ETV Bharat / state

ಮುಂಗಾರು ಕ್ಷೀಣ ಹಿನ್ನೆಲೆ: ರೈತರಿಗೆ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ಸಲಹೆ

ಈ ವರ್ಷ ಮುಂಗಾರು ಕ್ಷೀಣಗೊಂಡಿದ್ದು, ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಮಳೆಯಾಗಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆ ರೈತರಿಗೆ ಬೆಳೆ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಕುರಿತು ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ.

ರೈತರಿಗೆ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ಇಲಾಖೆ ಉಪಯುಕ್ತ ಸಲಹೆ
author img

By

Published : May 15, 2019, 6:23 PM IST

ಧಾರವಾಡ: ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಹಣ್ಣಿನ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ಲಾಂಟೇಶನ್ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಅನಿಶ್ಚಿತ ಮಳೆಯಿಂದ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಹಾಗೂ ಮಳೆಯಾಶ್ರಿತ ವಾರ್ಷಿಕ ತರಕಾರಿ, ಸಾಂಬಾರು ಮತ್ತು ಹೂವಿನ ಬೆಳೆಗಳ ಕೃಷಿಯು ತಡವಾದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಹಾಗೂ ಕೃಷಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆಯು ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ.‌‌

ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಕ್ರಮಗಳು:

1. ಗಿಡದ ಬುಡದ ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲೆ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಸ್ತು ಅಥವಾ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್​​ ಹಾಳೆಯಿಂದ ಹೊದಿಕೆ ಮಾಡುವುದು. ಭೂಮಿಯ ನೀರು ಅವಿಯಾಗುವುದನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ ತೇವಾಂಶ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ಕಳೆಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹಾಗೂ ಮಣ್ಣಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಒಣಹುಲ್ಲು, ತರಗೆಲೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸಿಗುವಂತಹ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸುಮಾರು 5 ಸೆಂ.ಮೀ. ದಪ್ಪವಾಗಿ ಗಿಡದ ಬುಡ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 1 ರಿಂದ 2 ಮೀ. ಸುತ್ತಲೂ ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲೆ ಹೊದಿಸಬೇಕು.


2.ಸಾವಯವ ವಸ್ತುಗಳ ಬಳಕೆ ಇಂಗು ಗುಂಡಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ: ಇಂಗು ಗುಂಡಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯ ಅಂತರಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಾಲಿನ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ 1 ಅಡಿ ಅಗಲ ಮತ್ತು 2 ಅಡಿ ಉದ್ದ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸುವುದರಿಂದ ಮಳೆಯ ನೀರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಬಹುದು.

3.ಮಣ್ಣಿನ ಸಾವಯವ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಬೆಳೆ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳು, ಕೊಟ್ಟಿಗೆ ಗೊಬ್ಬರ, ಹಸಿರೆಲೆ ಗೊಬ್ಬರ ಹಾಗೂ ಎರೆ ಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಮಣ್ಣಿನ ಸಾವಯವ ಅಂಶ ಹೆಚ್ಚುವುದಲ್ಲದೆ ಮಣ್ಣಿನ ರಚನೆ ಸುಧಾರಿಸಿ, ನೀರು ಹಿಡಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದು ಹಾಗೂ ಫಲವತ್ತತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುವುದು.

4.ಕಿರು ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸುವುದು: ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮರಕ್ಕೂ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಜಲಾನಯನ (ಪಾತಿ) ನಿರ್ಮಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನೀರನ್ನು ಹಿಡಿದಿಡಬೇಕು. ಈ ಕಿರು ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಇಳಿಜಾರು, ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ನೀರಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆ, ಹರಿಯುವ ವೇಗ ಮತ್ತು ಮರ ಹರಡುವ ವಿಸ್ತಾರ ಇವುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವಾಗಿ ಅರ್ಧ ಚಂದ್ರಾಕಾರದ ಬದುಗಳನ್ನು ಇಳಿಜಾರಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೀರು ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು.

