ન્યૂઝ ડેસ્ક: ભારતના પ્રથમ વડાપ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નેહરુની જન્મજયંતિની (Jawaharlal Nehru birth anniversary) યાદમાં 14 નવેમ્બરે બાળ દિવસ ઉજવે (Children's Day is celebrated on 14 November) છે. આ દિવસે પંડિત નેહરુની 133મી જન્મજયંતિ છે જેમનો જન્મ 1889માં અલ્હાબાદ, ભારતમાં થયો હતો.
શા માટે 14 નવેમ્બરે જ: નેહરુના મૃત્યુ પહેલા, 20 નવેમ્બરે બાળ દિવસ ઉજવવામાં આવતો હતો જે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા વિશ્વ બાળ દિવસ તરીકે મનાવવામાં આવતો હતો. જો કે, 1964માં પંડિત નેહરુના મૃત્યુ પછી તેમની જન્મજયંતિ નિમિત્તે 14 નવેમ્બરને બાળ દિવસ ઉજવવા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યો હતો. આ દિવસને દેશમાં બાલ દિવસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
બાળકો આવતીકાલનું ભવિષ્ય: નેહરુ માનતા હતા કે, બાળકો રાષ્ટ્રની વાસ્તવિક શક્તિ અને સમાજનો પાયો છે. “આજના બાળકો આવતીકાલનું ભારત બનાવશે. અમે તેમને જે રીતે ઉછેરીશું તે દેશનું ભવિષ્ય નક્કી કરશે, ”નેહરુના કાર્યકાળ દરમિયાન, રાષ્ટ્રીય મહત્વની અનેક શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ- ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી (IITs), ઑલ ઈન્ડિયા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેડિકલ સાયન્સ (AIIMS), અને ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેનેજમેન્ટ (IIMs)ની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી.
આ દિવસની ઉજવણી કેવી રીતે કરવામાં આવે છે: નેહરુને ઘણીવાર "ચાચા નેહરુ"ના નામથી બોલાવવામાં આવતા હતા. શાળાઓ, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ રમતગમતના કાર્યક્રમો અને ક્વિઝ સ્પર્ધાઓ સહિત અનેક શૈક્ષણિક અને પ્રેરક કાર્યક્રમો સાથે દિવસની ઉજવણી કરશે.
ભારતમાં બાળકોના અધિકારો: કલમ 24 મુજબ 14 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોને કોઈપણ કારખાનામાં અથવા કોઈપણ જોખમી રોજગારમાં નોકરી રાખી શકાય નહીં.
કલમ 39 (f) બાળકો અને યુવાનોને શોષણ, નૈતિક અને ભૌતિક ત્યાગથી રક્ષણ આપે છે.
કલમ 45 મુજબ બાળકો જ્યાં સુધી 14 વર્ષની ઉંમર પૂર્ણ ન કરે ત્યાં સુધી તેમને રાજ્ય મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણ આપશે.
કલમ 14 કાયદા સમક્ષ સમાનતા અને કાયદાના સમાન રક્ષણની જોગવાઈ કરે છે.
કલમ 15 (3) રાજ્યને બાળકો માટે વિશેષ કાયદાકીય જોગવાઈઓ કરવાની સત્તા આપે છે. તે બંધારણીય રીતે સરકારને બાળકોનું કલ્યાણ સુનિશ્ચિત કરવાનો આદેશ આપે છે.
કલમ 23 બળજબરીથી મજૂરીને સંપૂર્ણપણે પ્રતિબંધિત કરે છે અને તે કાયદા હેઠળ સજાપાત્ર છે.
કલમ 51 A કલમ (k) અને (j) જોગવાઈ કરે છે કે માતાપિતા અથવા વાલી તેમના બાળકોને શિક્ષણ અથવા 6- 14 વર્ષની વય વચ્ચેના બાળકોને ઉછેરવાની તકો પ્રદાન કરી શકે છે.
ભારતીય બંધારણના નિર્દેશક સિદ્ધાંતો અનુચ્છેદ 41, કલમ 42, કલમ 45 અને કલમ 47ના રૂપમાં બાળકો માટે રક્ષણ પૂરું પાડે છે.
