ভাৰত আৰু চীনৰ সীমান্তৰ সম্পৰ্কই কৌতুহল জগাই তোলে (border relations between India and China)। পশ্চিম খণ্ডত দুয়োপক্ষৰ মাজত আগ্ৰাসন আৰু যুদ্ধংদেহী মনোভাৱ হোৱাৰ ফলত (Amid disquiet across Ladakh) বৰ্তমান সীমান্তৰ দুয়োফালে প্ৰায় এক লাখ সৈনিক নিয়োগ কৰা হৈছে যদিও চীনে বহুত বেছি গুৰুতৰ আৰু ডাঙৰ বাজি ধৰাৰ পিছতো পূৱ খণ্ডটো তুলনামূলকভাৱে শান্ত হৈ পৰিছে বুলি দাবী কৰা হৈছে (Gen Kalita says all quiet across Arunachal) ৷
অৰুণাচল প্ৰদেশৰ আঞ্জাও জিলাৰ প্ৰকৃত নিয়ন্ত্ৰণ ৰেখাৰ সমীপত অৱস্থিত কিবিথুত সাংবাদিকৰ এটা দলৰ সৈতে শেহতীয়াকৈ হোৱা এক অনানুষ্ঠানিক মত বিনিময়ত ইষ্টাৰ্ণ কমাণ্ডৰ সেনাধ্যক্ষ লেফটেনেণ্ট জেনেৰেল ৰাণা কলিতাই কয়, “ইষ্টাৰ্ণ কমাণ্ডৰ গতিশীলতা আৰু নৰ্ডাৰ্ণ কমাণ্ড (লাডাখৰ সিপাৰে) সম্পূৰ্ণ বেলেগ । ভূখণ্ড, অভিযানৰ ক্ষেত্ৰফলৰ আকাৰ, কাৰ্যকৰী গতিশীলতা আৰু অভিযানৰ উদ্দেশ্য এই সকলোবোৰ এক অদ্ভুত ধৰণে ভিন্ন হয় । এতিয়ালৈকে আমি গ্ৰাউণ্ড কমাণ্ডাৰৰ কাৰ্যকৰী পৰ্যায়ত আন্তৰিক সম্পৰ্ক স্থাপন কৰি আহিছো আৰু শেহতীয়াকৈ কোনো এলেকাত বিবাদ হোৱা নাই” (india china border relation) ৷
জেনেৰেল কলিতাই লগতে কয়, “আমাৰ আনুষ্ঠানিক পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া-কলাপ আৰু বিপিএমৰ দৰে ঠাইতো মতানৈক্য সমাধানৰ বাবে সুপ্ৰতিষ্ঠিত ব্যৱস্থা আছে । ইষ্টাৰ্ণ থিয়েটাৰত এল এ চিৰ কাষৰ পৰিস্থিতি সুস্থিৰ হৈ পৰিছে আৰু কোনো ডাঙৰ পৰিৱৰ্তন বা স্থিতিৰ স্পষ্ট পৰিৱৰ্তন লক্ষ্য কৰা হোৱা নাই৷ কিন্তু চীনৰ স্থিতি বিভ্ৰান্তিকৰ কাৰণ ই পূব লাডাখৰ সিপাৰে এল এ চিৰ অস্তিত্ব মানি ল’লেও অৰুণাচল প্ৰদেশক কেতিয়াও মানি লোৱা নাই যাক ই “দক্ষিণ তিব্বত” বুলি অভিহিত কৰিছে’’ ।
বিষয়টো আৰু অধিক বিভ্ৰান্তিকৰ, কাৰণ চীন আৰু ম্যানমাৰৰ মাজত মেকমোহন লাইনৰ পবিত্ৰতা চীনে মানি ল’লেও ভাৰতৰ সৈতে এই সীমা মানি নলয় । পশ্চিমৰ পৰা পূবলৈ আৰু লাডাখ, উত্তৰাখণ্ড, হিমাচল প্ৰদেশ, ছিকিম আৰু অৰুণাচল প্ৰদেশত বিস্তৃত এই ৩,৪৮৮ কিলোমিটাৰ দৈৰ্ঘৰ ভাৰত-চীন সীমান্তই হিমালয়ৰ বিশ্বৰ অন্যতম কঠিন ভূ-খণ্ডত বিস্তৃত হৈ আছে ৷ য’ত প্ৰৱেশযোগ্যতা কঠিন, অক্সিজেনৰ অভাৱ আৰু শীতকালবোৰ তিক্ততাপূৰ্ণ ।
ডাঠ জংঘল, কঠিন ভূখণ্ড আৰু ভাৰতীয় দৃষ্টিকোণৰ পৰা দূৰত্বৰ বাবে মেক মোহন লাইন এল এ চিৰ দৰে নহয় ৷ ই মুকলি, ছিদ্ৰযুক্ত আৰু অৰক্ষিত । পূব খণ্ডটো হয়তো শান্ত আছিল যদিও সীমান্তৰ ওচৰৰ আন্তঃগাঁথনি উন্নয়নৰ বাবে দুয়োপক্ষৰ সেনা নিয়োগত কোনো ধৰণৰ লেটিং কৰা হোৱা নাই ।