5.ನೆರಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಿಕೆ: ಹೊಸದಾಗಿ ನಾಟಿ ಮಾಡಿದ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ಎಲೆ ಒತ್ತಾಗಿರುವ ಮರದ ರೆಂಬೆಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ತೆಂಗಿನ ಗರಿಯ ಬುಡದ ಭಾಗವನ್ನು ನೆಟ್ಟು ನೆರಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದರಿಂದ ಬಿಸಿಲಿನ ತಾಪ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ, ಗಿಡಕ್ಕೆ ರಕ್ಷಣೆ ಕೊಟ್ಟಂತಾಗುತ್ತದೆ.

6.ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಪದ್ಧತಿ ಅಳವಡಿಕೆ: ನೀರು ಲಭ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಅನುಸರಿಸುವುದರಿಂದ ನೀರಿನ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ. 40-60 ರಷ್ಟು ಉಳಿತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ.

7.ಗಾಳಿ ತಡೆ ನಿರ್ಮಿಸುವಿಕೆ: ಉತ್ತರ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಎತ್ತರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಸರ್ವೇ ಮರ, ಸಿಲ್ವರ್, ಸಾಗುವನಿ, ಬೇವು, ಹಲಸು, ಸಿಮಾರೋಬ ಮುಂತಾದ ಗಿಡಗಳ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಹೊಂಗೆ, ಗ್ಲೀರೀಸಿಡಿಯ, ನುಗ್ಗೆ, ಔಡಲ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವುದರಿಂದ ವೇಗವಾಗಿ ಬೀಸುವ ಗಾಳಿಗೆ ತಡೆಯುಂಟಾಗಿ ತೋಟದಲ್ಲಿರುವ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಂಡು ತಂಪು ವಾತಾವರಣ ಉಂಟಾಗುವುದು. ಇದರಿಂದ ತೇವಾಂಶವು ಸಹ ನಿರ್ವಹಣೆಯಾಗುವುದು. ಎರಡು ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಳಿ ತಡೆ ಮರಗಳನ್ನು ತ್ರಿಕೋನಾಕಾರದಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟು ಬೆಳೆಸುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ.

8. ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಎಲೆಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಒದಗಿಸುವುದು: ನೀರಿನ ಅಭಾವವಿರುವಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಎಲೆಗಳಿಗೆ ಸಿಂಪಡಿಸುವುದರಿಂದ ಬೆಳೆಯು ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಹೀರಿಕೊಂಡು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.

ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆ ಉಪ ನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಮಚಂದ್ರ

ಇವಿಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಜಲಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಚೆಕ್ ಡ್ಯಾಂಗಳು, ಕಂಟೂರ ಬಂಡುಗಳು, ಕೃಷಿ ಹೊಂಡಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮುಂಗಾರು ಹಂಗಾಮಿನ ಮಳೆಯ ನೀರನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕು. ಹೊಸ ಬೆಳೆಗಳ ಕೃಷಿ ಮಾಡುವಾಗಲೂ ಈ ಅಂಶಗಳನ್ನು ತಪ್ಪದೇ ಅನುಸರಣೆ ಮಾಡುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆ ಉಪನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಮಚಂದ್ರ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಧಾರವಾಡ: ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಹಣ್ಣಿನ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ಲಾಂಟೇಶನ್ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಅನಿಶ್ಚಿತ ಮಳೆಯಿಂದ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಹಾಗೂ ಮಳೆಯಾಶ್ರಿತ ವಾರ್ಷಿಕ ತರಕಾರಿ, ಸಾಂಬಾರು ಮತ್ತು ಹೂವಿನ ಬೆಳೆಗಳ ಕೃಷಿಯು ತಡವಾದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಹಾಗೂ ಕೃಷಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆಯು ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ.‌‌

ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಕ್ರಮಗಳು:

1. ಗಿಡದ ಬುಡದ ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲೆ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಸ್ತು ಅಥವಾ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್​​ ಹಾಳೆಯಿಂದ ಹೊದಿಕೆ ಮಾಡುವುದು. ಭೂಮಿಯ ನೀರು ಅವಿಯಾಗುವುದನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ ತೇವಾಂಶ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ಕಳೆಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹಾಗೂ ಮಣ್ಣಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಒಣಹುಲ್ಲು, ತರಗೆಲೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸಿಗುವಂತಹ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸುಮಾರು 5 ಸೆಂ.ಮೀ. ದಪ್ಪವಾಗಿ ಗಿಡದ ಬುಡ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 1 ರಿಂದ 2 ಮೀ. ಸುತ್ತಲೂ ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲೆ ಹೊದಿಸಬೇಕು.


