ETV Bharat / bharat

ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে

নিধি আৰু কৰ্তব্যৰ ক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য সমূহৰ মাজত থকা ভাৰাসাম্যহীনতাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি পৰিকল্পনা আয়োগে স্বয়ং বৰ্ণনা কৰিছে যে ভাৰতীয় সংবিধানে কেন্দ্ৰক সম্পদ সমূহক গতিময়তা প্ৰদান কৰিবলৈ ক্ষমতা দিছে আৰু উচ্চ পৰ্যায়ৰ ব্যয় সম্বন্ধিত দায়িত্ব অৰ্পণ কৰিছে ৷

ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে
ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে
author img

By

Published : Feb 6, 2021, 1:15 PM IST

নিজৰ অস্তিত্বৰ ৭০ বছৰ সম্পূৰ্ণ কৰা পৰিকল্পনা আয়োগে এবাৰ কৈছিল যে ভাৰতৰ সংবিধানখনে ৰাজ্য সমূহ আৰু কেন্দ্ৰৰ মাজত সম্পদ সমূহৰ যুক্তি সংগত বিতৰণ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰে ৷ পঞ্চদশ বিত্তীয় আয়োগে যি সমূহ বিষয়ত আলোকপাত কৰিছিল সেই মান বজাই ৰাখিবলৈ সক্ষম হ’ব নে নাই সেই কথা লক্ষ্যণীয় হ’ব ৷ পৰিকল্পনা আয়োগক ভংগ কৰি পেলোৱা,জি এছ টিৰ সূচনা কৰা আৰু সমগ্ৰ বিশ্বতে দেখা দিয়া মহামাৰীৰ ফলত সম্পূৰ্ৰূপে কোঙা হৈ পৰা অৰ্থনীতি আদিৰ মাজতে বিত্তীয় আয়োগে অলপতে প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছে ৷

ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে
ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে

পঞ্চদশ বিত্তীয় আয়োগে নিজা প্ৰতিবেদনখনত ক’ভিড মহামাৰীৰ সময় চোৱাত নিজকে বিত্তীয় আয়োগ হিচাপে বৰ্ণনা কৰিছে ৷ এই আয়োগে এনে এক প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছে যাক সম্পূৰ্ণৰূপে মোদী চৰকাৰে নিৰ্দ্ধাৰণ কৰি দিয়া ‘ৰেফাৰেঞ্চ পইন্ট’ আৰু সীমাবদ্ধতাৰ মাজত প্ৰস্তুত কৰি উলিওৱা হৈছে ৷ আয়োগখনে ২০১১ চনৰ জনগণনাক ইয়াৰ প্ৰতিবেদনৰ ভিত্তি হিচাপে লৈছিল ৷ এই প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছিল যে তামিলনাডুক বাদ দি দক্ষিণ ভাৰতীয় ৰাজ্যকেইখনে ১৬,৬৪০ কোটি টকাৰ লোকচান ভুগিব লগীয়া হৈছিল ৷ ভুল মানক নিৰ্দ্ধাৰণ কৰাৰ বাবে ৰাজ্য সমূহৰ আয়ৰ ক্ষতি ২০২১ আৰু ২০২৬ বৰ্ষৰ ভিতৰত ৯৪,০০০ কোটি হ’বগৈ বুলি থাৱৰ কৰা হৈছে ৷

ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে
ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে

চতুৰ্দশ বিত্তীয় আয়োগে ৰাজ্যসমূহক ৪২ শতাংশ সম্পদৰ ভাগ প্ৰদান কৰিছিল ৷ কেন্দ্ৰই এই আবন্তনৰ ওপৰত পুনৰ বিবেচনা কৰিবৰ বাবে দিয়া প্ৰস্তাৱৰ প্ৰতি সহাৰি জনাই আয়োগে ১ শতাংশ কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল সমূহ আৰু জন্মু আৰু কাশ্মীৰ আৰু লাডাখৰ ভাগত থৈ ৰাজ্যসমূহলৈ ৪১ শতাংশ সম্পদৰ ভাগ আগবঢ়াই ৷ ৰাজ্য সমূহে অভিযোগ কৰে যে ৪২ শতাংশ আবন্তন কৰা হৈছিল যদিও প্ৰকৃততে ৰাজ্য সমূহে মাত্ৰ ৩৫ শতাংশহে পাবলৈ সক্ষম হৈছিল ৷ সম্পদৰ হস্তান্তৰ কৰণ ৫০ শতাংশলৈ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে ৰাজ্য সমূহে যি দাবী জনাই আহিছে সেইয়া কোনো বধিৰ লোকৰ কাণত কৈ থকা লেখীয়াহে হৈছে ৷

বিত্তীয় আয়োগখনে সদৰি কৰে যে অনাগত ৫ টা বছৰৰ ভিতৰত ৰাজ্য সমূহে ভাৰতৰ সংহত নিধিৰ পৰা ৫২.৪১ লাখ কোটিতকৈও অধিক টকা পাবলৈ সক্ষম হ’ব ৷ ইয়াৰ বিপৰীতে আকৌ কেন্দ্ৰই কয় যে তেওঁলোকে ১.৮ কোটি টকাৰ অনুদানৰ বিষয়ে পৰ্যালোচনা কৰিব আৰু সতৰ্কতাৰে কৰা চিন্তাৰ পাচতহে সিদ্ধান্ত লোৱা হ’ব ৷ এই ধৰণৰ মনোভাৱ যুক্তৰাজ্যবাদৰ প্ৰতি এক মোক্ষম আঘাত ৷ এইখিনিতে এই কথা উল্লেখ কৰাটো প্ৰয়োজনীয় হ’ব যে ২০১৫ চনত প্ৰধান মন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে কৈছিল “আমি বিশ্বাস কৰো যে আৰ্থিক বিচক্ষণতা আৰু অনুশাসন পৰ্যবেক্ষণ কৰাৰ সময় চোৱাত ৰাজ্য সমূহক বৃহৎ আৰ্থিক সক্ষমতা আৰু স্বতন্ত্ৰতাৰে তেওঁলোকৰ কাৰ্যসূচী সমূহ তথা যোজনা সমূহ প্ৰস্তুত কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া উচিত ৷ এই ক্ষেত্ৰত আমি সুনিশ্চিত যে ইয়াৰ অবিহনে স্থানীয় বিকাশৰ প্ৰয়োজনীতাবোৰ কেতিয়াও পোৱা নাযাব আৰু নিষ্পেষিত সম্প্ৰদায় সমূহ তথা পিচপৰা অঞ্চলবোৰক কেতিয়াও মূলসূঁতিলৈ তুলি আনিব পৰা নাযাব ৷

নিধি আৰু কৰ্তব্যৰ ক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য সমূহৰ মাজত থকা ভাৰাসাম্যহীনতাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি পৰিকল্পনা আয়োগে স্বয়ং বৰ্ণনা কৰিছে যে ভাৰতীয় সংবিধানে কেন্দ্ৰক সম্পদ সমূহক গতিময়তা প্ৰদান কৰিবলৈ ক্ষমতা দিছে আৰু উচ্চ পৰ্যায়ৰ ব্যয় সম্বন্ধিত দায়িত্ব অৰ্পণ কৰিছে ৷ আয়োগে লগতে আৰু কয় যে ৬২.৭ শতাংশ বিত্তীয় সম্পদৰ দায়িত্বত থকা কেন্দ্ৰই কেৱল ৩৭.৬ শতাংশহে ব্যয় বহন কৰে ৷ আনহাতে ইয়াৰ বিপৰীতে আয়ৰ ক্ষেত্ৰত কেৱল ৩৭.৬ শতাংশৰ অংশিদাৰিত্ব থকা ৰাজ্য সমূহে ৬২.৪ শতাংশ ব্যয় কৰাৰ দায়িত্ব বহন কৰে ৷

