બિહાર: મોક્ષની નગરી ગયાજીમાં પિતૃપક્ષના દસમા દિવસનું મહત્વ, માતા નવમી પર આ બે પુણ્યશાળી તીર્થોમાં સીતાકુંડ અને રામગયા તીર્થમાં પિંડનું દાન કરવાનો નિયમ છે. દસમા દિવસે સીતાકુંડમાં સુહાગ પિટારીનું દાન અને રેતીની પિંડીઓ ચઢાવવામાં આવે છે. ફાલ્ગુ નદીની રેતીમાંથી બનાવેલ કાયદો અને વ્યવસ્થા પરિપૂર્ણ થાય છે.
માતા સીતાએ રાજા દશરથને પિંડ દાન કર્યું હતું: સીતાકુંડ વિશે એક દંતકથા (Dant katha about Sitakunda) છે. વાર્તા એવી છે કે, જ્યારે વનવાસ દરમિયાન રાજા દશરથના મૃત્યુ પછી રામ, લક્ષ્મણ અને માતા સીતા પિંડ દાન કરવા ગયા આવ્યા હતા. ભગવાન શ્રી રામ અને લક્ષ્મણ પિંડની સામગ્રી એકત્ર કરવા ગયા એટલામાં રાજા દશરથનો અવાજ સંભળાયો. જેમાં રાજા દશરથે કહ્યું કે, દીકરી સીતા અમને જલ્દી પિંડ આપો. પિંડ આપવાનો સમય પસાર થઈ રહ્યો છે. ભગવાન શ્રી રામ અને લક્ષ્મણના આગમનમાં વિલંબ જોઈને માતા સીતાએ ફાલ્ગુ નદીમાંથી (Falgu River in gaya) રેતીનું શરીર બનાવીને રાજા દશરથને અર્પણ કર્યું. આ પછી રાજા દશરથને મોક્ષ પ્રાપ્ત થયો. ત્યારથી સીતાકુંડ પિંડવેદી પર રેતી બનાવીને પિતૃઓને આપવાની જોગવાઈ છે.
રાજા દશરથે મોક્ષ મેળવ્યો: જ્યારે માતા સીતાએ શ્રી રામને રાજા દશરથને પિંડ દાન કરવા વિશે કહ્યું, ત્યારે તેમણે કહ્યું કે કોઈપણ સામગ્રી વિના પિંડ દાન કેવી રીતે થઈ શકે. કારણ કે માતા સીતાએ ગાય, ફાલ્ગુ નદી અને કેતકીના પુષ્પોનું દાન કર્યું હતું, આ ત્રણેયને સાક્ષી માનીને તેમણે ત્રણેયને વિનંતી કરી કે પિંડ દાન થયું છે. આ બાબતે ત્રણેય ગાયો, ફાલ્ગુ અને કેતકી પાછા વળ્યા. અંતમાં માતા સીતાએ રાજા દશરથને યાદ કરીને અધિકૃતતા આપવાની વાત કરી. રાજા દશરથે શ્રી રામને કહ્યું કે, સીતાએ મુહૂર્ત બહાર આવતા જોઈને છેલ્લા પ્રસંગે મને પિંડ દાન આપ્યું હતું.
સીતા મૈયાએ શ્રાપ આપ્યો હતો: તે જ સમયે ત્રણેયની ખોટી જુબાની પર ક્રોધિત થયેલી માતા સીતાએ શ્રાપ આપ્યો હતો. માતા સીતાએ ગાયને શ્રાપ આપ્યો કે ,જો તારી પૂજા કરવામાં આવશે તો પણ તું લોકોનો બચેલો ભાગ ખાઈશ. ફાલ્ગુને શ્રાપ આપ્યો કે નદી જા, તું નામની નદી જ રહીશ, તારી પાસે પાણી નહીં રહે. કેતકીના ફૂલને શ્રાપ આપ્યો કે તમને ક્યારેય પૂજામાં ચઢાવવામાં નહીં આવે. આ ત્રણેય શાપ આજે પણ સાચા છે.
પરિણીત હોવાનો વરદાન: સીતાકુંડમાં માતા સીતાએ રાજા દશરથને રેતીનો પીંડ આપ્યો હતો, ત્યારથી પિતૃઓને રેતી આપવાની પરંપરા છે. જો પૂર્વજોમાં કોઈ સ્ત્રી હોય તો દસમા દિવસે સુહાગ પિતૃનું દાન કરવામાં આવે છે. પિંડદાનીની સ્ત્રીઓ પરણવા માટે તે પૂર્વજ પાસેથી આશીર્વાદ લે છે.
પિંડ દાન શુદ્ધ રહીને કરવું જોઈએ: પિંડ દાન કરતી વખતે બ્રહ્મચારી રહેવું જોઈએ. આ સમય દરમિયાન એક જ ભોજન લેવું જોઈએ. વ્યક્તિએ પૃથ્વી પર સૂવું જોઈએ અને સાચું બોલવું જોઈએ. તે જ સમયે, વ્યક્તિએ શુદ્ધ રહેવું જોઈએ. આટલું કામ કરવાથી જ ગયા તીર્થનું ફળ મળશે. જેના ઘરમાં કૂતરા રાખવામાં આવે છે, તેમનું પાણી પણ પૂર્વજો લેતા નથી. નિયમોનું પાલન કરીને પિંડ દાન કરવાથી પિતૃઓ શિવલોકની પ્રાપ્તિ કરે છે.
પિતૃપક્ષની તિથિ: અશ્વિન કૃષ્ણ પક્ષની પ્રતિપદાથી અમાવસ્યા સુધીનો સમયગાળો પિતૃપક્ષ તરીકે ગણવામાં આવે છે. વૈદિક પરંપરા અને હિંદુ માન્યતાઓ અનુસાર, પિતૃઓ માટે આદર સાથે શ્રાદ્ધ કરવું એ ઉમદા અને ઉત્તમ કાર્ય છે. માન્યતા અનુસાર, પુત્રનું પુત્રત્વ ત્યારે જ સાર્થક માનવામાં આવે છે જ્યારે તે તેના જીવનકાળ દરમિયાન અને તેમના મૃત્યુ પછી, તેમની પુણ્યતિથિ અને મહાલય પર વિધિવત રીતે શ્રાદ્ધ કરે છે.
ભૂલથી પણ ન કરો આ કામ: પિતૃ પક્ષ દરમિયાન માંસ, માછલી, માંસ, લસણ, ડુંગળી, મસૂરની દાળ, ઘરના રસોડામાં ભૂલીને પણ ન બનાવો. આમ કરવાથી પિતૃદેવ ક્રોધિત થાય છે અને પિતૃ દોષ ઉત્પન્ન થાય છે. આ સાથે જે લોકો આ સમય દરમિયાન પિતૃઓને તર્પણ કરે છે તેમણે શરીરમાં સાબુ અને તેલનો ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ. પિતૃ પક્ષ દરમિયાન નવા વસ્ત્રો, જમીન, મકાન સહિત તમામ પ્રકારના શુભ કાર્ય પર પ્રતિબંધ છે. આ સમયગાળા દરમિયાન કોઈપણ શુભ કાર્ય કરવાનું ટાળો.
