नवी दिल्ली: फिटनेस उत्साही लोक त्यांच्या फिटनेसची खुप काळजी घेताना दिसतात. ते नेहमीच संबंधित घटकांच्या शोधात असतात. रासायनिक सप्लिमेंट्स बाजारात मोठ्या प्रमाणावर उपलब्ध असताना, आयुर्वेदिक घटकांकडे सहसा लक्ष दिले जात नाही. पण आयुर्वेद ही शतकानुशतके चालत आलेली जुनी भारतीय आरोग्य सेवा आहे. मन, शरीर आणि आत्मा यांचा समतोल साधून आरोग्य आणि निरोगीपणा राखणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे आणि ते उपचारापेक्षा प्रतिबंधावर अधिक लक्ष केंद्रित करते.
फिटनेससाठी आयुर्वेदात पोषण, व्यायाम आणि जीवनशैलीचा समावेश आहे. या दृष्टिकोनामध्ये आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आणि मसाले महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. असे मानले जाते की ते चांगले पचन आणि मानसिक आरोग्यासह अनेक प्रकारचे फायदे देतात आणि प्रत्यक्षात तुमच्या शरीराचे आजारपणापासून संरक्षण करतात. डॉ. कृती सोनी यांनी सांगितलेल्या फिटनेस 5 आरोग्यदायी घटक पाहूया.
- अश्वगंधा : मूळतः भारतातील, अश्वगंधा (विथानिया सोम्निफेरा) हे वृक्षाच्छादित झुडूप आहे. त्याची मुळे आणि बेरी एक सुप्रसिद्ध आयुर्वेदिक औषध बनवण्यासाठी वापरली जातात. हे अँडाप्टोजेन आहे, याचा अर्थ असा आहे की ते तुमच्या शरीराला तणावाचा अधिक प्रभावीपणे सामना करण्यास मदत करते. कॉर्टिसोल हा हार्मोन आहे जो तुमच्या अधिवृक्क ग्रंथी तणावाच्या प्रतिसादात तयार करतात आणि अश्वगंधा कोर्टिसोलची पातळी कमी करते असे अभ्यासातून दिसून आले आहे. शारीरिक आणि मानसिक तणाव दूर करण्यासाठी फिटनेस प्रेमींना याचा फायदा होऊ शकतो. अश्वगंधा स्नायूंची वाढ आणि रक्तातील साखरेची पातळी देखील सुधारू शकते.
- शिलाजीत : हा एक घटक आहे जो आयुर्वेदिक औषधी पद्धतींमध्ये मोठ्या प्रमाणावर आजारांवर उपचार करण्यासाठी वापरला जातो. हे खनिजांमध्ये मुबलक प्रमाणात आहे आणि त्यात फुलविक ऍसिड म्हणून ओळखले जाते. व्यायाम करताना, फिटनेस उत्साही आवश्यक इलेक्ट्रोलाइट्स गमावतात जे पाणी संतुलन, स्नायूंचे आकुंचन, मज्जातंतू आवेग आणि घामाद्वारे चयापचय नियंत्रित करण्यात मदत करतात. शिलाजीत विशिष्ट खनिज सामग्रीने समृद्ध आहे, ज्यामध्ये या इलेक्ट्रोलाइट्सची जागा घेण्याची क्षमता आहे, त्यामुळे शारीरिक कार्यक्षमता आणि सहनशक्ती राखली जाते.
- त्रिफळा : हा सूचीबद्ध तीन औषधी फळांपासून बनवलेला एक आयुर्वेदिक उपचार आहे: आवळा (एंब्लिका ऑफिशिनालिस, किंवा भारतीय गूसबेरी) बिभिताकी (टर्मिनेलिया बेलिरिका) हरिताकी (टर्मिनेलिया चेबुला) संशोधनानुसार, त्रिफळा संधिवात जळजळ कमी करू शकतो आणि कर्करोगाचा प्रसार कमी करू शकतो किंवा कमी करू शकतो. शिवाय, सुधारित पचन आणि तोंडाच्या आरोग्यासाठी देखील त्रिफळा फायदेशीर आहे. फिटनेस प्रेमींना त्यांच्या आहारात त्रिफळा समाविष्ट केल्याने मोठ्या प्रमाणात फायदा होऊ शकतो, कारण ते संपूर्ण आरोग्य आणि कल्याण वाढवू शकते. हे कोलन टोनर म्हणून कार्य करते आणि कोलनच्या ऊतींना मजबूत आणि टोनिंग करण्यास मदत करते. परिणामी, ते वजन नियंत्रित करण्यास मदत करते.
- हळद : आणखी एक आवडता आयुर्वेदिक उपचार म्हणजे हळद हा घटक आहे जो वैशिष्ट्यपूर्ण पिवळा रंग देतो. त्याचा प्राथमिक सक्रिय घटक, कर्क्यूमिन, एक शक्तिशाली अँटिऑक्सिडेंट आणि दाहक-विरोधी आहे. टेस्ट-ट्यूब संशोधन सूचित करते की ते इतर दाहक-विरोधी औषधांइतकेच प्रभावी असू शकते, जर जास्त नसेल तर आणि त्यांच्या कोणत्याही नकारात्मक प्रभावाशिवाय. याव्यतिरिक्त, हळद रक्त प्रवाह वाढवून हृदयविकाराच्या प्रतिबंधात काही प्रमाणात मदत करू शकते, व्यायाम किंवा इतर निर्धारित औषधांप्रमाणेच प्रभावीपणे.
- वेलची : मसाल्यांची राणी म्हणून ओळखली जाणारी वेलची (Elettaria Cardamomum) प्राचीन काळापासून आयुर्वेदिक औषधांमध्ये वापरली जात आहे. संशोधनानुसार, उच्च रक्तदाब असलेल्यांना ते कमी करण्यासाठी वेलची पावडर वापरल्याने फायदा होऊ शकतो. असे पुरावे आहेत की वेलचीचे आवश्यक तेल इनहेल केल्याने व्यायाम करताना ऑक्सिजन शोषण्याची शरीराची क्षमता सुधारू शकते. आयुर्वेदिक अभ्यासानुसार वेलची मुळे रक्तदाब कमी होतो, श्वासोच्छ्वास सुधारतो आणि पोटातील अल्सर बरे होतात.
आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आणि मसाले शतकानुशतके पारंपारिक भारतीय औषधांचा अविभाज्य भाग आहेत. वाढत्या प्रमाणात वैज्ञानिक पुरावे त्यांच्या अनेक प्रस्तावित आरोग्य फायद्यांचे समर्थन करतात, ज्यात टाइप 2 मधुमेह आणि हृदयरोगापासून संरक्षण समाविष्ट आहे. अशाप्रकारे, हे घटक कमी प्रमाणात घेतल्यामुळे तुमच्या जेवणाची चव आणि आरोग्य सुधारण्यास मदत होऊ शकते. असे म्हटले आहे की, मोठे डोस प्रत्येकासाठी योग्य असू शकत नाहीत, म्हणून आपल्या फिटनेस पथ्यामध्ये आयुर्वेदिक पूरक आहार सुरु करण्यापूर्वी आपल्या वैद्यकिय तज्ञांचा सल्ला घेणे महत्वाचे आहे.