2.ಸಾವಯವ ವಸ್ತುಗಳ ಬಳಕೆ ಇಂಗು ಗುಂಡಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ: ಇಂಗು ಗುಂಡಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯ ಅಂತರಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಾಲಿನ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ 1 ಅಡಿ ಅಗಲ ಮತ್ತು 2 ಅಡಿ ಉದ್ದ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸುವುದರಿಂದ ಮಳೆಯ ನೀರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಬಹುದು.

3.ಮಣ್ಣಿನ ಸಾವಯವ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಬೆಳೆ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳು, ಕೊಟ್ಟಿಗೆ ಗೊಬ್ಬರ, ಹಸಿರೆಲೆ ಗೊಬ್ಬರ ಹಾಗೂ ಎರೆ ಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಮಣ್ಣಿನ ಸಾವಯವ ಅಂಶ ಹೆಚ್ಚುವುದಲ್ಲದೆ ಮಣ್ಣಿನ ರಚನೆ ಸುಧಾರಿಸಿ, ನೀರು ಹಿಡಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದು ಹಾಗೂ ಫಲವತ್ತತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುವುದು.

4.ಕಿರು ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸುವುದು: ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮರಕ್ಕೂ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಜಲಾನಯನ (ಪಾತಿ) ನಿರ್ಮಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನೀರನ್ನು ಹಿಡಿದಿಡಬೇಕು. ಈ ಕಿರು ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಇಳಿಜಾರು, ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ನೀರಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆ, ಹರಿಯುವ ವೇಗ ಮತ್ತು ಮರ ಹರಡುವ ವಿಸ್ತಾರ ಇವುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವಾಗಿ ಅರ್ಧ ಚಂದ್ರಾಕಾರದ ಬದುಗಳನ್ನು ಇಳಿಜಾರಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೀರು ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು.

5.ನೆರಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಿಕೆ: ಹೊಸದಾಗಿ ನಾಟಿ ಮಾಡಿದ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ಎಲೆ ಒತ್ತಾಗಿರುವ ಮರದ ರೆಂಬೆಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ತೆಂಗಿನ ಗರಿಯ ಬುಡದ ಭಾಗವನ್ನು ನೆಟ್ಟು ನೆರಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದರಿಂದ ಬಿಸಿಲಿನ ತಾಪ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ, ಗಿಡಕ್ಕೆ ರಕ್ಷಣೆ ಕೊಟ್ಟಂತಾಗುತ್ತದೆ.

6.ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಪದ್ಧತಿ ಅಳವಡಿಕೆ: ನೀರು ಲಭ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಅನುಸರಿಸುವುದರಿಂದ ನೀರಿನ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ. 40-60 ರಷ್ಟು ಉಳಿತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ.

7.ಗಾಳಿ ತಡೆ ನಿರ್ಮಿಸುವಿಕೆ: ಉತ್ತರ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಎತ್ತರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಸರ್ವೇ ಮರ, ಸಿಲ್ವರ್, ಸಾಗುವನಿ, ಬೇವು, ಹಲಸು, ಸಿಮಾರೋಬ ಮುಂತಾದ ಗಿಡಗಳ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಹೊಂಗೆ, ಗ್ಲೀರೀಸಿಡಿಯ, ನುಗ್ಗೆ, ಔಡಲ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವುದರಿಂದ ವೇಗವಾಗಿ ಬೀಸುವ ಗಾಳಿಗೆ ತಡೆಯುಂಟಾಗಿ ತೋಟದಲ್ಲಿರುವ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಂಡು ತಂಪು ವಾತಾವರಣ ಉಂಟಾಗುವುದು. ಇದರಿಂದ ತೇವಾಂಶವು ಸಹ ನಿರ್ವಹಣೆಯಾಗುವುದು. ಎರಡು ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಳಿ ತಡೆ ಮರಗಳನ್ನು ತ್ರಿಕೋನಾಕಾರದಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟು ಬೆಳೆಸುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ.

8. ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಎಲೆಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಒದಗಿಸುವುದು: ನೀರಿನ ಅಭಾವವಿರುವಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಎಲೆಗಳಿಗೆ ಸಿಂಪಡಿಸುವುದರಿಂದ ಬೆಳೆಯು ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಹೀರಿಕೊಂಡು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.

ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆ ಉಪ ನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಮಚಂದ್ರ

ಇವಿಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಜಲಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಚೆಕ್ ಡ್ಯಾಂಗಳು, ಕಂಟೂರ ಬಂಡುಗಳು, ಕೃಷಿ ಹೊಂಡಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮುಂಗಾರು ಹಂಗಾಮಿನ ಮಳೆಯ ನೀರನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕು. ಹೊಸ ಬೆಳೆಗಳ ಕೃಷಿ ಮಾಡುವಾಗಲೂ ಈ ಅಂಶಗಳನ್ನು ತಪ್ಪದೇ ಅನುಸರಣೆ ಮಾಡುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆ ಉಪನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಮಚಂದ್ರ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.

Intro:ಧಾರವಾಡ: ಈ ವರ್ಷ ಮುಂಗಾರು ಕ್ಷೀಣಗೊಂಡಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಮಳೆಯಾಗಿಲ್ಲ. ವಾಡಿಕೆ ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ ೩೫ ರಿಂದ ೪೦ ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಮಳೆಯಾಶ್ರಿತ ವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳೆಗಳ ಬಿತ್ತನೆ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಂಠಿತ ವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಬಿತ್ತನೆಗಾಗಿ ರೈತರುಗಳು ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಸಕ್ತ ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಹಣ್ಣಿನ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ಲಾಂಟೇಶನ್ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಅನಿಶ್ಚಿತ ಮಳೆಯಿಂದ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಹಾಗೂ ಮಳೆಯಾಶ್ರಿತ ವಾರ್ಷಿಕ ತರಕಾರಿ, ಸಾಂಬಾರು ಮತ್ತು ಹೂವಿನ ಬೆಳೆಗಳ ಕೃಷಿಯು ತಡವಾದಲ್ಲಿ ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಹಾಗೂ ಕೃಷಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆಯು ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ.‌‌ ಹೊಸ ಬೆಳೆಗಳ ಕೃಷಿ ಮಾಡುವಾಗಲೂ ಈ ಅಂಶಗಳನ್ನು ತಪ್ಪದೇ ಅನುಸರಣೆ ಮಾಡುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಕ್ರಮಗಳು: ಗಿಡದ ಬುಡದ ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲೆ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಸ್ತು ಅಥವಾ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ ಹಾಳೆಯಿಂದ ಹೊದಿಕೆ ಮಾಡುವುದು. ಭೂಮಿಯ ನೀರು ಅವಿಯಾಗುವುದನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ ತೇವಾಂಶ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ಕಳೆಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹಾಗೂ ಮಣ್ಣಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಒಣಹುಲ್ಲು, ತರಗೆಲೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸಿಗುವಂತಹ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸುಮಾರು ೫ ಸೆಂ.ಮೀ. ದಪ್ಪವಾಗಿ ಗಿಡದ ಬುಡ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೧ ರಿಂದ ೨ ಮೀ. ಸುತ್ತಲೂ ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲೆ ಹೊದಿಸಬೇಕು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ಪಾಲಿಥಿನ್ (೧೦೦-೧೫೦ ಮ್ಯೆಕ್ರಾನ್ ದಪ್ಪ) ಹಾಳೆಗಳನ್ನು ಹೊದಿಕೆಗೆ ಬಳಸುವುದು ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ.

