અમદાવાદ: શહેરમાં રવિવારનો દિવસ પણ શાસ્ત્રિય સંગીત પ્રેમીઓ અને જાણકારો માટે અસ્મરણનિય બની ગયો હતો. કારણ કે આ રવિવારે 45માં સપ્તક વાર્ષિક સંગીત સમારોહનો પાંચમો દિવસ હતો. રાજા રવિકુમાર વર્માના પરિવારના સભ્ય રાજકુમાર રામા વર્મા સહિતના સંગીતના માર્તંડો દ્વારા આ સમારંભમાં ઉત્કૃષ્ટ સંગીતની પ્રસ્તુતિ કરવામાં આવી હતી.
રાત્રિની પ્રથમ બેઠકમાં રાજકુમાર રામા વર્મા દ્વારા કર્ણાટકી ગાયન પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યું હતું. તેમની સાથે વાયોલિન પર એસ.આર. વિનુ અને મૃદંગમ પર બી. હરિકુમાર દ્વારા તાલ આપવામાં આવ્યો હતો. તેમના કર્ણાટકીય ગાયનથી વાતાવરણ શાસ્ત્રીય સંગીતમય બની ગયું હતું. સૌ કોઈ ઉત્કૃષ્ટ સંગીતમાં ડૂબી ગયા હતા.
કર્ણાટિક વોકલ પ્રિન્સ રામા વર્મા: તમને જણાવી દઈએ કે, રાજકુમાર રામા વર્મા, ત્રાવણકોરના રાજવી પરિવારના સભ્ય, મહારાજા સ્વાતિ થિરુનલ રામ વર્મા અને રાજા રવિ વર્માના સીધા વંશજ છે. તેમણે પ્રોફેસર વેચુર હરિહરસુબ્રમણ્યમ અય્યર પાસેથી ઔપચારિક સંગીતની તાલીમ શરૂ કરી, જેઓ ડૉ. સેમમગુડી શ્રીનિવાસ ઐયરના વરિષ્ઠ શિષ્ય હતા, તેઓ 1994માં તેમના મૃત્યુ સુધી ગુરુ રહ્યા હતા. વધુમાં, તેમણે ત્રિવેન્દ્રમ આર. વેંકટરામન હેઠળ પાંચ વર્ષ સુધી સરસ્વતી વીણાનો અભ્યાસ કર્યો, ત્યારબાદ સંગીત કલાનિધિ હેઠળ પ્રો. કે.એસ. નારાયણસ્વામી પાસેથી શિક્ષણ મેળવ્યું. પાછળથી તેઓ ડૉ. એમ. બાલામુરલીકૃષ્ણાના તાબા હેઠળ રહ્યા અને તેમના સૌથી પ્રતિષ્ઠિત શિષ્યોમાંના એક બન્યા.
વાયોલિન વાદક એસ.આર. વિનુની વાત કરીએ તે તેમણે છ વર્ષની ઉંમરે વાયોલિન શીખવાનું શરૂ કર્યું હતું. શરૂઆતમાં તેમના પિતા અવનેશ્વરમ એન. રામચંદ્રનના માર્ગદર્શન હેઠળ તેઓ સંગીત અને વાદન શીખ્યા. ત્યારબાદ તેઓએ ઉસ્તાદ મૈસૂર એમ. નાગરાજના માર્ગદર્શન હેઠળ આગળનું પ્રસિક્ષણ મેળવ્યું. મહત્વની વાત એ છે કે, સૌથી વધુ ઇચ્છિત વાયોલિનવાદકોમાંના એક તરીકે એસ.આર. વિનુ જાણીતા છે. તેમણે ડૉ. એમ. બાલામુરલીકૃષ્ણા, ડૉ. કે.જે. યેસુદાસ, ટી.એન. શેષગોપાલન, બોમ્બે જયશ્રી અને બીજા ઘણા પણ પાસેથી પ્રશિક્ષણ મેળવ્યું છે.
બી. હરિકુમાર વિશે વાત કરીએ તો મૃદંગમ વાદક બી. હરિકુમાર પર્ક્યુશનિસ્ટના વિશિષ્ટ વંશમાંથી આવે છે. તેઓ પાલઘાટ મણિ ઐયરના અગ્રણી વિદ્યાર્થી વેલુકુટી નાયરના શિષ્ય છે. તેમણે ટી.એન. શેષગોપાલન અને ટી.વી. શંકરનારાયણન સહિત અનેક પ્રતિષ્ઠિત સંગીતકારો સાથે સહયોગ કર્યો છે.
સરોદ વાદક અમાન અલી બંગશ: બીજી બેઠકમાં સરોદ પર અમાન અલી બંગશ અને તેમની સાથે ઇશાન ઘોષ દ્વારા પ્રસ્તુતિ આપવાના આવી હતી. સરોદ અને તબલાની જુગલબંધીએ શ્રોતાઓનું મન મોહી લીધું હતું. અમાન અલી બંગશ સરોદ ઉસ્તાદ અમજદ અલી ખાનના સૌથી મોટા પુત્ર અને શિષ્ય અને મહાન હાફિઝ અલી ખાનના પૌત્ર છે. તેમણે સરોદ વગાડવાની કળા તેમના પિતાએ શીખવી હતી. તેઓ સેનિયા બંગશ શાળાની અખંડ સાંકળની સાતમી પેઢીના છે.
