বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৭ ছেপ্টেম্বৰ : ৰাষ্ট্ৰপতি দ্ৰৌপদী মুৰ্মুৰ নামত জাৰি কৰা জি-২০ নৈশ ভোজৰ আমন্ত্ৰণী-পত্ৰত সাংবিধানিক পদবী 'প্ৰেছিডেণ্ট অব ভাৰত' আৰু আছিয়ানৰ ওপৰত এক চৰকাৰী টোকাত প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীক 'প্ৰাইম মিনিষ্টাৰ অব ভাৰত' বুলি উল্লেখ কৰাৰ পিছতে এক গুঞ্জন আৰম্ভ হৈছে যে কেন্দ্ৰই ইণ্ডিয়াৰ পৰা দেশৰ নাম ভাৰতলৈ সলনি কৰিবলৈ গৈ আছে ।
এই পটভূমিত এটা মতামত ব্যাপকভাৱে প্ৰচাৰ কৰা হৈছে যে ব্ৰিটিছে দেশখনৰ নাম 'ইণ্ডিয়া' ৰাখিছিল আৰু এই নামটো হৈছে ঔপনিৱেশিক শাসনৰ এক অৱশিষ্ট । ইতিহাস কেইজনমান গোড়া ব্যক্তিয়ে ব্যক্ত কৰা ৰক্ষণশীল মতামতৰ মিশ্ৰণ নহয় । এয়া হৈছে পুৰাতাত্ত্বিক অনুসন্ধান, শিলালিপিৰ প্ৰমাণ, সাংখ্যিকতা, সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু সাহিত্যিক প্ৰমাণৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা তথ্যৰ সুশৃংখল বিশ্লেষণৰ ফলাফল ।
আমাৰ দেশৰ নাম 'ইণ্ডিয়া'ৰ ওপৰত নেতিবাচক প্ৰচাৰ চলি থকাৰ মাজতে আমাৰ সামগ্ৰিক অতীতৰ বিষয়ত পূৰ্বৱৰ্তী দৃষ্টিভংগী লোৱাটো অত্যাৱশ্যকীয় । সিন্ধু সভ্যতা হৈছে পৃথিৱীৰ তিনিটা পুৰণি সভ্যতাৰ ভিতৰত এটা । খ্ৰীষ্টান যুগৰো ৩,০০০ বছৰ আগতে বিকশিত হোৱা সভ্যতাত ইণ্ডিয়া নামৰ শিপা আছে ।
যিহেতু S শব্দৰে আৰম্ভ হোৱা শব্দবোৰ তেওঁলোকৰ ভাষাত বিৰল আছিল । সেয়ে প্ৰাচীন পাৰ্চীসকলে সিন্ধু নদীক হিন্দ বুলি উচ্চাৰণ কৰিছিল । আনহাতে, গ্ৰীকসকলে ইয়াক ইণ্ডাছ বুলি উচ্চাৰণ কৰিছিল । প্ৰায় ৪৪০ খ্ৰীষ্টপূৰ্বত গ্ৰীক ইতিহাসবিদ হেৰোডোটাছে সিন্ধু নদীৰ পানীৰ দ্বাৰা তিতি থকা ভূমিক 'হে হিন্দীকে চোৰে' অৰ্থাৎ সিন্ধু ভূমি বুলি অভিহিত কৰিছিল ।
ভাৰতৰ ইতিহাসৰ জনক হিচাপে পৰিচিত গ্ৰীক বুদ্ধিজীৱী মেগাস্থেনিছে খ্ৰীষ্টপূৰ্ব 300 চনত 'ইণ্ডিকা' নামৰ গ্ৰন্থখন লিখিছিল । সেই সময়ত ব্ৰিটেইন নামৰ কোনো দেশ নাছিল । ১৭০৭ খ্ৰীষ্টাব্দত গ্ৰেট ব্ৰিটেইন যুক্তৰাষ্ট্ৰ গঠনৰ পিছত 'ব্ৰিটিছাৰ' শব্দটো জনপ্ৰিয় হৈ পৰে ।
