हिंदू धर्मातील उपवास आणि सणांना विशेष महत्त्व आहे. सर्व व्रतांमध्ये एकादशी व्रताचेही विशेष महत्त्व आहे. एकादशीचा उपवास भगवान विष्णूला समर्पित आहे. हिंदू कॅलेंडरनुसार, एकादशी व्रत प्रत्येक महिन्यात दोनदा पाळले जाते, एक कृष्ण पक्षात आणि दुसरे शुक्ल पक्षात. अशा प्रकारे वर्षभरात २४ एकादशी येतात. परंतु अधिक मास किंवा मलमासामुळे कधी कधी २६ एकादशीही येतात. नवीन वर्ष म्हणजेच २०२३ मध्ये 26 एकादशी येणार आहे. अशा परिस्थितीत आतापासूनच नवीन वर्षात येणार्‍या एकादशीबद्दल जाणून घेण्यास लोकांना उत्सुकता असेल. 2023 मध्ये येणार्‍या एकादशीच्या तारखा जाणून घेऊया.
भागवत एकादशी : भागवत नियमांनुसार, 17 फेब्रुवारी 2023 रोजी 'भागवत एकादशी' व्रत आहे आणि वैष्णव भक्त 17 फेब्रुवारीला हे व्रत करणार. त्याचप्रमाणे जे वैष्णव असतात - ते लोक जे संन्यास घेतल्यानंतर आणि धर्मगुरूकडून औपचारिक दीक्षा घेतात, कपाळावर तिलक, गळ्यात तुळशीची माळ आणि अंगावर गरम मुद्रा कोरलेले शंखचक्र धारण करतात आणि घरगुती जीवनापासून दूर राहतात आणि चालतात. भागवत मार्ग.. वैष्णव धर्म/संप्रदायाचे प्राचीन नाव भागवत धर्म आहे, ज्याला पंचरात्र मत असेही म्हणतात. ज्यांना सामर्थ्य, ज्ञान, सामर्थ्य, ऐश्वर्य, वीर्य आणि तेज प्राप्त आहे, त्यांच्या आध्यात्मिक प्रगतीसाठी ते करतात, त्यांना भागवत म्हणतात. म्हणून जेव्हा जेव्हा एकादशी सलग दोन दिवस येते, तेव्हा पहिला दिवस स्मार्त आणि दुसरा दिवस भागवत एकादशी असतो, वैष्णव धर्मीय लोक ही एकादशी व्रत आणि पूजा-अर्चा करुन साजरी करतात.
एकादशी व्रताचे महत्त्व : वैदिक संस्कृतीत, प्राचीन काळापासून, योगी आणि ऋषी इंद्रिय क्रियाकलापांना भौतिकवादापासून देवत्वाकडे वळवण्याला महत्त्व देत आले आहेत. एकादशीचे व्रत ही याच पद्धतींपैकी एक आहे. एकादशी म्हणजे आपण आपल्या 10 इंद्रिये आणि 1 मनावर नियंत्रण ठेवले पाहिजे. वासना, क्रोध, लोभ इत्यादी वाईट विचार मनात येऊ देऊ नयेत. एकादशी ही एक तपश्चर्या आहे जी केवळ परमेश्वराला अनुभवण्यासाठी आणि प्रसन्न करण्यासाठी केली पाहिजे.
भगवान विष्णूला प्रिय एकादशी : हिंदू धार्मिक मान्यतेनुसार, एकादशी तिथी भगवान विष्णूशी संबंधित आहे. वास्तविक, एकादशी तिथी भगवान विष्णूला अत्यंत प्रिय आहे, असे मानले जाते. यामुळेच एकादशीचे व्रत सर्व व्रतांमध्ये विशेष आणि प्रभावी आहे. दुसरीकडे, पौराणिक मान्यतेनुसार, एकादशीचे व्रत पाळणाऱ्या व्यक्तीला कधीही त्रास होत नाही. कारण या व्रताचा महिमा खुद्द श्रीकृष्णाने युधिष्ठिराला सांगितला होता. एकादशीच्या व्रताच्या प्रभावामुळे व्यक्तीला मोक्ष प्राप्त होतो व सर्व कामे सिद्धीस जातात, दारिद्र्य दूर होते, अकाली मृत्यूचे भय राहत नाही, शत्रूंचा नाश होतो, धन, ऐश्वर्य, कीर्ती, पितरांचा आशीर्वाद प्राप्त होतो.
