বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২৬ ছেপ্টেম্বৰ : ২১ ছেপ্টেম্বৰত আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি জো বাইডেন, ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদী, অষ্ট্ৰেলিয়াৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী এণ্টনী এলবানিজ আৰু জাপানৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী কিছিদা ফুমিঅ'ই ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ ভিতৰত সমস্যাৰ মোকাবিলাৰ বাবে চতুৰ্ভুজ নিৰাপত্তা আলোচনা (কোৱাড) কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰিবলৈ একত্ৰিত হয় । ইয়াতেই উইলমিংটন ঘোষণা-পত্ৰ গ্ৰহণ কৰা হয়, য'ত স্বাস্থ্যৰ পৰা আন্তঃগাঁথনিলৈকে প্ৰকল্পসমূহত সহযোগিতা ঘোষণা কৰা হৈছে ।
উইলমিংটন ঘোষণা-পত্ৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ঘোষণাসমূহ
কোৱাড সন্মিলনৰ ঘোষণাবোৰৰ ভিতৰত আছে বিশ্বজনীন স্বাস্থ্য আৰু স্বাস্থ্য সুৰক্ষা, আন্তঃগাঁথনি, ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় ল’জিষ্টিক নেটৱৰ্ক, গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু উদীয়মান প্ৰযুক্তি, উপকূলৰক্ষী বাহিনীৰ সহযোগিতা, সাগৰৰ তলৰ কেব'ল আৰু ডিজিটেল সংযোগ, ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলত প্ৰশিক্ষণৰ বাবে সামুদ্ৰিক পদক্ষেপ ইত্যাদি ।
ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলত কৰ্কট ৰোগৰ বোজা হ্ৰাস কৰিবলৈ আৰু মহামাৰী পুঁজিৰ বাবে নিৰন্তৰ সমৰ্থন আগবঢ়োৱাৰ বাবে কোৱাড দেশবোৰে এক নতুন পদক্ষেপ 'কোৱাড কৰ্কট মুনশ্বট' আৰম্ভ কৰিছে । বন্দৰ আন্তঃগাঁথনিৰ বিকাশৰ বাবে 'কোৱাড প'ৰ্টছ অব দ্য ফিউচাৰ পাৰ্টনাৰশ্বিপ' আৰম্ভ কৰা হৈছে, যাতে বন্দৰসমূহে সমগ্ৰ দেশজুৰি মহামাৰী, প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ আৰু চাইবাৰ বা সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণত জাহাজ, কাৰ্গো আৰু অন্যান্যৰ বাবে সঠিক সেৱা আৰু আন্তঃগাঁথনি বৰ্তাই ৰখাটো নিশ্চিত কৰিব পাৰে ।
অংশীদাৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত অংশীদাৰী এয়াৰলিফ্ট ক্ষমতা সৃষ্টি কৰিবলৈ আৰু অঞ্চলটোত প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ ক্ষেত্ৰত দ্ৰুত আৰু অধিক দক্ষ অসামৰিক সঁহাৰি সক্ষম কৰাৰ বাবে তেওঁলোকৰ সামূহিক লজিষ্টিক শক্তিৰ সুবিধা লোৱাৰ বাবে এক 'কোৱাড ইণ্ডো-পেচিফিক লজিষ্টিক নেটৱৰ্ক' প্ৰকল্প আৰম্ভ কৰে ।
