નવી દિલ્હી: સુપ્રિમ કોર્ટે કહ્યું છે કે, ઘોષણાના જવાબમાં હાજર ન થવું એ સ્વતંત્ર અપરાધ છે અને તે ત્યાં સુધી ચાલુ રહી શકે છે. જ્યાં સુધી કલમ 82 CRPC હેઠળની ઘોષણા સમાપ્ત થાય. ન્યાયાધીશ સી.ટી રવિકુમાર અને સંજય કરોલની બેન્ચે કાયદાકીય પ્રશ્નોની તપાસ કરી હતી. જેમાં એ પણ શામેલ હતું કે, શું CRPCની જોગવાઈઓ હેઠળ કોઇ પણ આરોપીની ઘોષિત ગુનેગારની સ્થિતિ ચાલુ રહી શકે છે. જે એવા આરોપી ગુનાના સંબંધમાં તે નિર્દોષ જાહેર થાય છે.
બેન્ચે એ પણ તપાસ્યું કે, શું CRPCની કલમ 82 હેઠળ કોઈ ઘોષણા અસ્તિત્વમાં છે. અધિકારીઓ માટે એવા આરોપીઓ વિરુદ્ધ કાર્યવાહી કરવી આવશ્યક છે. જેની સામે અગાઉના IPCની કલમ 174A હેઠળ આવી ઘોષણા જારી કરવામાં આવી હોય. અગાઉના CRPCની કલમ 82 કોઇ પણ વ્યક્તિ ફરાર હોવાની ઘોષણા સાથે સંબંધિત હતી અને અગાઉના IPCની કલમ 174A CRPC ની કલમ 82 હેઠળની ઘોષણાના જવાબમાં ગેરહાજર રહેવા સાથે સંબંધિત હતી.
બેન્ચે કહ્યું કે, શું થશે, જો કલમ 82 CRPC હેઠળનો દરજ્જો રદ્દ કરવામાં આવે. એટલે કે, આવી ઘોષણાને આધીન વ્યક્તિએ, પછીની ઘટનાઓ હેઠળ, હવે કોર્ટમાં હાજર રહેવાની જરૂર નથી. તો શું ફરિયાદી પક્ષ આવી કોઇ વ્યક્તિ સામે કાર્યવાહી કરી શકે છે. કેમ કે, તે સમય દરમિયાન કોર્ટમાં હાજર થયો નહોતો, કારણ કે, તે પ્રક્રિયા અમલમાં હતી?
2 જાન્યુઆરીએ આપેલા ચુકાદામાં બેન્ચે કહ્યું કે, જવાબ સકારાત્મક છે. બેન્ચે કહ્યું કે, કલમ 174A, IPCની કલમ કહે છે કે, જો કોઇ પણ ઘોષણા દ્વારા કોઈ ચોક્કસ સ્થળ અને ચોક્કસ સમય પર હાજર થવામાં નિષ્ફળ જાય છે. તો તેનો અર્થ એ છે કે, તે સમયે વ્યક્તિને હાજર થવા માટે નિર્દેશ કરવામાં આવે છે અને જો તેમ થતું નથી તો આ કલમ લાગુ પડે છે.
બેન્ચે કહ્યું કે, જે વપરાયેલ ભાષાની આગળ એવી કોઇ વાત નીકળે છે. જે આ છે કે, અનુપસ્થિત હોવાનું ઉદાહરણ કલમનું ઉલ્લંઘન બની જાય છે અને એટલે જ કાર્યવાહી કલમ 28, CRPCની અસરથી સ્વતંત્ર રહેશે. બેન્ચ તરફથી નિર્ણય લખનારા જસ્ટિસ કરોલે કહ્યું કે, ધારા 174A IPS હેઠળ કાર્યવાહી કલમ 82 CRPCથી સ્વતંત્ર રીતે શરુ કરી શકાતી નથી. એટલે જ તો, ફક્ત ઘોષણા જારી થયા પછી તે શરુ થઇ શકે છે. તે ત્યાં સુધી અમલમાં રહી શકે છે. ત્યાં સુધી ઘોષણા અમલમાં રહેતી નથી.
બેન્ચે નિષ્કર્ષ આપ્યો કે, અમે માનીએ છીએ કે, કલમ 174A IPC એક સ્વતંત્ર, મૌલિક અપરાધ છે. જે કલમ 82, CRPC હેઠળની ઘોષણાનું અસ્તિત્વ બંધ થઈ જાય તો પણ ચાલુ રહી શકે છે. આ એક સ્વતંત્ર અપરાધ છે. સુપ્રીમ કોર્ટનો આ નિર્ણય પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટના જૂન 2023ના નિર્ણયને પડકારતી અપીલ પર આવ્યો છે.
બેન્ચે જણાવ્યું કે, ધારા 174A IPC, જે અગાઉના IPCમાં 2005ના સુધારા દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી છે. એક મૌલિક અપરાધને પણ શામેલ કરે છે. જેમાં ધારા 82(1) CRPC હેઠળ ઘોષણા જારી કરવા પર 3 વર્ષની કેદ અથવા દંડ અને બંનેની સજા સાથે પેટાકલમ (4) હેઠળ ઉક્ત જાહેરનામું બહાર પાડવા પર 7 વર્ષની સજા અને દંડ નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યો છે. બેન્ચે કહ્યું કે, આ કલમનો ઉદ્દેશ્ય અને ઉદ્દેશ્ય વ્યક્તિની હાજરીની આવશ્યકતાવાળા કોર્ટના આદેશનો અનાદર કરવા બદલ દંડના પરિણામોની ખાતરી કરવાનો છે.
સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું કે, ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 174A માં નિર્ધારિત ગુનો ખરેખર સ્વતંત્ર છે, જો કે, તે જોતા એ મૂળ અપરાધના રુપે ઉદ્ભવ્ચો છે. જેના સંદર્ભમાં CRPC ની કલમ 82 હેઠળ કાર્યવાહી શરૂ કરવામાં આવે છે. બેન્ચે જણાવ્યું કે, જો આરોપીને પછીથી ઉપરોક્ત ગુનામાં નિર્દોષ જાહેર કરવામાં આવે છે, તો આવા ગુના હેઠળ કેસની સુનાવણી કરતી કોર્ટ માટે કાયદામાં આ સ્વીકાર હોય. કેસ આ રીતના ઘટનાક્રમ પર ધ્યાન આપવું અને કાર્યવાહી પૂર્ણ કરવામાં આધારરુપ માને જો આવી પ્રાર્થના કરવામાં આવે અને કેસના સંજોગો એવું કરવાની માંગ કરે છે.
આ પણ વાંચો:
