নিউজ ডেস্ক, ২১ ডিচেম্বৰ : বিগত অক্টোবৰ মাহত সাধাৰণতে ভ্ৰাতৃঘাতী সংঘৰ্ষত পক্ষ লোৱাৰ ক্ষেত্ৰত সংকোচ কৰা ভাৰত চৰকাৰে আৰ্মেনিয়ালৈ 249 নিযুত ডলাৰ মূল্যৰ মাৰাত্মক অস্ত্ৰ ৰপ্তানি কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল । যিখন দেশ ইয়াৰ চুবুৰীয়া আজাৰবাইজানৰ সৈতে ভ্ৰাতৃঘাতী সংঘৰ্ষত লিপ্ত হৈ আছে (India export lethal weapons to Armenia) ।
অৱশ্যে এইটো প্ৰথমবাৰৰ বাবে নহয় যে ভাৰতে ইচ্ছুক ৰাষ্ট্ৰসমূহক অস্ত্ৰ বিক্ৰী কৰিছে (India sold arms to willing nations) । কিন্তু এইটো ভাৰতৰ বৈদেশিক নীতিৰ (Indias foreign policy) বাবে সঁচাকৈয়ে এক অনন্য মুহূৰ্ত । কিয়নো ই আৰ্মেনিয়াক সশস্ত্ৰ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছে যাতে দেশখনে আজাৰবাইজানৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিব পাৰে, যিখন দেশে ভাৰতৰ প্ৰতি বিদ্বেষপূৰ্ণ স্বাৰ্থৰ পক্ষ লৈছে ।
ভাৰতে আৰ্মেনিয়াক বিক্ৰী কৰি থকা অস্ত্ৰবোৰৰ ভিতৰত আছে অত্যন্ত মাৰাত্মক আৰু কাৰ্যকৰী মাল্টি বেৰেল ৰকেট লঞ্চাৰ পিনাকা (multi barrel rocket launcher PINAKA), যিয়ে কাৰ্গিল যুদ্ধত নিজকে কাৰ্যকৰী সাব্যস্ত কৰিছিল (Kargil war) । ইয়াৰ দ্ৰুত ফায়াৰিং ক্ষমতাৰ জৰিয়তে ই প্ৰায় এক কিলোমিটাৰ এলেকালৈকে লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰিব পাৰে ।
তুৰ্কী অস্ত্ৰচালিত ড্ৰোন বায়াৰাকটৰেৰে (Turkish weaponised drones Bayraktor) সজ্জিত আজাৰবাইজানৰ শক্তিশালী সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ হাতত এক শোকাৱহ পৰিস্থিতিলৈ পৰিণত হোৱা আৰ্মেনিয়ান সেনাই ভাৰতীয় অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰে নিজৰ ভাগ্য ঘূৰাই অনাৰ বাবে আশা প্ৰকাশ কৰে ।
যদিও আজাৰবাইজান এক মুখ্য অস্ত্ৰ সৰবৰাহকাৰী ইজৰাইলৰ অতি ঘনিষ্ঠ আৰু ইজৰাইল হৈছে নতুন দিল্লীৰ ঘনিষ্ঠ বন্ধু, দুয়োখন দেশৰ (আজাৰবাইজান আৰু আৰ্মেনিয়া) জটিল সম্পৰ্কই সংঘৰ্ষটোক এক নতুন মোৰ দিয়ে । আনহাতে, ভাৰতৰ সংৰক্ষণ হৈছে আজাৰবাইজান, তুৰস্ক আৰু পাকিস্তানৰ মাজত যি বৰ্ধিত সম্পৰ্ক তাৰ ওপৰত ।
যদিও ইজৰাইল, ইউৰোপীয় ইউনিয়ন (European Union) আৰু আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰও বাকুৰ কাষত আছে, এই সম্পৰ্কত বহুতো বিৰোধ আছে । কিন্তু নতুন দিল্লীৰ নিজস্ব মতামত যে এই সম্পৰ্কটো ইয়াৰ চুবুৰীয়া অঞ্চলত কেনেদৰে চলিব আৰু ই পাকিস্তানক কেনেদৰে শক্তিশালী কৰিব ।
এই দৃষ্টিভংগীৰ ওলোটা দিশটোৱে সূচায় যে অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ এই বিক্ৰী অত্যধিক দেখা নাযাব । কিয়নো ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ সৈতে ৰাছিয়াৰ ব্যস্ততাৰ পিছত ভাৰতে আৰ্মেনিয়াৰ অস্ত্ৰৰ প্ৰয়োজনীয়তা বহু পৰিমাণে পূৰণ কৰি আছে । ডাঙৰ প্ৰশ্নটো হ'ল, ভাৰতে এই সকলোবোৰ অস্ত্ৰ প্ৰণালী অৱৰুদ্ধ ৰাছিয়াৰ অনুৰোধত প্ৰেৰণ কৰিছিল নেকি ?