ಸಾವಯವ ವಸ್ತುಗಳ ಬಳಕೆ ಇಂಗು ಗುಂಡಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ: ಮಣ್ಣಿನ ಸಾವಯವ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಬೆಳೆ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳು, ಕೊಟ್ಟಿಗೆ ಗೊಬ್ಬರ, ಹಸಿರೆಲೆ ಗೊಬ್ಬರ ಹಾಗೂ ಎರೆಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಮಣ್ಣಿನ ಸಾವಯವ ಅಂಶ ಹೆಚ್ಚುವುದಲ್ಲದೆ ಮಣ್ಣಿನ ರಚನೆ ಸುಧಾರಿಸಿ, ನೀರು ಹಿಡಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದು ಹಾಗೂ ಫಲವತ್ತತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುವುದು. ಇಂಗು ಗುಂಡಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯ ಅಂತರಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಾಲಿನ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ೧ ಅಡಿ ಅಗಲ ಮತ್ತು ೨ ಅಡಿ ಉದ್ದ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸುವುದರಿಂದ ಮಳೆಯ ನೀರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಬಹುದು.

ಕಿರು ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸುವುದು: ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮರಕ್ಕೂ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಜಲಾನಯನದ ಅವಕಾಶ (ಪಾತಿ) ನಿರ್ಮಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನೀರನ್ನು ಹಿಡಿದಿಡಬೇಕು, ಈ ಕಿರು ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಇಳಿಜಾರು, ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ನೀರಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆ, ಹರಿಯುವ ವೇಗ ಮತ್ತು ಮರ ಹರಡುವ ವಿಸ್ತಾರ, ಇವುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವಾಗಿ ಅರ್ಧ ಚಂದ್ರಾಕಾರದ ಬದುಗಳನ್ನು ಇಳಿಜಾರಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೀರು ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು.

ನೆರಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಿಕೆ: ಹೊಸದಾಗಿ ನಾಟಿಮಾಡಿದ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ಎಲೆ ಒತ್ತಾಗಿರುವ ಮರದ ರೆಂಬೆಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ತೆಂಗಿನ ಗರಿಯ ಬುಡದ ಭಾಗವನ್ನು ನೆಟ್ಟು ನೆರಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದರಿಂದ ಬಿಸಿಲಿನ ತಾಪ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ, ಗಿಡಕ್ಕೆ ರಕ್ಷಣೆ ಕೊಟ್ಟಂತಾಗುತ್ತದೆ.
ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಪದ್ದತಿ ಅಳವಡಿಕೆ: ನೀರು ಲಭ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಅನುಸರಿಸುವುದರಿಂದ ನೀರಿನ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ. ೪೦-೬೦ ರಷ್ಟು ಉಳಿತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಕಳೆಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಆಳುಗಳ ಉಳಿತಾಯ ಮತ್ತು ಬೆಳೆ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹನಿ ನೀರಾವರಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಮಾಡಲು ಗಿಡದ ಬೇರಿನ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಡ್ರಿಪ್ಪರ್‌ಗಳ ಕೆಳಗೆ ಹೈಡ್ರೋಜಿಲ್ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಪ್ರತಿ ೫ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ಮರಳು ಅಥವಾ ಮಣ್ಣಿಗೆ ೫೦೦ ಗ್ರಾಂ ಹ್ಯೆಡ್ರೋಜಿಲ್ ಬೆರೆಸಿ ಪ್ರತಿ ಗಿಡಕ್ಕೆ ೨೦ ಗ್ರಾಂ.ಹಾಕಬೇಕು.

ಸಿಂಚನ ನೀರಾವರಿ ಪದ್ದತಿ ಅಳವಡಿಕೆ: ಲಭ್ಯವಿರುವ ನೀರನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಳೆ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ನೀರಾವರಿ ಮಾಡಲು ಸಿಂಚನ ನೀರಾವರಿ ಪದ್ಧತಿ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ, ಇದರಿಂದ ಕಡಿಮೆ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ವಾರ್ಷಿಕ ತರಕಾರಿ ಮತ್ತು ಹೂವಿನ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯತೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಬಳಸಬಹುದು. ನೀರು ಗಿಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪರಣೆಯಾಗುವುದರಿಂದ ಗಿಡದ ಹಾಗೂ ಬೆಳೆ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಉಷ್ಣತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ತಂಪು ವಾತಾವರಣ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುವುದರಿಂದ ಬೆಳೆಗಳು ಬರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಸುಧಾರಣೆಗೊಂಡು ಇಳುವರಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು.