এই সকলোবোৰ বিষয়ে অৱগত হোৱাৰ পাচতো কেন্দ্ৰই প্ৰতিৰক্ষা আৰু আভ্যন্তৰীণ সুৰক্ষাৰ বাবে কনচিডেটেড নিধিৰ পৰা নিধিৰ হস্তান্তৰ কৰণৰ আহ্বান জনাই আছে ৷ ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে যে ৰাজ্য সমূহেও এই বিভাগসমূহৰ অধীনত এই প্ৰমুখ কেইটাৰ বাবে ব্যয়ৰ বোজাৰ ভাগ ল'ব লাগিব ৷ বিত্তীয় আয়োগে কৈছে যে সংবিধান বিশেষজ্ঞ সকলৰ লগত বিশদভাৱে আলোচনা কৰাৰ পাচতহে কেন্দ্ৰৰ চুপাৰিছ গ্ৰহণ কৰা হৈছিল ৷ যিয়েই নহওক,পোন প্ৰথম বাৰৰ বাবে কেন্দ্ৰই ৰাজ্য সমূহৰ সম্পদ হস্তান্তৰ কৰণত ১ শতাংশ কাটিছে আৰু এই সম পৰিমাণৰ ধনৰাশি প্ৰতিৰক্ষাত ব্যয় কৰিছে ৷ আইন শৃংখলা যদিও এক ৰাজ্যিক বিষয়, তথাপি কেন্দ্ৰই আৰক্ষীবলৰ আধুনিকিকৰণৰ বাবে সমলৰ যোগান ধৰে ৷ কিছু বছৰৰ আগেয়ে এই আবন্তনো ৰদ কৰি দিয়া হৈছিল ৷ ই এক ৰহস্য হৈ আছে যে কিয় কেন্দ্ৰ চৰকাৰে এই ধৰণৰ বিষয় সমূহত ৰাজ্য চৰকাৰৰ দায়িত্ববোৰ ভগাই লোৱাত অস্বীকাৰ কৰি আহিছে ৷

ৰাজ্য সমূহৰ সৈতে যাতে কোনো ধৰণৰ ভাগ বাটোৱাৰা কৰিব লগীয়া নহয় তাৰ বাবে কেন্দ্ৰই ইটোৰ পিচত সিটোকৈ কেইবাটাও উপকৰ আৰোপ কৰিছে ৷ কেন্দ্ৰই আৰু অধিক ধন আৱন্টনৰ বাবে ৰাজ্য সমূহে কৰা অনুৰোধকো একাষৰীয়াকৈ ৰাখিছে ৷ কিন্তু এই একেখিনি সময়তে কেন্দ্ৰই তেওঁলোকৰ পৃষ্ঠপোষকতাত লোৱা যোজনা ৩০ টাৰ পৰা ৩৫ টালৈকে বৃদ্ধি কৰিছে আৰু কেন্দ্ৰীয় যোজনাৰ সংখ্যা ৬৮৫ টাৰ পৰা ৭০৪ টালৈকে বৃদ্ধি কৰিছে ৷ জি এছ টিৰ সংযোজনে ৰাজহ সংগ্ৰহৰ ওপৰত ৰাজ্য সমূহৰ ন্যায়িক ক্ষমতা বহুলাংশে হ্ৰাস কৰি পেলালে ৷ এনেকৈয়ে ৰাজ্যবোৰক পংগু কৰি পেলোৱা হৈছে আৰু ধনৰ বাবে কেন্দ্ৰৰ আগত আঁঠু লোৱাৰ বাহিৰে তেওঁলোকৰ হাতত কোনো উপায় নোহোৱা হৈছে ৷ স্বাভাৱিকভাৱেই,এই ক্ষেত্ৰত পঞ্চদশ বিত্তীয় আয়োগেও কোনো ধৰণৰ পৰিৱৰ্তনৰ সূচনা কৰিবলৈ সক্ষম নহ’ব ৷

লগতে পঢ়কঃ নিৰ্বাচনৰ প্ৰাকক্ষণত চাহ জনজাতিলৈ মনত পৰে চৰকাৰৰ !