কোৱাডে ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ লোকসকলৰ সুবিধাৰ বাবে মুক্ত ৰেডিঅ' এক্সেছ নেটৱৰ্ক (Open Radio Access Network, RAN), 5জি, কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা (Artificial Intelligence, AI), জৈৱ-প্ৰযুক্তি আৰু অৰ্ধপৰিবাহীৰ দৰে উদীয়মান প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰু অৰ্থনৈতিক সমৃদ্ধি আৰু সংযোগত সহায় কৰাৰ বাবে এই প্ৰযুক্তিসমূহ প্ৰয়োগ কৰিবলৈ প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ । বৰ্ধিত সামৰিক লজিষ্টিক সহযোগিতাৰ অংশ হিচাপে, কোৱাড ৰাষ্ট্ৰসমূহে সহযোগিতা সামুদ্ৰিক সুৰক্ষা আৰু আন্তঃকাৰ্যকৰিতা বৃদ্ধিৰ বাবে আমেৰিকা, জাপান, অষ্ট্ৰেলিয়া আৰু ভাৰতীয় উপকূলৰক্ষী বাহিনীৰ কৰ্মীসকলক সংযোগ কৰি 2025 চনত অনুষ্ঠিত হ'বলগীয়া 'কোৱাড-এট-ছী শ্বিপ অবজাৰ্ভাৰ মিছন' ঘোষণা কৰে ।
'কেব'ল সংযোগ আৰু স্থিতিস্থাপকতাৰ বাবে কোৱাড অংশীদাৰিত্ব'ৰ জৰিয়তে, কোৱাড অংশীদাৰসকলে ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলত সাগৰৰ তলৰ কেব'ল নেটৱৰ্কসমূহ, যিবোৰ আঞ্চলিক আৰু বিশ্বৰ সুৰক্ষা আৰু সমৃদ্ধিৰ সৈতে সম্পৰ্কিত, সেইবোৰক সমৰ্থন আৰু শক্তিশালী কৰাটো অব্যাহত ৰখাৰ সিদ্ধান্ত লয় । কোৱাড নেতাসকলে 'ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলত প্ৰশিক্ষণৰ বাবে সামুদ্ৰিক উদ্যোগ' (Indo- Pacific Maritime Domain Awareness, IPMDA) ঘোষণা কৰে, যাতে আঞ্চলিক অংশীদাৰসকলক সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ পদ্ধতি আদান-প্ৰদান কৰিবলৈ আৰু অসামৰিক সামুদ্ৰিক সহযোগিতা উন্নত কৰা, তেওঁলোকৰ জল নিৰীক্ষণ আৰু সুৰক্ষিত কৰা, তেওঁলোকৰ আইন বলৱৎ কৰা আৰু বেআইনী আচৰণ প্ৰতিহত কৰাৰ বাবে আঞ্চলিক অংশীদাৰসকলক কাৰ্যকৰীভাৱে সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰাত সহায় কৰে ।
সন্মিলনখনে ইউ এন এছ চিৰ সংস্কাৰৰ জৰুৰী প্ৰয়োজনীয়তাৰ কথাও উপলব্ধি কৰে- এক সুৰক্ষিত চাইবাৰ সুৰক্ষা পৰিৱেশ গঢ়ি তোলা; জলবায়ুৰ আগতীয়া সতৰ্কতা ব্যৱস্থা শক্তিশালী কৰিবলৈ আৰু অত্যধিক বতৰ পৰিৱৰ্তনৰ ঘটনাৰ প্ৰভাৱ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ সমগ্ৰ দেশবোৰক সহায় কৰিবলৈ মহাকাশ সম্পৰ্কীয় প্ৰয়োগ; শক্তি দক্ষতা বৃদ্ধিৰ বাবে সামূহিক প্ৰচেষ্টা; সন্ত্ৰাসবাদৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিৰোধ; অপপ্ৰচাৰ আৰু জনসাধাৰণৰ প্ৰচেষ্টাৰ মোকাবিলা কৰা বিষয়ত ।
ভাৰতৰ মূল প্ৰতিশ্ৰুতিসমূহ