2023 मध्ये 26 एकादशी : धार्मिक मान्यतेनुसार, अधिक मास दर तीन वर्षांनी एकदा येते. याला मलमास किंवा पुरुषोत्तम महिना असेही म्हणतात. त्यानुसार हिंदू कॅलेंडरनुसार 2023 मध्ये एकूण 26 एकादशी येणार आहेत. म्हणजेच अतिरिक्त महिन्यामुळे या वेळी 2 अतिरिक्त एकादशी साजरी होणार आहेत. २ जानेवारी २०२३ रोजी पुत्रदा एकादशी (शुक्ल पक्ष) साजरी झाली. माघ महिन्यात शट्टीला एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 18 जानेवारी 2023 ला साजरी झाली. त्यानंतर जया एकादशी (शुक्ल पक्ष) - १ फेब्रुवारी २०२३ ला साजरी होणार आहे.
फाल्गुन-चैत्र-वैशाख महिना : फाल्गुन महिन्यात विजया एकादशी (कृष्ण पक्ष) - १६ फेब्रुवारीला आहे. तर 17 फेब्रुवारीला भागवत एकादशी आहे. त्यानंतर अमलकी एकादशी (शुक्ल पक्ष) - ३ मार्च २०२३ ला आहे. चैत्र महिन्यात पापमोचिनी एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 18 मार्च 2023 ला आहे. कामदा एकादशी (शुक्ल पक्ष) - ०१ एप्रिल २०२३ ला आहे. वैशाख महिन्यात वरुथिनी एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 16 एप्रिल 2023 ला आहे. तर मोहिनी एकादशी (शुक्ल पक्ष) - ०१ मे २०२३ ला आहे.
ज्येष्ठ-आषाढ-श्रावण महिना : ज्येष्ठ महिन्यात अपरा एकादशी (कृष्ण पक्ष) – १५ मे २०२३ ला आहे. तर निर्जला एकादशी (शुक्ल पक्ष) - ३१ मे २०२३ रोजी आहे. त्यानंतर आषाढ महिन्यात योगिनी एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 14 जून 2023 ला आहे. देवशयनी एकादशी (शुक्ल पक्ष) - 29 जून 2023 ला आहे. श्रावण महिन्यात कामिका एकादशी (कृष्ण पक्ष) - १३ जुलै २०२३ रोजी आहे. तर पुत्रदा एकादशी - २७ ऑगस्ट २०२३ ला येणार आहे.
अधिक-भाद्रपद-अश्विन महिना : अधिक महिन्यात पद्मिनी एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 29 जुलै 2023 रोजी आहे. परम एकादशी (शुक्ल पक्ष) - १२ ऑगस्ट २०२३ ला आहे. त्यानंतर येणाऱ्या भाद्रपद महिन्यात अजा एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 10 सप्टेंबर 2023 रोजी आहे. तर परिवर्तिनी एकादशी (शुक्ल पक्ष) - 25 सप्टेंबर 2023 रोजी आहे. तर अश्विन महिन्यात इंदिरा एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 10 ऑक्टोबर 2023 ला आहे. पापंकुशा एकादशी (शुक्ल पक्ष) - 25 ऑक्टोबर 2023 ला साजरी होणार आहे. कार्तिक-मार्गशीर्ष महिना : कार्तिक महिन्यात रमा एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 9 नोव्हेंबर 2023 रोजी आहे. तर देवुतानी एकादशी (शुक्ल पक्ष) - 23 नोव्हेंबर 2023 ला आहे. मार्गशीर्ष महिन्यात (अघन) उत्पन्न एकादशी (कृष्ण पक्ष) - 8 डिसेंबर 2023 ला साजरी होणार आहे. तर महत्वाची मानली जाणारी मोक्षदा एकादशी (शुक्ल पक्ष) - 22 डिसेंबर 2023 ला आहे.