ಮಡಿಕೆಗಳಿಂದ (ಪಿಚರ್) ನೀರುಣಿಸುವುದು: ರಂಧ್ರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಮಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಗಿಡದ ಬೇರಿನ ಸಮೀಪ ಹೂಳುವುದರಿಂದ ಮಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಕಿದ ನೀರು ಹನಿ ಹನಿಯಾಗಿ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ಒದಗುತ್ತದೆ. ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಹಾಗೂ ಮಡಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ನೀರುಣಿಸುವುದನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಡ್ರಿಪ್ಪರ್ ಗಳಿಂದ ಬೀಳುವ ನೀರು ಗಿಡದ ಬೇರು ವಲಯಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲ್ಮೆöÊನಿಂದ ನೀರು ಆವಿಯಾಗುವುದು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಅಧಿಕ ಮೌಲ್ಯದ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪದ್ದತಿ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಗಿಡದ ಕಾಂಡದ ಮೇಲ್ಮೈ ಸಣ್ಣ ಲೇಪನ ಮಾಡುವುದು: ತೆಂಗು, ಮಾವು ಮತ್ತಿತರ ಬೆಳೆಗಳ ಬುಡದಿಂದ ೨ ರಿಂದ ೩ ಅಡಿ ಎತ್ತರದವರೆಗಿನ ಕಾಂಡದ ಮೇಲ್ಮೈ ಸುಣ್ಣವನ್ನು ಲೇಪನ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಕಾಂಡದ ಮೇಲೆ ಸೂಸುವ ಸೂರ್ಯನ ರಶ್ಮಿಗಳು ಪಲ್ಲಟಗೊಂಡು ಉಷ್ಣತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ, ಕಾಂಡ ಸೀಳುವ ಸಮಸ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದು.

ಗಾಳಿ ತಡೆ ನಿರ್ಮಿಸುವಿಕೆ: ಉತ್ತರ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಎತ್ತರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಸರ್ವೇಮರ, ಸಿಲ್ವರ್, ಮಹಾಗನಿ, ಬೇವು, ಹಲಸು, ಸಿಮಾರೋಬ ಮುಂತಾದ ಗಿಡಗಳ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಹೊಂಗೆ, ಗ್ಲೀರೀಸಿಡಿಯ, ನುಗ್ಗೆ, ಔಡಲ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವುದರಿಂದ ವೇಗವಾಗಿ ಬೀಸುವ ಗಾಳಿಗೆ ತಡೆಯುಂಟಾಗಿ ತೋಟದಲ್ಲಿರುವ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಂಡು ತಂಪು ವಾತಾವರಣ ಉಂಟಾಗುವುದು, ಇದರಿಂದ ತೇವಾಂಶವು ಸಹ ನಿರ್ವಹಣೆಯಾಗುವುದು, ಎರಡು ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಳಿ ತಡೆ ಮರಗಳನ್ನು ತ್ರಿಕೋನಾಕಾರದಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟು ಬೆಳೆಸುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ.

ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಎಲೆಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಒದಗಿಸುವುದು:ನೀರಿನ ಅಭಾವವಿರುವಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಎಲೆಗಳಿಗೆ ಸಿಂಪಡಿಸುವುದರಿಂದ ಬೆಳೆಯು ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಹೀರಿಕೊಂಡು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಶೇ.೧ ರ ಪೋಟ್ಯಾಷ್‌ನ್ನು ಸಿಂಪರಣೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಬರ ನಿರೋಧಕ ಶಕ್ತಿಗೆ ಸಹಕಾರಿ.