কোৱাড সন্মিলন, ২০২৪-ত ভাৰতৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰ উজান দেখা যায় । ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলত 7.5 নিযুত ডলাৰ মূল্যৰ এইচ পি ভি ছেম্পলিং কিট (HPV sampling kits), চিনাক্তকৰণ সঁজুলি আৰু গ্ৰীৱাৰ কৰ্কট ভেকছিন (cervical cancer vaccines) প্ৰদান কৰিবলৈ ভাৰত প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ । মহামাৰীৰ প্ৰস্তুতিৰ বাবে ভাৰতে জৰুৰীকালীন জনস্বাস্থ্য সঁহাৰিৰ বিষয়ে এখন কৰ্মশালা আয়োজন কৰিবলৈ আৰু এখন শ্বেতপত্ৰ মুকলি কৰিবলৈ দায়বদ্ধ । ভাৰতে ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ শিক্ষাৰ্থীসকলক ভাৰতীয় অনুদানপ্ৰাপ্ত কাৰিকৰী প্ৰতিষ্ঠান এখনত 4 বছৰীয়া স্নাতক অভিযান্ত্ৰিক পাঠ্যক্ৰম গ্ৰহণ কৰিবলৈ 5 লাখ ডলাৰ মূল্যৰ পঞ্চাশটা কোৱাড বৃত্তি ঘোষণা কৰে । ভাৰতে ফিজি, কমোৰোছ, মাদাগাস্কাৰ আৰু চিচিলিত সৌৰ প্ৰকল্পৰ বাবে 2 নিযুত ডলাৰৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে ।
2025 চনত ভাৰতে উদ্বোধনী মৈত্ৰী কৰ্মশালা আয়োজন কৰিব আৰু উদ্বোধনী আঞ্চলিক বন্দৰ আৰু পৰিবহণ সন্মিলন আয়োজন কৰিবলৈও সাজু হ'ব । কেব'ল সংযোগ আৰু স্থিতিস্থাপকতাৰ বাবে কোৱাড অংশীদাৰিত্বৰ সমৰ্থনত ভাৰতে ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলত সাগৰৰ তলৰ কেব'ল ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু মেৰামতি ক্ষমতাৰ সম্প্ৰসাৰণ পৰীক্ষা কৰাৰ বাবে এক অধ্যয়ন আৰম্ভ কৰিছে । মৰিচাছক অত্যধিক বতৰ পৰিৱৰ্তনৰ ঘটনা আৰু জলবায়ুৰ প্ৰভাৱ নিৰীক্ষণ কৰাৰ বাবে প্ৰদান কৰা ভাৰতৰ মহাকাশ-ভিত্তিক ৱেব প’ৰ্টেলক অংশীদাৰী দেশবোৰে আদৰণি জনায় ।
সামূহিক সামুদ্ৰিক সুৰক্ষা পদ্ধতিত বাধা
কিন্তু যি এক সুৰক্ষা সংলাপ হিচাপে কোৱাডৰ সদস্যসকলে গোটটো সৃষ্টি কৰিছিল, সেই কাৰণৰ পৰা বিচ্যুত হৈছে । ভৌগোলিক অগ্ৰাধিকাৰ, আমেৰিকাৰ মিত্ৰজোঁটৰ নেটৱৰ্কৰ বাহিৰত ভাৰতৰ স্থান, অন্যান্য আঞ্চলিক নিৰাপত্তা প্ৰচেষ্টা আৰু চলিত বিশ্বজনীন উত্তেজনাই কোৱাডক এক বিস্তৃত সামৰিক আৰু প্ৰতিৰক্ষা কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰাত বাধা প্ৰদান কৰি আহিছে ।
ভৌগোলিক অগ্ৰাধিকাৰ আৰু মিত্ৰতা
কোৱাড দেশসমূহৰ ভৌগোলিক অগ্ৰাধিকাৰ পৃথক । ভাৰতৰ সংঘৰ্ষ চীন আৰু পাকিস্তানৰ সৈতে ইয়াৰ স্থলসীমা আৰু ভাৰত মহাসাগৰত দৃষ্টিগোচৰ হয় । আনহাতে, আমেৰিকা আৰু জাপানে উত্তৰ-পূব এছিয়া, উত্তৰ-পূব ভাৰত মহাসাগৰত অষ্ট্ৰেলিয়াৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন সংঘাত, ৰাছিয়াৰ সৈতে তৈল বাণিজ্য, ইৰাণৰ সৈতে চাবাহাৰ বন্দৰ চুক্তিৰ দৰে মিত্ৰতাৰ বিষয়ে ভাৰতৰ দীৰ্ঘদিনীয়া আশংকাই আমেৰিকাক আমনি কৰি আছে ।