সেয়া যিয়েই নহওক, ভাৰত চৰকাৰে এক বিশ্বব্যাপী অস্ত্ৰ সৰবৰাহকাৰী হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰাৰ এক নিৰ্দিষ্ট আগ্ৰহ দেখুৱাইছে । কেৱল 2022 চনতে ভাৰতে সকলো ধৰণৰ দেশক 13,000 কোটি টকাৰ অস্ত্ৰ বিক্ৰী কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে । চৰকাৰে আগন্তুক 2 বছৰত 35,000 কোটি টকা উপাৰ্জন কৰিব বুলি আশা কৰিছে ।
ইয়াৰ ভিতৰত আছে 375 নিযুত ডলাৰৰ ব্ৰহ্মছ ছুপাৰচনিক ক্ৰুজ মিছাইল (Brahmos supersonic cruise missile), যি হৈছে ইণ্ডো-ৰাছিয়ান সহযোগিতাৰ ফলাফল । ব্ৰহ্মছৰ প্ৰথম মুখ্য ক্ৰেতা হৈছে ফিলিপাইনছ (major buyer of Brahmos Philippines) । ভাৰত চৰকাৰে নতুন অৰ্ডাৰৰ বাবে মালয়েছিয়া, ভিয়েটনাম আৰু ইণ্ডোনেছিয়াৰ সৈতে কথা-বতৰা পাতি আছে । যাৰ ফলত ২০২৫ চনৰ ভিতৰত ব্ৰহ্মছ এৰোস্পেচ কোম্পানীৰ যুটীয়া উদ্যোগত ৫ বিলিয়ন ডলাৰ উপাৰ্জন কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে ।
সৰ্বাধিক 25 খন দেশ আছে য'ত 50 টা ভাৰতীয় প্ৰতিৰক্ষা ৰপ্তানি কোম্পানীয়ে তেওঁলোকৰ সামগ্ৰী আৰু প্ৰণালী বিক্ৰী কৰে । ভাৰতীয় ব্যক্তিগত খণ্ডৰ কোম্পানী ছ'লাৰৰ পৰা মাল্টি বেৰেল গান ক্ৰয় কৰা আৰ্মেনিয়াৰ উপৰি আন কিছুমান কোম্পানী আছে, যিয়ে হেলিকপ্টাৰ আৰু অস্ত্ৰ বিক্ৰী কৰিছে আৰু যিসকলে ৰাডাৰ বিচাৰি আছে । এজন প্ৰতিৰক্ষা নিৰ্মাতাই এই প্ৰতিবেদন লেখকৰ আগত প্ৰকাশ কৰা মতে, প্ৰতিৰক্ষা খণ্ডত আশা বৃদ্ধি পাইছে ।
এই খণ্ডটো পুনৰ গঠন হোৱাৰ পিছত অধিক ঘৰুৱা নিৰ্মাতাই অৰ্ডনেন্স কাৰখানাৰ দ্বাৰা অহা নিবিদাৰ বাবে প্ৰস্তুত হৈছে । অৱশ্যে তেওঁলোকৰ চিন্তা হৈছে যে অনাগত দিনবোৰত বেছিভাগ চুক্তি উদ্যোগৰ ডাঙৰ গ্ৰুপ আদানি, আম্বানী, টাটা, লাৰ্চেন এণ্ড টুব্ৰো আদিৰ ওচৰলৈ যাব । তেওঁলোকৰ দৃষ্টিত সৰু কোম্পানীবোৰ হয় নাইকিয়া হ'ব বা তেওঁলোকৰ বাবে কাম কৰিবলৈ বাধ্য হ'ব । বিশ্বাসটো হৈছে যে খণ্ডটোৰ এনে একত্ৰীকৰণে প্ৰতিৰক্ষা খণ্ডৰ আনুষঙ্গিক গোটসমূহৰ বিকাশ সীমিত কৰিব ।
প্ৰতিৰক্ষা খণ্ডৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা ডাঙৰ কাহিনীটো হৈছে আমেৰিকাৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা পৰামৰ্শ, যে ই ভাৰতক ৰাছিয়াক অস্ত্ৰ সৰবৰাহকাৰী হিচাপে সলনি কৰাত সহায় কৰিব পাৰে । ৰাছিয়াৰ ওপৰত ভাৰতৰ নিৰ্ভৰশীলতাৰ কাৰণ সম্পৰ্কে এক প্ৰশ্নৰ উত্তৰত পেণ্টাগনৰ চিন্তাধাৰাত প্ৰৱেশাধিকাৰ দাবী কৰা পশ্চিমীয়া থিংক টেংকবোৰে দাবী কৰি আহিছে যে নতুন দিল্লীয়ে মস্কোৰ পৰা পৃথক হোৱাৰ একমাত্ৰ উপায় হ'ল, যদি দেশখনে ৰাছিয়াৰ অস্ত্ৰ প্ৰণালীৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰাটো বন্ধ কৰে ।