ಕೀಟ ಮತ್ತು ರೋಗಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ: ತೇವಾಂಶ ಕೊರತೆ ಹಾಗೂ ಉಷ್ಣಾಂಶ ಹೆಚ್ಚಾಗಿವುದರಿಂದ ರಸಹೀರುವ ಕೀಟ ಹಾಗೂ ನಂಜಾಣು ರೋಗದ ಭಾದೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗುವ ಸಂಭವವಿರುವುದರಿಂದ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಕೀಟನಾಶಕಗಳಾದ ಡ್ಯೆಮಿಥೋಯೆಟ್ (೧.೭೦ ಮಿ.ಲೀ) ಅಥವಾ ಬೇವಿನಾಧಾರಿತ ಕೀಟನಾಶಕ (೩-೫ ಮಿ. ಲೀ) ಅಥವಾ ಕಾನಫೀಡರ್ (೦.೫೦ ಮಿ. ಲೀ) ಕೀಟನಾಶಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ಲೀಟರ್ ನೀರಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ಸಿಂಪರಣೆ ಮಾಡುವುದು ಅಗತ್ಯ.

ನಿರುಪಯುಕ್ತ ಕೊಂಬೆ-ರೆಂಬೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವುದು: ಅಡ್ಡಾ-ದಿಡ್ಡಿ ಬೆಳೆದಿರುವ, ಇಳುವರಿ ಕೊಡದ ನಿರುಪಯುಕ್ತ ಕೊಂಬೆ-ರೆಂಬೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ತೆಗೆಯುವುದರಿಂದ ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದಲ್ಲದೆ, ತೇವಾಂಶ ಬಳಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದು. ಗಾಳಿ-ಬೆಳಕು ಸೂಸುವುದರಿಂದ ಕೀಟ-ರೋಗಗಳ ಬಾಧೆಯು ಸಹ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದು.

ಬಾಷ್ಪೀಭವನ ನಿರೋಧಕ ವಸ್ತುಗಳ ಬಳಕೆ: ಬಾಷ್ಪೀಭವನವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದಾದ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳಾದ ಕೆಯೊಲಿನ್ ನ್ನು ಶೇ. ೫ರ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಿಂಪರಣೆ ಮಾಡಬಹುದು. ರಾಸಾಯನಿಕ ವಸ್ತುಗಳಾದ ಅಕ್ರೋಮ್ಯೆಲ್ (ದ್ರಾಕ್ಷಿ) ಹಾಗೂ ಪಾಲಿಕಾಟ್ (ಬಾಳೆ) ಬಳಕೆ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ. Body:ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೀರಾವರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ: ಬೆಳೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಧಿಗ್ಧ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೀರಾವರಿ ಒದಗಿಸುವುದರಿಂದ ಇಳುವರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬಹುದು.

ಮಳೆ ಕ್ಷೀಣ ಬೆಳೆಗಳ ಬೆಲೆ ಗಗನಕ್ಕೇರುವ ಸಾಧ್ಯತೆ: ಪ್ರಸಕ್ತ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಕ್ಷೀಣಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಅಧಿಕವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಎಲ್ಲಾ ರೈತ ಭಾಂದವರು ತಮ್ಮ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿನ ಬೋರ್‌ವೆಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಮರುಪೂರಣ ಘಟಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಂಡಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಅನುಕೂಲ ವಾಗಬಹುದಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಜಲಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಚೆಕ್ ಡ್ಯಾಮ್ ಗಳು, ಕಂಟೂರ ಬಂಡುಗಳು, ಕೃಷಿ ಹೊಂಡಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮುಂಗಾರು ಹಂಗಾಮಿನ ಮಳೆಯ ನೀರನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕು. ನೀರಿನ ಉಳಿತಾಯವಾಗದದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಈ ವರ್ಷವೂ ಕೂಡ ಬರಗಾಲ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಬೆಳೆಗಳ‌ ಬೆಲೆಗಳು ಗಗನಕ್ಕೇರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿರುತ್ತವೆ ಎಂದು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆ ಉಪನಿರ್ಧೆಶಕ ರಾಮಚಂದ್ರ ಅವರು ಮನವಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

ಬೈಟ್: ರಾಮಚಂದ್ರ ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆ ಉಪನಿರ್ಧೆಶಕConclusion:
ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.