નવી દિલ્હીઃ દેશની રાજધાની દિલ્હીના લોકો આ દિવસોમાં સાયબર ફ્રોડનો શિકાર બની રહ્યા છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર આ વર્ષે દિલ્હીમાં સાયબર ફ્રોડના કેસમાં બમ્પર વધારો થયો છે, જે ચિંતાનો વિષય છે. સાયબર એક્સપર્ટ એડવોકેટ પવન દુગ્ગલના જણાવ્યા અનુસાર સાયબર ક્રાઈમના કેસમાં અનેક પ્રકારની બાબતો સામે આવે છે. તેમાં ઈ-મેલ ટેકઓવર, ડેબિટ-ક્રેડિટ કાર્ડ ફ્રોડ, ઈ-વોલેટ, યુપીઆઈ અને ઈન્ટરનેટ બેન્કિંગ છેતરપિંડી સંબંધિત મામલાઓનો સમાવેશ થાય છે.
દિલ્હી પોલીસનો દાવો છે કે તે આવા મામલાઓને રોકવા માટે સતત અનેક અભિયાન ચલાવી રહી છે, જેથી લોકોને જાગૃત કરી શકાય. જો કે ગ્રાઉન્ડ લેવલ પર તેમની શું અસર થશે તે એક મોટો પ્રશ્ન છે. ચાલો જાણીએ પવન દુગ્ગલે સાયબર ક્રાઈમ, સાયબર લો અને સાયબર સિક્યોરિટીને લઈને તેમની ખાસ વાતચીતમાં શું કહ્યું...
પ્રશ્ન: સાયબર ક્રાઈમનો ભોગ બનવાથી કેવી રીતે બચવું?
જવાબ: સાયબર ક્રાઈમથી બચવા માટે શક્ય તેટલા જલ્દી નક્કર પગલાં લો. કોઈ પણ લિંક ખોલશો નહીં જેનો સ્ત્રોત અજાણ છે. મજબૂત પાસવર્ડનો ઉપયોગ કરો અને સમયાંતરે બદલો.
પ્રશ્ન: ડીપફેક શું છે, તેની સામે કેવી રીતે રક્ષણ કરવું?
જવાબઃ જો તમને લાગે છે કે તમારો કોઈ ડીપ ફેક વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ રહ્યો છે, તો તમે નેશનલ સાયબર ક્રાઈમ હેલ્પલાઈન 1930 પર કોલ કરીને રિપોર્ટ નોંધાવી શકો છો. cybercrimegovgov.in ની મુલાકાત લઈને જાણ કરો. આ સિવાય, તમારે તે પ્લેટફોર્મના સર્વિસ પ્રોવાઈડરને લેખિતમાં ફરિયાદ કરવી જોઈએ કે જેના પર તમારો ડીપ ફેક વીડિયો ઉપલબ્ધ છે. સરકારનું કહેવું છે કે ફરિયાદના 24 કલાકની અંદર તે સેવા પ્રદાતાએ તમારો ડીપ ફેક વીડિયો ત્યાંથી હટાવવો પડશે.
પ્રશ્ન: AIનો દુરુપયોગ કેવી રીતે અટકાવવો, તેનો કાનૂની ઉકેલ શું છે?
જવાબ: આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI) આપણા બધાના જીવનનો એક ભાગ બની રહ્યું છે અને બનશે. AI એક સુપર ટેક્નોલોજી છે, આ ટેક્નોલોજીનો દુરુપયોગ ઘાતક પરિણામો તરફ દોરી શકે છે. ભારતમાં AI સંબંધિત ગુનાઓને કાયદાના દાયરામાં નિયંત્રિત કરવા માટે કોઈ કાનૂની વ્યવસ્થા નથી. જો તમે અથવા તમારા પરિવારનો કોઈ સભ્ય આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સનો દુરુપયોગનો શિકાર બને છે, તો તમારે સાયબર ક્રાઈમ પોર્ટલ www.cybercrime.gov.in પર રિપોર્ટ નોંધાવવો પડશે. વીડિયો કે ઓડિયો કયા પ્લેટફોર્મ પર છે, તમારે આ કન્ટેન્ટને દૂર કરવા માટે તે પ્લેટફોર્મના સર્વિસ પ્રોવાઈડરને પત્ર લખવો પડશે.
પ્રશ્ન: ડેબિટ-ક્રેડિટ કાર્ડ દ્વારા છેતરપિંડીથી કેવી રીતે બચવું?
જવાબ: એટીએમ ફ્રોડ કાર્ડ સ્કિમિંગ, કાર્ડ ટ્રેપિંગ અને કેશ ટ્રેપિંગ દ્વારા કરી શકાય છે. છેતરપિંડી કાર્ડ સ્કિમિંગમાં, એટીએમ પર એક ઉપકરણ ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવે છે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ પિન દાખલ કરે છે, ત્યારે ઉપકરણ તેના કાર્ડની માહિતી સંગ્રહિત કરે છે. જેના કારણે તમે છેતરપિંડીનો શિકાર બની શકો છો. આવી સ્થિતિમાં ATM મશીનનો ઉપયોગ કરતી વખતે વધુ સાવચેત રહો.
તે જ સમયે, ભારતીય રિઝર્વ બેંકે 2017 માં એક સૂચના બહાર પાડી હતી. સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે છેતરપિંડીના કિસ્સામાં બેંકને 72 કલાકની અંદર લેખિત ફરિયાદ કરવી જોઈએ. આમ કરવાથી બેંક તમારા આખા પૈસા પરત કરી દેશે. આમ કરવામાં નિષ્ફળતાના પરિણામે બેંક સામે સાયબર ક્રાઇમનો કેસ નોંધવામાં આવી શકે છે.
