সৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ পঢ়া-শুনাত অসুবিধা হোৱাটো সাধাৰণ কথা । কিছুমানত কম হ’ব পাৰে আৰু কিছুমানত বেছি হ’ব পাৰে । অধিকাংশ লোকেই শিশুৰ পঢ়া-শুনাৰ ক্ষমতাক তেওঁলোকৰ বুদ্ধিমত্তাৰ লগত তুলনা কৰে । যিটো উচিত নহয় । কেতিয়াবা, শিশুৰ পঢ়া-শুনাৰ ক্ষেত্ৰত দেখা দিয়া সমস্যাইও শিক্ষণ অক্ষমতা অৰ্থাৎ মানসিক ডিছলেক্সিয়াৰ কাৰণ হ’ব পাৰে ।
ডিছলেক্সিয়া শিশুসকল মূৰ্খ নহয়: ডিছলেক্সিয়া সজাগতা সপ্তাহ
ডিছলেক্সিয়া হৈছে বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ শিশুৰ ক্ষেত্ৰত দেখা পোৱা এক সাধাৰণ শিক্ষণ অক্ষমতা (Dyslexia Awareness Week 2022)। পৰিসংখ্যা অনুসৰি প্ৰতি ১০টি শিশুৰ ভিতৰত এটি শিশুৰ ক্ষেত্ৰত এই সমস্যা দেখিবলৈ পোৱা যায় । কিন্তু ইয়াৰ পিছতো ইয়াৰ কাৰণ, প্ৰভাৱ আৰু ইয়াক প্ৰতিৰোধৰ বাবে লোৱা ব্যৱস্থাৰ বিষয়ে অধিকাংশ লোকেই বিশেষ সচেতন নহয় ।
প্ৰতি বছৰে অক্টোবৰৰ প্ৰথম সপ্তাহত “ডিছলেক্সিয়া সজাগতা সপ্তাহ” আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত উদযাপন কৰা হয় ৷ দ্য ইণ্টাৰনেশ্যনেল ডিছলেক্সিয়া এছ’চিয়েশ্যনে বিশ্বজুৰি লোকসকলৰ মাজত এই শিক্ষণ অক্ষমতাৰ বিষয়ে সজাগতা বিয়পোৱাৰ উদ্দেশ্যে এই সজাগতা সপ্তাহ পালন কৰে । এইবাৰ এই সপ্তাহত ৩ অক্টোবৰৰ পৰা ৯ অক্টোবৰলৈ “ব্ৰেকিং থ্ৰু বেৰিয়াৰ থিম”ত উদযাপন কৰা হৈছে ।
ইতিহাস
ডিছলেক্সিয়া প্ৰথমবাৰৰ বাবে ১৮৮১ চনত জাৰ্মান চিকিৎসক অছৱাল্ড বাৰ্খানে চিনাক্ত কৰিছিল । এই বিকাৰ চিনাক্ত হোৱাৰ ছবছৰৰ পাছত চকু বিশেষজ্ঞ ৰুডলফ বাৰ্লিনে ইয়াক ‘ডিছলেক্সিয়া’ নামকৰণ কৰে (History of Dyslexia)। বুৰখানে এই বিকাৰৰ অস্তিত্ব আৱিষ্কাৰ কৰিছিল এজন কণমানি ল’ৰাৰ ক্ষেত্ৰখন বিশ্লেষণ কৰি থাকোঁতে, যিজনে সঠিকভাৱে লিখা-পঢ়া শিকিবলৈ যথেষ্ট অসুবিধা পাইছিল ।
মন কৰিবলগীয়া যে, "ডিছলেক্সিয়া সজাগতা সপ্তাহ"ৰ সময়ছোৱাত অক্টোবৰ মাহৰ প্ৰথম বৃহস্পতিবাৰেও "বিশ্ব ডিছলেক্সিয়া সজাগতা দিৱস"(Dyslexia Awareness Day) উদযাপন কৰা হয় । সেইবাবেই এইবাৰ ৬ অক্টোবৰত এই বিশেষ দিৱস উদযাপন কৰা হৈছে । এই বছৰ ইউৰোপীয় ডিছলেক্সিয়া এছ’চিয়েশ্যনে এই উপলক্ষে ডিছলেক্সিয়া সজাগতাৰ ধাৰণাটোক প্ৰচাৰ কৰিবলৈ #EDAdyslexiaday হেচটেগ ব্যৱহাৰ কৰাৰ পৰামৰ্শ দিছে ।
ডিছলেক্সিয়া কি(What Dyslexia) ?
ডিছলেক্সিয়াৰ বিষয়ে অধিক জানিবলৈ, কি ধৰণৰ মানসিক ৰোগ আৰু ইয়াৰ প্ৰভাৱ কি হ’ব পাৰে, ইটিভি ভাৰত সুখীভৱ মনোৰোগ বিশেষজ্ঞ ডেৰাডুনৰ পৰা, ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ, মানসিক বিকাৰ আৰু ইয়াৰ প্ৰতিৰোধৰ বিষয়ে সজাগতা প্ৰচাৰৰ বাবে সমগ্ৰ দেশত মনোৰোগ বিশেষজ্ঞৰ দ্বাৰা পৰিচালিত কাৰ্যসূচী । মেপ টকৰ সাধাৰণ সম্পাদক তথা আত্মহত্যা প্ৰতিৰোধকে ধৰি বিভিন্ন মানসিক সমস্যাৰ বাবে বিভিন্ন চৰকাৰী আৰু বেচৰকাৰী অভিযানৰ সদস্য বীণা কৃষ্ণণ ।
ডাঃ কৃষ্ণণে বুজাইছে যে, ডিছলেক্সিয়া হৈছে এনে এক মানসিক অৱস্থা, য’ত শিশুৱে তথ্য লাভ, বুজিব আৰু ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰে । এইটো এটা শিক্ষণৰ বিসংগতি (Dyslexia Symptoms and causes)। যিবোৰত সাধাৰণতে শিশুৱে দিশটো চিনিব পাৰে, আখৰ চিনি পায়, সঘনাই ব্যৱহৃত শব্দৰ বানান পঢ়িব আৰু লিখিব পাৰে, আখৰবোৰ সদায় একে লিখিব পাৰে, পোন বা ওলোটা বাক্যৰ মাজত পাৰ্থক্য কৰিব পাৰে, বা শব্দ শুদ্ধকৈ গঠন কৰি কথাবোৰ মনত ৰখাটো কঠিন হৈ পৰে বা পাঠ্য বহু সময়ত শিশুৱে এই সমস্যাত আইনা ছবিত চিঠি লিখিবলৈ আৰম্ভ কৰে । বহু সময়ত ডিছলেক্সিক শিশুৱেও ব্লেক বৰ্ড বা কিতাপৰ পৰা পঢ়াৰ পিছতো কপিটোত সঠিকভাৱে লিখিব নোৱাৰে । ইয়াৰ বাহিৰেও এই শিশুসকলে জোতাৰ ফিতা বান্ধি বা চাৰ্টৰ বুটাম লগোৱাৰ দৰে কামবোৰত সমস্যাৰ সন্মুখীন হয়, য’ত মনোযোগৰ প্ৰয়োজন হয় । এই সমস্যাত ভুগি থকা শিশুসকলৰ যিকোনো কথা শিকাৰ গতি অতি লেহেমীয়া ।
তেওঁ বুজাইছে যে, ই দৰাচলতে স্নায়ুতন্ত্ৰৰ সৈতে জড়িত এক স্নায়ুজনিত বিকাৰ, যাৰ বাবে জিনীয় কাৰণ কেতিয়াবা দায়ী হ’ব পাৰে । সাধাৰণতে অতি সৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ ক্ষেত্ৰত আৰম্ভণিতে ইয়াৰ লক্ষণসমূহ বুজি পোৱাটো কঠিন । কাৰণ ই কোনো শাৰীৰিক ৰোগ নহয়, সেয়েহে শিশুৰ স্বাস্থ্য চাই ইয়াৰ লক্ষণসমূহ ধৰা পেলাব নোৱাৰি । আৰু যেতিয়া শিশুটিয়ে স্কুললৈ যাবলৈ আৰম্ভ কৰে, তেতিয়া আৰম্ভণিতে প্ৰায় সকলো ল’ৰা-ছোৱালীয়েই পঢ়া-শুনাত সমস্যাৰ সন্মুখীন হয় ।
সাধাৰণতে স্কুলত ভাষা শিকিবলৈ বা নতুন নতুন কথা শিকিবলৈ অহৰহ অসুবিধা হ’লে শিশুৰ ক্ষেত্ৰতো ইয়াৰ লক্ষণসমূহ বুজিব পৰা যায় ।
ডাঃ কৃষ্ণণে বুজাইছে যে, লক্ষণসমূহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি এই শিক্ষণ বিকাৰৰ মূল তিনিটা প্ৰকাৰ আছে ।
Dyslexia- য'ত শিশুটিয়ে শব্দ পঢ়াত অসুবিধা পায়
Dysgraphia- য’ত শিশুৰ লিখাৰ ক্ষেত্ৰত সমস্যা হয়
Dyscalculia- য’ত তেওঁৰ গণিতৰ বিষয়ত সমস্যা আছে
ডাঃ কৃষ্ণণে কৈছে যে, ডিছলেক্সিয়া(Dyslexia) কোনো মানসিক ৰোগ নহয় আৰু এই সমস্যাত ভুগি থকা শিশুসকল বুদ্ধিমান হ’বই লাগিব বুলি ক’ব নোৱাৰি । কেতিয়াবা ডিছলেক্সিক শিশুৰ বৌদ্ধিক ক্ষমতা গড়ৰ ওপৰত বা আনকি গড়ৰ ওপৰতো হ’ব পাৰে । এই শিশুসকল চিত্ৰশিল্পী, উৎকৃষ্ট বক্তা বা আনকি গায়কো হ’ব পাৰে ।
