, जसे की खवा, दही, मठ्ठा, पनीर इ., नाचणी, कॅरमच्या बिया, चिया, बीन्स, मसूर, बदाम, हिरव्या पालेभाज्या, टोफू, सी अन्न, डुकराचे मांस आणि सॅल्मन मासे इत्यादींमध्ये कॅल्शियम मुबलक प्रमाणात आढळते.
डॉ. दिव्या सांगतात की या व्यतिरिक्त आणखी काही पोषक घटक आहेत जे केसांना निरोगी ठेवण्यासाठी प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे मदत करतात. यासोबतच केसांचे आरोग्य राखण्यासाठी आवश्यक प्रमाणात पाण्याचे सेवन करणेही फायदेशीर ठरते. ती सांगते की कधीकधी अनेक कारणांमुळे शरीराला आवश्यक प्रमाणात पोषण आहारातून मिळू शकत नाही, अशा परिस्थितीत डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतर आवश्यक पूरक आहार देखील घेता येतो.
केसांची बाहेरून काळजी घेणेही महत्त्वाचे ( External hair care is also important ) : डॉ. आशा सांगतात की पौष्टिक आहारासोबतच केसांची काळजी घेणेही खूप गरजेचे आहे. आठवड्यातून किमान दोनदा केसांना कोमट तेलाने मसाज करा, नियमित अंतराने हलक्या आणि चांगल्या दर्जाच्या शॅम्पूने धुवा, केसांच्या पोषणासाठी काही वेळा केसांच्या स्वभावानुसार अंडी, आवळा, दही, मुलतानी माती यांचा वापर केल्याने फायदा होतो. कमी रासायनिक प्रभाव असलेले हेअर पॅक किंवा हेअर स्पा लावा. पण एवढे करूनही केसांमध्ये कोणत्याही प्रकारच्या समस्येची लक्षणे दिसू लागल्यास तातडीने डॉक्टरांशी संपर्क साधावा.
हेही वाचा - Symptoms of Dengue: डेंग्यू सारखी लक्षणे पण रिपोर्ट निगेटिव्ह, घाबरु नका, पाहा काय आहे प्रकार