নিজৰ অস্তিত্বৰ ৭০ বছৰ সম্পূৰ্ণ কৰা পৰিকল্পনা আয়োগে এবাৰ কৈছিল যে ভাৰতৰ সংবিধানখনে ৰাজ্য সমূহ আৰু কেন্দ্ৰৰ মাজত সম্পদ সমূহৰ যুক্তি সংগত বিতৰণ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰে ৷ পঞ্চদশ বিত্তীয় আয়োগে যি সমূহ বিষয়ত আলোকপাত কৰিছিল সেই মান বজাই ৰাখিবলৈ সক্ষম হ’ব নে নাই সেই কথা লক্ষ্যণীয় হ’ব ৷ পৰিকল্পনা আয়োগক ভংগ কৰি পেলোৱা,জি এছ টিৰ সূচনা কৰা আৰু সমগ্ৰ বিশ্বতে দেখা দিয়া মহামাৰীৰ ফলত সম্পূৰ্ৰূপে কোঙা হৈ পৰা অৰ্থনীতি আদিৰ মাজতে বিত্তীয় আয়োগে অলপতে প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছে ৷

ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে
ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে

পঞ্চদশ বিত্তীয় আয়োগে নিজা প্ৰতিবেদনখনত ক’ভিড মহামাৰীৰ সময় চোৱাত নিজকে বিত্তীয় আয়োগ হিচাপে বৰ্ণনা কৰিছে ৷ এই আয়োগে এনে এক প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছে যাক সম্পূৰ্ণৰূপে মোদী চৰকাৰে নিৰ্দ্ধাৰণ কৰি দিয়া ‘ৰেফাৰেঞ্চ পইন্ট’ আৰু সীমাবদ্ধতাৰ মাজত প্ৰস্তুত কৰি উলিওৱা হৈছে ৷ আয়োগখনে ২০১১ চনৰ জনগণনাক ইয়াৰ প্ৰতিবেদনৰ ভিত্তি হিচাপে লৈছিল ৷ এই প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছিল যে তামিলনাডুক বাদ দি দক্ষিণ ভাৰতীয় ৰাজ্যকেইখনে ১৬,৬৪০ কোটি টকাৰ লোকচান ভুগিব লগীয়া হৈছিল ৷ ভুল মানক নিৰ্দ্ধাৰণ কৰাৰ বাবে ৰাজ্য সমূহৰ আয়ৰ ক্ষতি ২০২১ আৰু ২০২৬ বৰ্ষৰ ভিতৰত ৯৪,০০০ কোটি হ’বগৈ বুলি থাৱৰ কৰা হৈছে ৷

ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে
ৰাজ্যসমূহ অৰ্থনৈতিক পিঞ্জৰাত আবদ্ধ হৈ আছে

চতুৰ্দশ বিত্তীয় আয়োগে ৰাজ্যসমূহক ৪২ শতাংশ সম্পদৰ ভাগ প্ৰদান কৰিছিল ৷ কেন্দ্ৰই এই আবন্তনৰ ওপৰত পুনৰ বিবেচনা কৰিবৰ বাবে দিয়া প্ৰস্তাৱৰ প্ৰতি সহাৰি জনাই আয়োগে ১ শতাংশ কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল সমূহ আৰু জন্মু আৰু কাশ্মীৰ আৰু লাডাখৰ ভাগত থৈ ৰাজ্যসমূহলৈ ৪১ শতাংশ সম্পদৰ ভাগ আগবঢ়াই ৷ ৰাজ্য সমূহে অভিযোগ কৰে যে ৪২ শতাংশ আবন্তন কৰা হৈছিল যদিও প্ৰকৃততে ৰাজ্য সমূহে মাত্ৰ ৩৫ শতাংশহে পাবলৈ সক্ষম হৈছিল ৷ সম্পদৰ হস্তান্তৰ কৰণ ৫০ শতাংশলৈ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে ৰাজ্য সমূহে যি দাবী জনাই আহিছে সেইয়া কোনো বধিৰ লোকৰ কাণত কৈ থকা লেখীয়াহে হৈছে ৷