ઈશાન ઘોષ પ્રખ્યાત સંગીતકારોના પરિવારમાંથી આવે છે, જેમાં પ્રખ્યાત ફરુખાબાદ ઘરાનાના તબલાવાદક નિખિલ ઘોષ, પ્રતિષ્ઠિત વાંસળીવાદક પન્નાલાલ ઘોષ અને સારંગી વાદક ધ્રુબ ઘોષનો સમાવેશ થાય છે. તેઓ જાણીતા તબલા અને સિતાર વાદક નયન ઘોષના પુત્ર અને શિષ્ય બંને છે.
અનીશ પ્રધાનની વાત કરી તો તેઓ પ્રખ્યાત તબલા ઉસ્તાદ નિખિલ ઘોષના શિષ્ય છે. રૈનાને દિલ્હી, અજરાડા, નોઈડા, ફરુખાબાદ અને પંજાબ ઘરાનાઓમાંથી પરંપરાગત તબલા સોલોનો સમૃદ્ધ અને વૈવિધ્યસભર ભંડાર વારસામાં મળ્યો છે. સુધીર નાયક હાર્મોનિયમ વાદક તુલસીદાસ બોરકરના શિષ્ય છે. તેમણે જાણીતા ગાયક અને સંગીતકાર જિતેન્દ્ર અભિષેકી પાસેથી રાગ સંગીતની સૂક્ષ્મતાની તાલીમ પણ લીધી છે.
શાસ્ત્રિય સંગીત ગાયિકા શુભા મુદ્ગલ: ત્રીજી બેઠકમાં પદ્મશ્રી શુભા મુદ્ગલ દ્વારા પોતાના ગાન દ્વારા સમગ્ર માહોલ સંગીતમય કરી દિધો હતો તેમની સાથે તબલા પર અનિશ પ્રધાન અને હારમોનિયમ પર સુધીર નાયક દ્વારા સંગીત આપવામાં આવ્યું હતું. સંગીતને સમર્પિત પરિવારમાં જન્મેલી શુભા મુદ્ગલ જાણીતા વિદ્વાન-સંગીતકાર-સંગીતકાર રામાશ્રય ઝા 'રામરંગ'ની તાલીમ લીધી છે, તેમણે વિનય ચંદ્ર મૌદગલ્યા અને વસંત ઠાકર પાસેથી માર્ગદર્શન પણ મેળવ્યું છે. બાદમાં તેમણે પ્રખ્યાત માસ્ટર્સ જિતેન્દ્ર અભિષેકી અને કુમાર ગાંધર્વ પાસેથી શૈલીયુક્ત તકનીકો શીખી. તેણે નૈના દેવી પાસેથી ઠુમરીના પાઠ પણ લીધા હતા અને આમ તે બહુમુખી અને લોકપ્રિય કલાકાર છે.
Etv સાથેના તેમના ઈન્ટર્વ્યૂમાં તેમણે સંગીત વિશે વાત કરી અને પોતે હજી પણ એક સંગીત કલાકાર હોવા છતાં પણ આજીવન સંગીત માટે તો વિદ્યાર્થી જ રહેશે, તેમજ હંમેશા શિખતા રહેશે તેમ જણાવ્યું હતું.
હારમોનિયમ વાદક વિનય મિશ્રા : આ ઉપરાંત હારમોનિયમ વાદક વિનય મિશ્રાએ અદભૂત હારમોનિયમ સાથે પ્રદર્શન કર્યું હતું. Etv સાથેના વાત કરતાં તેમણે સંગીત સને તેના સાથે જોડાયેલા તેમના અનુભવો તેમજ ભવિષયમાં સાંસ્કૃતિક સંગીતની શું સ્થિતિ રહેશે તે વિશે વાત કરી હતી. તેમણે સંગીત અને સપ્તક વિશે વાત કરતાં જણાવ્યું હતું કે, "સપ્તકથી અમારું સંગીત પૂરું થાય છે."
અનીશ પ્રધાનની વાત કરી તો તેઓ પ્રખ્યાત તબલા ઉસ્તાદ નિખિલ ઘોષના શિષ્ય છે. રૈનાને દિલ્હી, અજરાડા, નોઈડા, ફરુખાબાદ અને પંજાબ ઘરાનાઓમાંથી પરંપરાગત તબલા સોલોનો સમૃદ્ધ અને વૈવિધ્યસભર ભંડાર વારસામાં મળ્યો છે. સુધીર નાયક હાર્મોનિયમ વાદક તુલસીદાસ બોરકરના શિષ્ય છે. તેમણે જાણીતા ગાયક અને સંગીતકાર જિતેન્દ્ર અભિષેકી પાસેથી રાગ સંગીતની સૂક્ષ્મતાની તાલીમ પણ લીધી છે.
આ પણ વાંચો:
