અમદાવાદ: ભગવાન બુદ્ધને તેમના જીવનમાં હિંસા, પાપ અને મૃત્યુ વિશે જાણ થઈ ત્યારે તેમણે આસક્તિ અને ભ્રમનો ત્યાગ કર્યો. આવી સ્થિતિમાં, તેણે પોતાના પરિવારને છોડીને તમામ જવાબદારીઓમાંથી મુક્તિ મેળવી. પોતે સત્યની શોધમાં નીકળી પડ્યા. આ પછી બુદ્ધને પણ સત્યનું જ્ઞાન મળ્યું. ત્યારથી વૈશાખ પૂર્ણિમાની તિથીનો ભગવાન બુદ્ધના જીવનની મુખ્ય ઘટનાઓ સાથે વિશેષ સંબંધ છે. આ કારણથી દર વર્ષે વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે બુદ્ધ પૂર્ણિમા ઉજવવામાં આવે છે.
આ રીતે કરી શકાય પૂજાવિધિ: આ દિવસે ભગવાન બુદ્ધ ઉપરાંત ભગવાન વિષ્ણુ અને ભગવાન ચંદ્રદેવની ખાસ પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે હિન્દુ અને બૌદ્ધ બંને ધર્મના લોકો આ દિવસને ધામધૂમથી ઉજવે છે. બુદ્ધ પૂર્ણિમાના શુભ મુહૂર્ત તારીખ 15 મેના રોજ સાંજે 15.45 વાગ્યાથી શરૂ થઈને 16 મેના રોજ રાત્રે 09.45 વાગ્યા સુધી રહેશે. આ વખતે વર્ષનું પ્રથમ ચંદ્રગ્રહણ પણ બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે થઈ રહ્યું છે. પણ તે ભારતમાં ક્યાંય અસર નહીં કરે. પંચાંગ અનુસાર, બુદ્ધ પૂર્ણિમાનો તહેવાર દર વર્ષે વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. બૌદ્ધ ધર્મ ઉપરાંત હિંદુ ધર્મમાં પણ આ તિથીનું ખૂબ મહત્વ છે.
બુદ્ધ પૂર્ણિમા તેથી વિશેષ છે: બુદ્ધ પૂર્ણિમા પણ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે કારણ કે 24 અવતાર છે. 24 અવતારમાંથી, ભગવાન બુદ્ધનો જન્મ 9મા અવતારમાં થયો હતો, તેથી બુદ્ધનો જન્મ આ પૂર્ણિમાના દિવસે થયો હતો. પૂર્ણિમા ઉજવવામાં આવે છે. વિષ્ણુ અને મા લક્ષ્મીની પૂજા સાથે, બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે શંકર જી અને ગણેશજીની વિશેષ પૂજા પણ કરવામાં આવે છે, જેઓ 1 મહિના સુધી સ્નાન કરે છે તેઓનું સ્નાન 5 મે 2023 ના રોજ સમાપ્ત થશે."
સ્નાન અને દાનનું મહત્ત્વ: વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે પણ પવિત્ર નદીમાં સ્નાન અને દાનનું મહત્વ શાસ્ત્રોમાં જણાવવામાં આવ્યું છે. આ દિવસે ભગવાન બુદ્ધ ઉપરાંત શ્રીહરિ વિષ્ણું અને ભગવાન ચંદ્રદેવની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. ચંદ્રના દર્શન કર્યા વિના પૂર્ણિમા વ્રત પૂર્ણ થતું નથી. આ દિવસે ચંદ્રના દર્શન કરવાથી ચંદ્રદેવની કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે. કહેવાય છે કે બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ અને ચંદ્રદેવની પૂજા કરવાથી આર્થિક પરેશાનીઓ દૂર થાય છે. પૂર્ણિમાના દિવસે સવારે સ્નાન કર્યા પછી સૂર્યદેવને પ્રસાદ ચડાવવાનો અને નદીમાં તલ નાંખવાનો મહિમા છે. આ દિવસે ગૌતમ બુદ્ધની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિનો આત્મવિશ્વાસ અને પ્રતિષ્ઠા વધે છે. તેના જીવનમાં સુખ-સમૃદ્ધિ વધે છે.
વૈશાખ પૂર્ણિમા પર આ રીતે કરો તપસ્યાઃ જ્યોતિષ આચાર્ય સમજાવે છે કે "વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે વિશેષ કાળજી રાખીને, બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન શિવને સ્નાન કરાવો, ચંદન ચઢાવો, ફૂલ, બેલના પાન ચઢાવો અથવા ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરો અને ભગવાન વિષ્ણુને સજ્જ કરો. "તેને સારી રીતે શણગાર્યા પછી, તેમની સામે આરતી કરો, ભોગ ચઢાવો. પુરાણોમાં એવું પણ લખ્યું છે કે બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે ઘાટનું દાન કરો, તેથી એક ઘડામાં પાણી ભરીને તેમાં થોડી ખાંડ નાખીને આપો. તે કોઈપણ ગરીબને કે કોઈ પૂજારીને, પૂજારીને કે કોઈ ગુરુદ્વારાને. જો તમે ઘરે જઈને ઘાટનું દાન કરો તો તમને વધુ પુણ્ય મળે છે. ઘાટદાન કરવું ખૂબ જ જરૂરી છે, ખાસ કરીને યુવાનો અને વૃદ્ધો કે જેમની ઉંમર 25 થી 65 વર્ષની વચ્ચે હોય છે., તેઓ પાપના ભાગીદાર બને છે, તેથી સ્નાન કરવું જોઈએ."
બિહારમાં ખાસ ઉજવાય છે: બિહારમાં બોધગયા નામનું સ્થળ હિન્દુઓ અને બૌદ્ધો માટે પવિત્ર યાત્રાધામ છે. ઘર છોડ્યા પછી સિદ્ધાર્થ સત્યની શોધમાં સાત વર્ષ સુધી જંગલમાં ભટકતો રહ્યો. અહીં તેમણે કઠોર તપસ્યા કરી અને વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે બોધગયામાં બોધિ વૃક્ષ નીચે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું. બુદ્ધ પૂર્ણિમા નિમિત્તે બુદ્ધના મહાપરિનિર્વાણ સ્થળ કુશીનગર સ્થિત મહાપરિનિર્વાણ વિહાર ખાતે એક મહિના સુધી મેળો ભરાય છે. વિહારની પૂર્વ દિશામાં એક સ્તૂપ છે. અહીં ભગવાન બુદ્ધનો અગ્નિસંસ્કાર કરવામાં આવ્યો હતો.