বিত্তীয় আয়োগখনে সদৰি কৰে যে অনাগত ৫ টা বছৰৰ ভিতৰত ৰাজ্য সমূহে ভাৰতৰ সংহত নিধিৰ পৰা ৫২.৪১ লাখ কোটিতকৈও অধিক টকা পাবলৈ সক্ষম হ’ব ৷ ইয়াৰ বিপৰীতে আকৌ কেন্দ্ৰই কয় যে তেওঁলোকে ১.৮ কোটি টকাৰ অনুদানৰ বিষয়ে পৰ্যালোচনা কৰিব আৰু সতৰ্কতাৰে কৰা চিন্তাৰ পাচতহে সিদ্ধান্ত লোৱা হ’ব ৷ এই ধৰণৰ মনোভাৱ যুক্তৰাজ্যবাদৰ প্ৰতি এক মোক্ষম আঘাত ৷ এইখিনিতে এই কথা উল্লেখ কৰাটো প্ৰয়োজনীয় হ’ব যে ২০১৫ চনত প্ৰধান মন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে কৈছিল “আমি বিশ্বাস কৰো যে আৰ্থিক বিচক্ষণতা আৰু অনুশাসন পৰ্যবেক্ষণ কৰাৰ সময় চোৱাত ৰাজ্য সমূহক বৃহৎ আৰ্থিক সক্ষমতা আৰু স্বতন্ত্ৰতাৰে তেওঁলোকৰ কাৰ্যসূচী সমূহ তথা যোজনা সমূহ প্ৰস্তুত কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া উচিত ৷ এই ক্ষেত্ৰত আমি সুনিশ্চিত যে ইয়াৰ অবিহনে স্থানীয় বিকাশৰ প্ৰয়োজনীতাবোৰ কেতিয়াও পোৱা নাযাব আৰু নিষ্পেষিত সম্প্ৰদায় সমূহ তথা পিচপৰা অঞ্চলবোৰক কেতিয়াও মূলসূঁতিলৈ তুলি আনিব পৰা নাযাব ৷

নিধি আৰু কৰ্তব্যৰ ক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য সমূহৰ মাজত থকা ভাৰাসাম্যহীনতাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি পৰিকল্পনা আয়োগে স্বয়ং বৰ্ণনা কৰিছে যে ভাৰতীয় সংবিধানে কেন্দ্ৰক সম্পদ সমূহক গতিময়তা প্ৰদান কৰিবলৈ ক্ষমতা দিছে আৰু উচ্চ পৰ্যায়ৰ ব্যয় সম্বন্ধিত দায়িত্ব অৰ্পণ কৰিছে ৷ আয়োগে লগতে আৰু কয় যে ৬২.৭ শতাংশ বিত্তীয় সম্পদৰ দায়িত্বত থকা কেন্দ্ৰই কেৱল ৩৭.৬ শতাংশহে ব্যয় বহন কৰে ৷ আনহাতে ইয়াৰ বিপৰীতে আয়ৰ ক্ষেত্ৰত কেৱল ৩৭.৬ শতাংশৰ অংশিদাৰিত্ব থকা ৰাজ্য সমূহে ৬২.৪ শতাংশ ব্যয় কৰাৰ দায়িত্ব বহন কৰে ৷