যদিও ভাৰত এক শক্তিশালী সামৰিক মিত্ৰতা আৰু আমেৰিকাৰ দীৰ্ঘদিনীয়া চুক্তি সহযোগী নহয়, আমেৰিকাই জাপান আৰু অষ্ট্ৰেলিয়াৰ দৰে মূল্যৱান সদস্য হিচাপে ভাৰতৰ যত্ন লোৱা উচিত । এক বৰ্ধিত অৰ্থনৈতিক শক্তি আৰু ভাৰত মহাসাগৰত এক মুখ্য সামুদ্ৰিক শক্তি হিচাপে, এই গোটত ভাৰতৰ অংশগ্ৰহণ পাৰস্পৰিক লাভৰ বাবে আৰু ই কোৱাডক শক্তিশালী কৰে ।
কোৱাড আৰু অন্যান্য আঞ্চলিক সুৰক্ষা পদক্ষেপ
আন এটা উদ্বেগ আছে যে স্কোৱাড (আমেৰিকা-অষ্ট্ৰেলিয়া-জাপান-ফিলিপাইনছ) আৰু আউকুছ (অষ্ট্ৰেলিয়া-ব্ৰিটেইন-আমেৰিকা)ৰ দৰে আঞ্চলিক নিৰাপত্তা পদক্ষেপৰ উদ্ভৱে কোৱাডক অতিক্ৰম কৰিব । এই পদক্ষেপবোৰ বৰ্তমানৰ ব্যৱস্থাৰ পৰিপূৰক হ'ব পাৰে, কিন্তু ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলত ইয়াৰ ভৌগোলিক অৱস্থান আৰু সামৰিক দক্ষতা আৰু সম্ভাৱনাৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশীদাৰ হিচাপে ভাৰতৰ সৈতে কোৱাডৰ ভূমিকা অনন্য আৰু অতুলনীয় ।
চাথাম হাউছৰ ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় কাৰ্যসূচীৰ জ্যেষ্ঠ গৱেষণা ফেল' চিটিজ বাজপেয়ীয়ে (Chietigj Bajpaee) পৰামৰ্শ দিছে যে "নতুন কোৱাড প্লাছ ফ্ৰেমৱৰ্কৰ অংশ হিচাপে কোৱাড আৰু স্কোৱাডৰ একত্ৰীকৰণে" কোৱাডক ভাৰত মহাসাগৰ অঞ্চলৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ লাভান্বিত কৰিব । আনহাতে, স্কোৱাডে দক্ষিণ চীন সাগৰত গুৰুত্ব দিব । লগতে কোৱাড সদস্য জাহাজৰ সম্প্ৰসাৰণে বিশাল প্ৰশান্ত-মহাসাগৰীয় আঞ্চলিক পৰিৱেশত বিকশিত আঞ্চলিক অস্থিৰ নিৰাপত্তা গতিশীলতা আৰম্ভ কৰিবলৈও লাভান্বিত হ'ব । জৱাহৰলাল নেহৰু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ইণ্ডো-পেচিফিক ষ্টাডিজ কেন্দ্ৰৰ সহযোগী অধ্যাপক ৰাহুল মিশ্ৰই তেওঁৰ 'Interpreter' প্ৰবন্ধত আঞ্চলিক গতিশীলতাৰ বিকাশৰ বাবে এক উন্নত দৃষ্টিভংগীৰ বাবে ফিলিপাইনছ আৰু দক্ষিণ কোৰিয়াক কোৱাডত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল ।
| লগতে পঢ়ক :কোৱাড সন্মিলন; ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰ অঞ্চলৰ ভৱিষ্যত সুৰক্ষিত কৰাত ব্যস্ত ৪ ৰাষ্ট্ৰ - THE QUAD FACTOR |
কোৱাড আৰু চলি থকা বিশ্বজনীন উত্তেজনা
কোৱাড নেতাসকলে দক্ষিণ চীন সাগৰ আৰু পূব চীন সাগৰত চীনকেন্দ্ৰিক ভাবুকিপূৰ্ণ কৌশল আৰু আঞ্চলিক বিবাদ সম্পৰ্কে গুৰুতৰ আশংকা প্ৰকাশ কৰে । কিন্তু 'উইলমিংটন ঘোষণা' এই ক্ষেত্ৰত দুৰ্বল আৰু শিথিল যেন লাগিছে । কিয়নো ইয়াত চীনৰ নাম উল্লেখ কৰা নাই, কেৱল "বিতৰ্কিত বৈশিষ্ট্যসমূহৰ সামৰিককৰণ সম্পৰ্কে আমাৰ গুৰুতৰ উদ্বেগ" আৰু "দক্ষিণ চীন সাগৰত ভয় দেখুওৱা কৌশল" হিচাপে উল্লেখ কৰিছে ।
