हैदराबाद : 'स्वराज्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे आणि तो मी मिळवणारच' असा नारा देऊन तरुणांमध्ये नवा उत्साह संचारणाऱ्या बाळ गंगाधर टिळकांनी स्वातंत्र्यलढ्यात नवसंजीवनी दिली. त्यांनी ब्रिटीश राजवटीला शाप मानले आणि ते उखडून टाकण्यासाठी कोणताही मार्ग चुकीचा मानला नाही. जनजागृतीसाठी त्यांनी महाराष्ट्रात आठवडाभर गणेश उत्सव आणि शिवाजी उत्सव साजरा करण्यास सुरुवात केली.
लोकमान्य टिळकांची कारर्किद : लोकमान्य टिळकांचा जन्म 23 जुलै 1856 रोजी रत्नागिरी, महाराष्ट्रातील चित्पावक नावाच्या ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील श्री गंगाधर टिळक राव हे कुशल शिक्षक होते. बाळ गंगाधर टिळक हे लहानपणापासूनच देशभक्त, अत्यंत स्वाभिमानी आणि प्रतिभासंपन्न होते. त्यांचे शिक्षण पूना येथील डेक्कन कॉलेजमध्ये झाले, जिथे त्यांनी 1876 मध्ये गणित आणि संस्कृतमध्ये पदवी प्राप्त केली. त्यानंतर त्यांनी कायद्याचे शिक्षण घेतले आणि बॉम्बे युनिव्हर्सिटी (आता मुंबई) येथून १८७९ मध्ये पदवी प्राप्त केली.
१८ महिन्यांची शिक्षा : 1897 मध्ये महाराष्ट्रात प्लेग, दुष्काळ आणि भूकंप हे संकट एकत्र आले. परंतु दुष्ट इंग्रजांनी या परिस्थितीतही जबरदस्तीने भाडे वसूल करणे सुरूच ठेवले. त्यामुळे टिळकांचे मन उद्विग्न झाले. त्याविरोधात जनतेला संघटित करून त्यांनी आंदोलन सुरू केले. संतप्त होऊन ब्रिटीश सरकारने त्यांना अटक करून १८ महिन्यांची शिक्षा सुनावली. टिळकजी उत्तम पत्रकारही होते. त्यांनी इंग्रजीत ‘मराठा’ आणि मराठीत ‘केसरी’ ही साप्ताहिके काढली. त्यात प्रसिद्ध झालेल्या विचारांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात आणि नंतर देशभरात स्वातंत्र्य आणि स्वदेशीत्वाची ज्योत प्रज्वलित केली. 'केसरी'मध्ये प्रकाशित झालेल्या लेखांमुळे त्यांना अनेकवेळा तुरुंगात पाठवण्यात आले. मंडाले तुरुंगात त्यांनी 'गीता रहस्य' नावाचा ग्रंथ लिहिला, जो आजही गीतेवरील सर्वोत्तम भाष्य मानला जातो. यातून त्यांनी देशाला कर्मयोगाची प्रेरणा दिली. टिळकजी बालविवाहाच्या विरोधात होते आणि विधवा-विवाहाचे समर्थक होते. स्वातंत्र्य चळवळीतील क्रांतीचे नेते टिळक जी यांना भीक मागून स्वातंत्र्य मिळणार नाही असा विश्वास होता.
मुंबईतच अखेरचा घेतला श्वास : भारतीय इतिहास समजून घेण्यासाठी भूगोल, खगोलशास्त्र आणि संस्कृतचे उत्तम ज्ञान आवश्यक असल्याचे त्यांनी सांगितले. उतारवयातही ते स्वातंत्र्यासाठी लढत राहिले. तुरुंगातील छळ आणि मधुमेहामुळे त्यांचे शरीर जर्जर झाले होते. मुंबईत त्यांना अचानक न्यूमोनियाचा ताप आला आणि त्यांनी 1 ऑगस्ट 1920 रोजी मुंबईतच अखेरचा श्वास घेतला. त्यांना 'लोकमान्य' म्हणजेच 'लोकांनी स्वीकारलेले' ही सन्माननीय पदवीही मिळाली. मरणोत्तर श्रद्धांजली अर्पण करताना, गांधींनी त्यांना आधुनिक भारताचे शिल्पकार म्हटले आणि जवाहरलाल नेहरूंनी त्यांना भारतीय क्रांतीचे जनक म्हटले. भारतमातेचे सुपुत्र, महान क्रांतिकारक, शिक्षक, विचारवंत, देशभक्त, महान लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक यांना त्यांच्या पुण्यतिथीनिमित्त कृतज्ञ देशवासीय स्मरण करीत आहेत, ज्यांनी देशवासीयांना स्वातंत्र्यासाठी जागृत केले.
हेही वाचा :
- Ahilyabai Holkar Birth Anniversary 2023 : मल्हारपीठ ते महेश्वर, अहिल्याबाई होळकरांच्या राज्यकारभाराचा दरारा, जाणून घ्या काय आहे इतिहास
- Shahu Maharaj Jayanti 2023 : राजर्षी शाहू महाराज यांची आज जयंती, समता, बंधुता यांची शिकवण देणारे शाहू महाराज
- Lokmanya Tilak birth anniversary 2023 : थोर क्रांतीकारक लोकमान्य टिळक जयंती 2023; जाणून घ्या इतिहास
