वाराणसी - 15 ऑगस्ट 1947 भारतासाठी तो दिवस, जेव्हा आपल्याला स्वातंत्र्य मिळाले. स्वातंत्र्याला 75 वर्षे पूर्ण झाल्यामुळे भारत सरकारने 'अमृत महोत्सव' सुरू केला आहे. अमृत महोत्सवापूर्वी ईटीव्ही भारत तुम्हाला स्वातंत्र्याशी संबंधित त्या सर्व कथा आणि आठवणी सांगत आहे. धर्म नगरीच्या त्या अद्भुत मंदिराबद्दल सांगणार आहोत. जे भारत माता मंदिर म्हणून ओळखले जाते. हे मंदिर आहे असे म्हटल्या जाते. परंतु आत प्रवेश केल्यानंतर तुम्हाला येथे कोणतीही मूर्ती किंवा कोणत्याही देवाचे चित्र सापडणार नाही. कारण या भव्य मंदिराच्या आत 1917 च्या अखंड भारताचा एक अद्भुत नकाशा आहे. जो भारताला एक विशाल देश बनवतो. कझाकिस्तान, अफगाणिस्तान, पाकिस्तानपासून ते भारत एक असल्याचे यात दर्शविण्यात आले आहे.
'ही' आहेत या मंदिराची वैशिष्ट्ये
बनारसमध्ये असलेले हे भव्य मंदिर बांधकामाचे एक अद्भुत उदाहरण आहे. मंदिरात वापरलेले लाल दगड, मकराना संगमरवरी आणि इतर बांधकाम साहित्य हे मंदिराला आणखी भव्य बनवते. या मंदिराचे बांधकाम 1917 नंतर सुरू झाले आणि 1924 मध्ये हे मंदिर पूर्ण झाले. परंतु ब्रिटिशांनी कडकपणा आणि क्रांतिकारकांवरील अत्याचारांनी हे मंदिर उघडू दिले नाही. मात्र महात्मा गांधींनी ऑक्टोबर 1936 मध्ये या मंदिराचे उद्घाटन केले. वाराणसीच्या चांदवा सबजी मंडी परिसरात स्थित हे मंदिर देशभक्त आणि राष्ट्रवाद्यांसाठी एक मोठे केंद्र आहे. डोंगराची उंची, समुद्राची खोली आणि विविध राज्ये पांढऱ्या मकराना संगमरवरीवर सुंदर कोरलेली आहेत. जी पाहून प्रत्येकाची मान आदराने नमते. शिवप्रसाद गुप्ता यांनी राष्ट्ररत्नाची रूपरेषा तयार केली. शिवप्रसाद गुप्ताने त्यावेळी या मंदिराच्या बांधकामाची रूपरेषा तयार केली आणि महात्मा गांधींकडून आदेश घेऊन या मंदिराच्या बांधकामाला सुरुवात केली. हे मंदिर 1924 मध्ये पूर्ण झाले आणि 12 वर्षांनंतर महात्मा गांधींनी स्वतःच्या हातांनी या मंदिराचे उद्घाटन केले. त्या काळातील छायाचित्रांपासून या मंदिरातील दगडी पाट्यापर्यंत बापूंच्या उपस्थितीचा उल्लेख आहे. त्या काळातील चित्रांमध्ये, मंदिराच्या मुख्य दरवाजातून प्रवेश करताना बापूंचे चित्र, शिवप्रसाद गुप्ता यांच्यासह त्या काळातील अनेक महान नेतेही येथे उपस्थित होते. ज्या वेळी गाड्यांची आणि इतर साधनांची कमतरता होती. त्या वेळीही या मंदिराच्या उद्घाटनासाठी देशभरातून 25000 हून अधिक लोकांची उपस्थिती होती.
हेही वाचा - स्वातंत्र्याची 75 वर्षे : स्वातंत्र्य लढ्यातील महत्वाच्या घडामोडींचे साक्षीदार राहिलेले "सेवाग्राम आश्रम"
गांधीजींच्या हस्ते करण्यात आले उद्घाटन
गणितीय सूत्रांच्या आधारे, बाबू शिव प्रसाद गुप्ता यांनी दुर्गा प्रसाद खत्री यांच्या देखरेखीखाली 25 कारागीर आणि 30 मजुरांना कामावर ठेवून हे मंदिर बांधले. मकराना संगमरवर अफगाणिस्तान, बलुचिस्तान, पाकिस्तान, बांगलादेश, म्यानमार आणि श्रीलंका स्पष्टपणे दिसतात. 450 पर्वत रांगा आणि मैदाने, पठार, जलाशय, नद्या, महासागर, त्यांची उंची आणि खोली सर्व चिन्हांकित आहेत. त्याची पृष्ठभाग जमीन 1 इंच मध्ये 2000 फूट दर्शवली आहे. चित्राची लांबी 32 फूट, 2 इंच आणि रुंदी 30 फूट 2 इंच आहे. जी 762 ब्लॉकमध्ये विभागली गेली आहे. पुण्याच्या एका आश्रमात मातीवर कोरलेला नकाशा पाहून शिवप्रसाद यांनी या मंदिरात संगमरवराने नकाशा बनवण्याचे ठरवले आणि बापूंच्या परवानगीनंतर ते तयार केल्यानंतर, त्याचे उद्घाटन स्वतःच्या हातांनी करून घेतले.
भारत माता मंदिराने स्वातंत्र्य लढ्यात मोठे योगदान दिले आहे. इथेच क्रांतिकारकांनी त्यांच्या सभा घेतल्या आणि पुढील रणनीती आखल्या. हे मंदिर भारत मातेच्या स्वातंत्र्य सैनिकांसाठी श्रद्धा आणि आस्था जागृत करण्यासाठी बांधण्यात आले होते. मंदिराचे काळजीवाहू म्हणतात, की हे मंदिर सर्व धर्मांच्या समानतेच्या दृष्टीकोनातून बांधले गेले आहे. येथे सर्व धर्माचे लोक येतात. म्हणूनच येथे मूर्ती किंवा इतर गोष्टी ठेवल्या नव्हत्या. संपूर्ण भारतात अखंड भारताच्या नकाशाची पूजा येथे सुरू झाली. सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे जेव्हा स्वातंत्र्य युद्ध शिगेला होता. तेव्हा अनेक स्वातंत्र्य सैनिक या ठिकाणी आपली रणनीती बनवायचे. चंद्रशेखर आझाद यांच्यासह अनेक मोठे क्रांतिकारक महात्मा गांधी काशी विद्यापीठात शिकण्यासाठी येत असत. ते या मंदिरात बसून सभा करत असत. आज हे मंदिर काशीला भेट देणाऱ्या पर्यटकांसाठी एक महत्त्वाचे ठिकाण आहे.
हेही वाचा - स्वातंत्र्याची 75 वर्षे : आसाममधील गांधींचे सच्चे अनुयायी कृष्णनाथ सरमा