আৰু সেয়া সম্ভৱ হ'ব যদি ভাৰতে সেইবোৰ ৰাছিয়াৰ পৰা আমদানি কৰা বন্ধ কৰে আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীল হৈ পৰে । ভাৰত হৈছে বিশ্বৰ সৰ্বাধিক অস্ত্ৰ আমদানিকৰ্তা । বিশ্বাসটো হৈছে যে যুদ্ধবিধ্বস্ত ইউক্ৰেইনৰ দৰে পূৰ্বৰ ছোভিয়েট গণৰাজ্যত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ অধীনত থকা কিছুমান অস্ত্ৰ নিৰ্মাণ কাৰখানা ভাৰতলৈ স্থানান্তৰিত কৰিব পাৰি ।
ইয়াৰ বিপৰীতে ভাৰতে এই কোম্পানীবোৰৰ সৈতে অনুজ্ঞা-পত্ৰৰ ব্যৱস্থা কৰিব পাৰে । যদিও প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰালয়ৰ পৰা কোনো আনুষ্ঠানিক বিবৃতি অহা নাই, অৱগত সূত্ৰই দাবী কৰিছে যে অস্ত্ৰৰ বাবে ৰাছিয়াৰ ওপৰত ভাৰতৰ নিৰ্ভৰশীলতা অপূৰণীয় নহয় আৰু নিৰন্তৰ হ্ৰাস হৈ আছে । যদিও ইউক্ৰেইনৰ সংঘৰ্ষই ভাৰতলৈ ৰাছিয়াৰ সামগ্ৰীৰ যোগানত কেনেদৰে প্ৰভাৱ পেলাব তাক লৈ সন্দেহ আছে, কিন্তু অপ্ৰত্যাশিত কথাটো হৈছে মস্কোৰ পৰা অহা অস্ত্ৰবোৰ সহজে পাহৰিব নোৱাৰি ।
২০২১ চনত ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ভ্লাডিমিৰ পুটিনে মিছাইলবিৰোধী প্ৰণালী এছ-৪০০ কাৰ্যকৰী কৰিছিল । বহুতো ভাৰতীয় চহৰক শত্ৰুৰ পৰা প্ৰতিকূল আক্ৰমণৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰি তোলা এই প্ৰণালীয়ে কিছু সময়ৰ বাবে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰশাসনক স্থান দিছে । আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰই আমেৰিকাৰ এডভাৰ্চিজ থ্ৰু কনচেণ্ট্ৰেচন এক্টৰ (Countering Americas Adversaries Through Sanctions Act, CAATSA) ব্যৱস্থাৰ অধীনত ভাৰতৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱস্থা লোৱাৰ ভাবুকি দিছে । কিন্তু পিছত এই বিষয়টো স্থগিত ৰখাৰ সিদ্ধান্ত লৈছে ।
উল্লেখ্য, ৰাছিয়াই ৬০০ খন যুঁজাৰু বিমানৰ ৭১ শতাংশ ভাৰতলৈ যোগান ধৰিছে । ভাৰত ইয়াৰ বাবে ৰাছিয়াৰ ওপৰত spares and ordinance-ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল । ইয়াৰ উপৰি ভাৰতে T-90 আৰু T-72 আৰু বহুতো অনুজ্ঞা-পত্ৰৰ অধীনত AK-203 প্ৰস্তুত কৰে । এইটো এটা সম্পৰ্ক যি সময়ৰ পৰীক্ষাৰ পৰা বাচি আছে । কিন্তু এতিয়া পশ্চিমীয়া দেশে বিচাৰে যে ভাৰতে অতি সোনকালে মস্কোৰ পৰা দূৰত্ব তৈয়াৰ কৰক । এইটো সম্ভৱ হ'ব নেকি ?
(সঞ্জয় কাপুৰৰ প্ৰতিবেদনৰ আধাৰত)