এই সকলোবোৰ বিষয়ে অৱগত হোৱাৰ পাচতো কেন্দ্ৰই প্ৰতিৰক্ষা আৰু আভ্যন্তৰীণ সুৰক্ষাৰ বাবে কনচিডেটেড নিধিৰ পৰা নিধিৰ হস্তান্তৰ কৰণৰ আহ্বান জনাই আছে ৷ ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে যে ৰাজ্য সমূহেও এই বিভাগসমূহৰ অধীনত এই প্ৰমুখ কেইটাৰ বাবে ব্যয়ৰ বোজাৰ ভাগ ল'ব লাগিব ৷ বিত্তীয় আয়োগে কৈছে যে সংবিধান বিশেষজ্ঞ সকলৰ লগত বিশদভাৱে আলোচনা কৰাৰ পাচতহে কেন্দ্ৰৰ চুপাৰিছ গ্ৰহণ কৰা হৈছিল ৷ যিয়েই নহওক,পোন প্ৰথম বাৰৰ বাবে কেন্দ্ৰই ৰাজ্য সমূহৰ সম্পদ হস্তান্তৰ কৰণত ১ শতাংশ কাটিছে আৰু এই সম পৰিমাণৰ ধনৰাশি প্ৰতিৰক্ষাত ব্যয় কৰিছে ৷ আইন শৃংখলা যদিও এক ৰাজ্যিক বিষয়, তথাপি কেন্দ্ৰই আৰক্ষীবলৰ আধুনিকিকৰণৰ বাবে সমলৰ যোগান ধৰে ৷ কিছু বছৰৰ আগেয়ে এই আবন্তনো ৰদ কৰি দিয়া হৈছিল ৷ ই এক ৰহস্য হৈ আছে যে কিয় কেন্দ্ৰ চৰকাৰে এই ধৰণৰ বিষয় সমূহত ৰাজ্য চৰকাৰৰ দায়িত্ববোৰ ভগাই লোৱাত অস্বীকাৰ কৰি আহিছে ৷

ৰাজ্য সমূহৰ সৈতে যাতে কোনো ধৰণৰ ভাগ বাটোৱাৰা কৰিব লগীয়া নহয় তাৰ বাবে কেন্দ্ৰই ইটোৰ পিচত সিটোকৈ কেইবাটাও উপকৰ আৰোপ কৰিছে ৷ কেন্দ্ৰই আৰু অধিক ধন আৱন্টনৰ বাবে ৰাজ্য সমূহে কৰা অনুৰোধকো একাষৰীয়াকৈ ৰাখিছে ৷ কিন্তু এই একেখিনি সময়তে কেন্দ্ৰই তেওঁলোকৰ পৃষ্ঠপোষকতাত লোৱা যোজনা ৩০ টাৰ পৰা ৩৫ টালৈকে বৃদ্ধি কৰিছে আৰু কেন্দ্ৰীয় যোজনাৰ সংখ্যা ৬৮৫ টাৰ পৰা ৭০৪ টালৈকে বৃদ্ধি কৰিছে ৷ জি এছ টিৰ সংযোজনে ৰাজহ সংগ্ৰহৰ ওপৰত ৰাজ্য সমূহৰ ন্যায়িক ক্ষমতা বহুলাংশে হ্ৰাস কৰি পেলালে ৷ এনেকৈয়ে ৰাজ্যবোৰক পংগু কৰি পেলোৱা হৈছে আৰু ধনৰ বাবে কেন্দ্ৰৰ আগত আঁঠু লোৱাৰ বাহিৰে তেওঁলোকৰ হাতত কোনো উপায় নোহোৱা হৈছে ৷ স্বাভাৱিকভাৱেই,এই ক্ষেত্ৰত পঞ্চদশ বিত্তীয় আয়োগেও কোনো ধৰণৰ পৰিৱৰ্তনৰ সূচনা কৰিবলৈ সক্ষম নহ’ব ৷

লগতে পঢ়কঃ নিৰ্বাচনৰ প্ৰাকক্ষণত চাহ জনজাতিলৈ মনত পৰে চৰকাৰৰ !

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.