তেওঁ কয়, ‘‘আমি সীমান্তৰ কাষৰীয়া কাৰ্যকলাপসমূহো নিৰন্তৰভাৱে নিৰীক্ষণ কৰি আছো । আমি আমাৰ সীমান্তৰ প্ৰতিটো উন্নয়নৰ প্ৰতি সজাগ আৰু পৰ্যবেক্ষক । আমি এই সময়ছোৱাত নিজকে সম্পূৰ্ণৰূপে প্ৰস্তুত কৰিছো আৰু পূব থিয়েটাৰত যিকোনো প্ৰত্যাহ্বান/ পৰিঘটনা লাঘৱ কৰিবলৈ ভালদৰে সাজু হৈছো” ।
সেনা বিষয়াগৰাকীয়ে আৰু কয়, “আমাৰ হাতত এটা সুনিৰ্দিষ্ট নিৰীক্ষণ পৰিকল্পনা আছে আৰু নতুন প্লেটফৰ্মৰ প্ৰৰোচনা আৰু সংযোগৰ উন্নতিৰ সৈতে আমাৰ নিৰীক্ষণ ক্ষমতাৰ যথেষ্ট উন্নতি হৈছে । ইউএভি, হেলিকপ্টাৰ, ড্ৰ’ন, বিমান, উপগ্ৰহ আৰু ইলেক্ট্ৰনিক চোৱাচিতাৰ মাধ্যমৰ দৰে বিভিন্ন চোৱাচিতা প্লেটফৰ্মৰ ইণ্ডাকচন আৰু উপলব্ধতাৰ দ্বাৰা ভৌতিক চোৱাচিতা বৃদ্ধি কৰা হয়’’ ৷
১৯৬২ চনত চীনা সেনাই প্ৰধানকৈ ক্ৰমে পশ্চিম আৰু পূব অৰুণাচলৰ টাৱাং আৰু ৱালংৰ পৰা ভাৰতলৈ আগবাঢ়িছিল । চীনৰ পি এল এয়ে যোৱা কিছু বছৰত মেকমোহন লাইনৰ ওচৰত ডাঙৰ ডাঙৰ সামৰিক ঘাটি গঢ়ি তুলিছে বুলি বুজা গৈছে ।
অৰুণাচল প্ৰদেশৰ পূৱ খণ্ডত ভাৰত আৰু তিব্বতক পৃথক কৰা মেকমোহন লাইনৰ পৰা ২৫ কিলোমিটাৰতকৈও কম দূৰত্বত দক্ষিণ-পূৱ তিব্বতৰ প্ৰিফেকচাৰ পৰ্যায়ৰ চহৰ নিয়িংচিৰ (যাক লিন্ঝি বুলিও কোৱা হয়) এটা প্ৰধান পি এল এ ষ্টেচন আছে ৷ যিটো ভাৰতৰ শেষ সীমান্তৰ অৰুণাচলৰ টুটিং আউটপোষ্টৰ ঠিক সিপাৰে আছে ।
নিয়িংচি আৰু বায়ীত ইয়াৰ এখন কাউন্টি আসনত ৫২ নং মাউণ্টেইন মটৰচালিত পদাতিক ব্ৰিগেড আৰু ৫৩ নং মাউণ্টেইন মটৰচালিত পদাতিক ব্ৰিগেড দুয়োটা তিব্বত সামৰিক জিলাৰ অধীনত আছে । পি এল এৰ নিয়োগসমূহৰ ভিতৰত অন্যান্য সামৰিক গঠনৰ লগতে ৭৭ গ্ৰুপ আৰ্মীৰ কম্বাইণ্ড আৰ্মী ব্ৰিগেড আৰু সীমান্ত প্ৰতিৰক্ষা ৰেজিমেণ্ট অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে ।
আমেৰিকাৰ আগশাৰীৰ থিংক টেংক ‘ষ্ট্ৰেটফৰ’ৰ এক মূল্যায়ন প্ৰতিবেদন অনুসৰি, চিকিমৰ পৰা অৰুণাচললৈকে মেকমোহন লাইনৰ ওপৰেৰে পি এল এয়ে স্থাপন কৰা প্ৰায় ১০ টা পি এল এ বায়ুসেনাৰ (পি এল এ এ এফ) ষ্টেচনৰ ভিতৰত ২০১৭ চনৰ ডোকলাম সংকটৰ পিছত সাতটা ষ্টেচন আহিছে ৷ য’ত ভাৰতীয় সেনাই আৰু পি এল এ ৭০ দিনতকৈ অধিক সময় ধৰি ষ্টেণ্ডঅফ পৰিস্থিতিত জড়িত হৈ আছিল । নিয়িংচিৰ তিনিটা পিএলএ এএফ ষ্টেচনকে ধৰি এই সাতটাত আছে বিমান ঘাটি, হেলিপ’ৰ্ট, বায়ু প্ৰতিৰক্ষা আৰু ইলেক্ট্ৰনিক যুদ্ধ ষ্টেচন ।
-সঞ্জীৱ কুমাৰ বৰুৱা
লগতে পঢ়ক: অৰুণাচল সীমান্তত ভাৰতীয় সেনাৰ হাতত সংযোজন অত্যাধুনিক অস্ত্ৰ