তদুপৰি, মোদীৰ "কাৰো বিৰুদ্ধে নহয়, কিন্তু আমি ইয়াত আছোঁ মূৰ তুলি থাকিবলৈ" বুলি কোৱা মন্তব্যই সূচায় যে ভাৰতে চীনৰ সৈতে উত্তেজনা হ্ৰাস কৰিবলৈ সংকল্পবদ্ধ । নেতাসকলে এই যুক্তি দৰ্শাবলৈ আৰু চিত্ৰিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে যে কোৱাড পাৰস্পৰিক সুবিধাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া এক যৌথ উদ্যোগ, কিন্তু চীনৰ বিৰুদ্ধে নহয় । ই এইটো নিৰ্দিষ্ট কৰে যে তেওঁলোকৰ ধ্যান চীনক নিয়ন্ত্ৰণত ৰখাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি অন্যান্য আৱশ্যকীয় আৰু জ্বলন্ত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সমস্যা যেনে ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধ, য'ত ইউক্ৰেইনে ৰাছিয়াৰ আভ্যন্তৰীণ লক্ষ্যত আঘাত কৰিবলৈ আমেৰিকাৰ নিৰ্মিত দীৰ্ঘ দূৰত্বৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ অটল আৰু বিৰোধীসকলৰ ওপৰত নিৰন্তৰ ইজৰাইলৰ আক্ৰমণলৈ তেওঁলোকৰ মনোযোগ আঁতৰি গৈছে ।
উপসংহাৰ
উইলমিংটন ঘোষণা-পত্ৰৰ ব্যৱধানবোৰ উন্মোচিত হৈছে আৰু ভূ-ৰাজনীতিত ইয়াৰ সীমাবদ্ধতাবোৰ স্পষ্ট কৰা হৈছে । আনহাতে, প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ সৈতে জলবায়ু সমস্যাৰ মোকাবিলা কৰিব পৰা অনা-সুৰক্ষা দিশবোৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ বাবে নিজকে সীমাবদ্ধ কৰি ৰখা হৈছে; গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু উদীয়মান প্ৰযুক্তিৰ পৰা লাভান্বিত হ'ব; উচ্চ মানসম্পন্ন ডিজিটেল আন্তঃগাঁথনি আদি প্ৰস্তুত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত । সেয়ে এইটো স্পষ্ট যে কোৱাডে ইয়াৰ কাৰ্যসূচী ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ ৰণনীতিৰ পৰা বিশ্বজনীন প্ৰত্যাহ্বানলৈ আঁতৰাই লৈ গৈছে ।
অৱশ্যে, বিশাল ভাৰত-মহাসাগৰীয় আঞ্চলিক সামুদ্ৰিক পৰিৱেশত মুখ্য সাগৰীয় পথ আৰু কেন্দ্ৰসমূহত চীনৰ ক্ৰমবৰ্ধমান যুঁজাৰু কাৰ্যকলাপত জড়িত আৰু নিৰীক্ষণ কৰাৰ বাবে কোৱাডে নিৰাপত্তা আৰু সামৰিক উপাদানবোৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিব লাগিব । ইয়াৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত আমেৰিকাত আগন্তুক কোৱাড বৈদেশিক মন্ত্ৰীৰ বৈঠক (Quad Foreign Ministers Meeting 2025) আৰু ভাৰতত কোৱাড নেতা সন্মিলন (Quad Leaders Summit 2025) চীনৰ বৰ্ধিত নৌশক্তিৰ দ্বাৰা বৃদ্ধি হোৱা জটিলতাৰ বাবে অধিক নিৰাপত্তা আৰু সামৰিক প্ৰতিশ্ৰুতিৰ দিশে আগবাঢ়িব বুলি ধাৰণা কৰা হ'ব ।
ঘোষণা : এই নিবন্ধত প্ৰকাশিত মতামতবোৰ লেখকৰ সম্পূৰ্ণ নিজা । ইয়াত প্ৰকাশিত তথ্য আৰু মতামতে ইটিভি ভাৰতৰ মতামত প্ৰতিফলিত নকৰে ।