কৃষ্ণণে কয় যে, যদিও মানুহ এই সমস্যাৰ বিষয়ে আগৰ তুলনাত অধিক সচেতন হৈ পৰিছে, তথাপিও এনে বহুসংখ্যক অভিভাৱক আছে যিয়ে এই সমস্যাৰ লক্ষণ দেখা দিয়াৰ পিছতো নিজৰ সন্তানক পৰীক্ষা কৰা উচিত বুলি মানি ল’ব পৰা নাই আৰু বিশেষ মনোযোগৰ প্ৰয়োজন । যাৰ বোজা শিশুৱে বহন কৰিব লাগিব ।
যেতিয়া শিক্ষক আৰু অভিভাৱকে সকলোৰে সন্মুখত তেওঁলোকক শিক্ষা বা পঢ়া-শুনাত সঠিক প্ৰদৰ্শন নকৰাৰ বাবে বকাবকি কৰে, তেতিয়া তেওঁলোকৰ বন্ধু-বান্ধৱী আৰু সহপাঠীসকলে তেওঁলোকক ঠাট্টা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে, কেতিয়াবা কিছুমান শিশুৱে আত্মবিশ্বাস হেৰুৱাই পেলায়, আনহাতে কিছুমান শিশুৱে খং কৰে, জেদী হৈ পৰে । কাজিয়া বা মাৰপিট কৰাৰ অভ্যাস বঢ়া ৷ এনে অৱস্থাত শিশুটিয়ে সেই কামটোও কৰিব নোৱাৰে, যিটো তেওঁৰ বাবে ভাল ।
চিকিৎসা (Treatment)
ডাঃ কৃষ্ণণে উল্লেখ কৰিছে যে, এই মানসিক অৱস্থাৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট চিকিৎসা নাই । শিশুৱে ডিছলেক্সিয়াৰ লক্ষণ দেখা দিলে মনোৰোগ বিশেষজ্ঞৰ পৰামৰ্শ লোৱাটো অতি প্ৰয়োজনীয় আৰু শিশুটিৰ নিৰ্দেশনা অনুসৰি সঠিক নিৰ্দেশনামূলক শৈলী আৰু নিৰ্দেশনাৰ জৰিয়তে লিখা, পঢ়া আৰু শিকিব পৰা ক্ষমতা বৃদ্ধিৰ বাবে কাম কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয় ।
যিহেতু এই শিশুসকলৰ শিক্ষাৰ গতি তুলনামূলকভাৱে লেহেমীয়া, সেয়েহে কেৱল অভিভাৱকসকলেই নহয় তেওঁলোকৰ শিক্ষকসকলেও সঠিক দিশত নিৰন্তৰ আৰু প্ৰচেষ্টা চলোৱাটো প্ৰয়োজন । সঠিক নিৰ্দেশনা অনুসৰি প্ৰচেষ্টা চলালে শিশুৰ সামৰ্থ বহুখিনি উন্নত কৰিব পাৰি । আনকি তেওঁলোকৰ শিকিব পৰা, লিখা আৰু মনত ৰখাৰ ক্ষমতাও হয়তো উন্নতি হ’ব পাৰে ।
ইয়াৰ বাহিৰেও শিশুৰ মানসিক স্বাস্থ্য ভাল কৰি ৰাখিবলৈ আৰু তেওঁলোকৰ ওপৰত আত্মবিশ্বাস জগাই তুলিবলৈ হ’লে তেওঁলোকক এনে কাম কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰা উচিত যিবোৰ তেওঁলোকে অতি ভালদৰে কৰে যেনে চিত্ৰ অংকন, গান গোৱা, খেলা, যিকোনো ধৰণৰ খেলা-ধূলা কৰা, বা অন্য কোনো কাৰ্যকলাপ ।
ইয়াৰ সমান্তৰালভাৱে তেওঁলোকৰ মাজত ভাল চখ গঢ়ি তোলাৰ বাবেও প্ৰয়াস কৰিব লাগে । এনে সন্তানৰ লগত শিক্ষক আৰু অভিভাৱক উভয়ে ধৈৰ্য্য আৰু সংযমৰে কাম কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয় । তেওঁ কয় যে, যদি ডিছলেক্সিক শিশুৱে সঠিক দিশ পায়, তেন্তে তেওঁলোকেও নিজৰ কেৰিয়াৰত বহুখিনি অগ্ৰগতি লাভ কৰিব পাৰে ।
লগতে পঢ়ক: ষ্টিলবাৰ্থ কি ? কিয় পালন কৰা হয় গৰ্ভাৱস্থা আৰু সন্তান ক্ষতিৰ স্মৰণীয় মাহ ?