যদি এইটোৱে সত্য হয়, তেন্তে আমি কেনেকৈ ব্ৰিটিছসকলক আমাৰ দেশক ইণ্ডিয়া হিচাপে নামকৰণ কৰাৰ কৃতিত্ব দিব পাৰোঁ ? ইংৰাজসকল ইয়াত উপস্থিত হোৱাৰ পূৰ্বে কমেও ২০০০ বছৰ ধৰি ইণ্ডিয়া হিচাপে এই ভূমি বিশ্বজুৰি জনপ্ৰিয় আছিল । এখন দেশ হিচাপে ভাৰতৰ এক গৌৰৱময় ইতিহাস আছে । সিন্ধু সভ্যতাত শিপা থকা ইণ্ডিয়া নামটো, যাৰ বাবে সমগ্ৰ দেশ গৌৰৱান্বিত, হৈছে ১৪০ কোটি লোকৰ সাংস্কৃতিক আৰু ঐতিহাসিক ঐতিহ্যৰ প্ৰতীক ।
মন কৰিবলগীয়া যে 'আ সেতু হিমাচলম'ৰ (Aa Sethu Himachalam) সৈতে 'ভাৰত' শব্দটো কেনেদৰে জড়িত হৈছিল সেয়াও যথেষ্ট আকৰ্ষণীয় । ভাৰত শব্দটো ঋগবেদিক কালত মানুহৰ এটা গোত্ৰ বুজাবৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । ঋগবৈদিক যুদ্ধৰ দহজন বিজয়ী ৰজাৰ ভিতৰত ৰজা সুদাস ভাৰত বংশৰ আছিল । ভাৰতসকলৰ লগতে সেই সময়ছোৱাত পুৰু, য়াদু, তুৰ্বাচা আদি গোত্ৰও আছিল ।
আমি দেখিছোঁ যে মহান মহাকাব্য মহাভাৰত আৰু বিষ্ণু পুৰাণত এটা অঞ্চলক বুজাবলৈ 'ভাৰত ভূমি' আৰু 'ভাৰত বৰ্ষ'ৰ দৰে শব্দ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । ঐতিহাসিকভাৱে ক'বলৈ গ'লে, ওড়িশাৰ ৰাজধানী ভুৱনেশ্বৰৰ ওচৰত পোৱা জনপ্ৰিয় হাতী গুহা শিলালিপিত 'ভাৰত বৰ্ষ' শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল ।
প্ৰাচীন কলিঙ্গ ৰজা খাৰাভেলাৰ নামত খোদিত শিলালিপিত কোৱা হৈছে যে খাৰাভেলাই 'ভাৰত বৰ্ষ' দখল কৰিবলৈ তেওঁৰ বাহিনী প্ৰেৰণ কৰিছিল । সেই অনুসৰি, 'ভাৰত বৰ্ষ' আছিল গঙ্গেয় সমভূমিক সামৰি লোৱা ভৌগোলিক এলেকা । একেদৰে, 'ভাৰত বৰ্ষ' শব্দটো খ্ৰীষ্টপূৰ্ব দ্বিতীয় শতিকা আৰু খ্ৰীষ্টীয় প্ৰথম শতিকাৰ মাজৰ কোনো ঠাইত খাৰাভেলাৰ মাজেৰে ঐতিহাসিক শিলালিপিৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰৱেশ কৰিছিল ।
তাৰ বহু পূৰ্বেই গ্ৰীক বুৰঞ্জীবিদসকলৰ ৰচনাসমূহৰ জৰিয়তে 'ইণ্ডিয়া' নামটো আন দেশত জনপ্ৰিয় হৈ পৰিছিল । জৱাহৰলাল নেহৰুৱে তেওঁৰ 'ডিস্ক'ভাৰী অব ইণ্ডিয়া'ত লিখিছিল, "প্ৰায়ে যেতিয়া মই ইখনৰ পিছত সিখন সভালৈ ঘূৰি ফুৰিছিলোঁ, মই আমাৰ এই ইণ্ডিয়াৰ, হিন্দুস্তানৰ তথা ভাৰতৰ শ্ৰোতাসকলৰ সৈতে কথা পাতিছিলোঁ, যিটো এই জাতিৰ পৌৰাণিক প্ৰতিষ্ঠাপকৰ পৰা আহৰণ কৰা পুৰণি সংস্কৃত নাম ।"
জৱাহৰলাল নেহৰুৱে তেওঁৰ কামত দেশৰ তিনিওটা নাম- ইণ্ডিয়া, হিন্দুস্তান আৰু ভাৰতৰ কথা উল্লেখ কৰিছিল । সংবিধানৰ প্ৰথম অনুচ্ছেদত ৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰতিষ্ঠাপক পিতৃপুৰুষসকলে স্পষ্টভাৱে লিখিছে, "ইণ্ডিয়া, সেয়া হৈছে ভাৰত..." । সেয়েহে এইটো অতি দুৰ্ভাগ্যজনক যে দেশৰ নামক লৈ এটা বিতৰ্ক সৃষ্টি কৰা হৈছে । যদি শাসকীয় দলৰ ইণ্ডিয়া নামটোক লৈ কোনো আপত্তি থাকে, তেন্তে ভাৰত নামটো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে । ইয়াত কোনো সমস্যা থাকিব নোৱাৰে । কিন্তু যদি কেন্দ্ৰই নামটো সম্পূৰ্ণৰূপে আঁতৰাবলৈ সংকল্প লৈছে, তেন্তে ইয়াক স্বাগতম জনাব নোৱাৰি ।
আগন্তুক নিৰ্বাচনত ক্ষমতাৰ বাঘজৰী দখলৰ সংকল্পত দৃঢ় বিৰোধী দলসমূহে যথেষ্ট আলোচনাৰ পিছত তেওঁলোকৰ মিত্ৰজোঁটৰ নাম ইণ্ডিয়া ৰাখিছে । শাসকীয় দলৰ যিসকল সমৰ্থকে কৈছে- আমি ইণ্ডিয়া নামটো পাহৰি যাওঁ আহক, তেওঁলোকৰ এই স্থিতিৰ আঁৰত বিৰোধী দলক আঘাত কৰাৰ বাহিৰে আন কোনো উদ্দেশ্য নাই ।
যিটো সময়ত বিশ্বৰ নেতাসকলে জি-২০ সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ দিল্লীত একত্ৰিত হ'বলৈ গৈ আছে, তেনে সময়ত এনে অপ্ৰয়োজনীয় বিতৰ্কৰ বাবে দেশৰ সন্মান কমি নাযাব নেকি ? যদি সংসদৰ বিশেষ অধিবেশন কেৱল দেশৰ পুনৰ নামকৰণৰ বাবেই হয়, তেন্তে এই বিষয়টোৰ ওপৰত তৰ্ক-বিতৰ্কবোৰে দেশৰ ভাবমূৰ্তি আৰু ইয়াৰ গণতান্ত্ৰিক পৰিপক্বতাৰ ওপৰত ছাঁ নেপেলাব নেকি ?
সকলোৱে উপলব্ধি কৰাৰ সময় হৈছে যে ইণ্ডিয়া নামটো আমাৰ সকলো দেশবাসীৰ আৱেগৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে । প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে কৈছিল যে বিকাশ ভাৰত (বিকশিত ভাৰত) অৰ্জন কৰাৰ বাবে কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্যসমূহে একেলগে 'টীম ইণ্ডিয়া' হিচাপে কাম কৰা উচিত । প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ বাৰ্তাৰ মূল কথাটো আছিল যে সকলোৱে একেলগে প্ৰগতিশীল নীতিৰ ওপৰত মনোযোগ দিব লাগে । সেয়েহে দেশখন পুনৰ নামকৰণৰ দিশত যিকোনো তৎপৰতাই 'টীম ইণ্ডিয়া'ৰ আত্মাক আঘাত কৰিব । এনে ধৰণৰ অৱক্ষয়মূলক খৰখেদা সঁচাকৈয়ে অবাঞ্ছিত হ'ব ।
