বিশেষ প্ৰতিবেদন, 23 আগষ্ট: বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাই মাংকিপক্স বা এমপক্সক বিশ্বজুৰি জনস্বাস্থ্য জৰুৰীকালীন অৱস্থা ঘোষণা কৰাৰ লগে লগে দুটা বছৰৰ ভিতৰত দুবাৰকৈ সমগ্ৰ বিশ্বতে বিপদ ঘণ্টা বাজিছে । আনহাতে, চুবুৰীয়া পাকিস্তানতো এই ৰোগৰ চাৰিটা ঘটনা ধৰা পৰাৰ লগে লগে ভাৰততো সম্ভাৱ্য প্ৰৱেশৰ আশংকা কৰা হৈছে । লগতে ভাৰতৰ বাবে এক বিপদাশংকা মাতি আনিছে । কিয়নো ভাৰতৰ বিশাল জনসংখ্যাৰ মাজত ই বিয়পি পৰাৰ সম্ভাৱনীয়তাই উদ্বেগৰ সৃষ্টি কৰিছে । ইয়াৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ভাৰত চৰকাৰে যিকোনো প্ৰাদুৰ্ভাৱৰ বাবে অধিক নিৰীক্ষণ ব্যৱস্থা আৰম্ভ কৰিছে আৰু যিকোনো প্ৰভাৱিত দেশৰ পৰা ভাৰতীয় বিমানবন্দৰ আৰু সাগৰীয় বন্দৰত প্ৰৱেশ কৰা যাত্ৰীসকলৰ স্ক্ৰীণিঙৰ নিৰ্দেশ দিছে ।
আনহাতে, আমি আমাৰ ৰাজহুৱা স্বাস্থ্য প্ৰতিৰক্ষাৰ বাবে সাজু হোৱাৰ সময়তো কেইবাটাও প্ৰশ্ন ৰৈ গৈছে, যাৰ বাবে জনসাধাৰণৰ মনত স্পষ্টীকৰণৰ প্ৰয়োজন । সেয়া হৈছে ইয়াৰ সঠিক নাম কি- এমপক্স নে মাংকিপক্স ? এইটো চিকেন পক্স বা স্মলপক্সতকৈ কেনেকৈ পৃথক ? ভাইৰাছটোৰ উৎপত্তি ক'ত হৈছিল ? জন্তুৰ পৰা মানুহলৈ কেনেকৈ সংক্ৰমিত হৈছিল ? ই মানুহৰ পৰা মানুহলৈ কেনেকৈ বিয়পে ? যদি ভাৰতত প্ৰাদুৰ্ভাৱ হয় বা প্ৰভাৱিত দেশলৈ যাত্ৰা কৰোঁতে নিজকে সুৰক্ষিত কৰিবলৈ কি ব্যক্তিগত সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিব লাগিব ? ৰোগবিধৰ পৰা সুৰক্ষা দিয়া ভেকছিন আছেনে নাই ? ৰোগবিধৰ চিকিৎসাৰ বাবে ঔষধ উপলব্ধ হয়নে নহয় ?
| লগতে পঢ়ক :ভাৰতত বিস্তৃত পৰিসৰত মাংকীপক্স বিয়পাৰ আশংকা এতিয়ালৈকে নাই: ডাঃ অতুল গোৱেল - MONKEYPOX DISEASE |
প্ৰকৃততে মাংকিপক্স নামটো ব্যৱহাৰ কৰাটো শুদ্ধ নহয় । এই নামটো দিয়াৰ মূল কাৰণ আছিল জাৰ্মান গৱেষণাগাৰে প্ৰথমে ছিংগাপুৰৰ পৰা আমদানি কৰা বান্দৰত ভাইৰাছটো চিনাক্ত কৰিছিল । অৱশ্যে ভাইৰাছটো বেছিভাগ নিগনি বা কেৰ্কেটুৱা সদৃশ প্ৰাণীৰ পৰা মানুহলৈ বিয়পে । বান্দৰৰ পৰা মানুহলৈ সংক্ৰমণ ঘটাৰ বিভ্ৰান্তিকৰ সম্পৰ্কৰ বাবে বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাই এই নামটো এমপক্সলৈ সলনি কৰে ।
এই ৰোগটো মূলত ১৯৭০ চনত কঙ্গো গণৰাজ্যৰ মানুহৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখ কৰা হৈছিল আৰু ২০২২ চনলৈকে এই দেশখনতে বেছিভাগ আবদ্ধ হৈ আছিল । কিন্তু ২০২২ চনৰ পৰা ই আন দেশলৈ বিয়পিবলৈ আৰম্ভ কৰে । বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাই প্ৰথমে ২০২২ চনৰ জুলাইত ইয়াক বিশ্বজনীন জনস্বাস্থ্য জৰুৰীকালীন অৱস্থা বুলি ঘোষণা কৰে । কিন্তু ২০২৩ চনৰ মে' মাহত আফ্ৰিকাত নতুনকৈ সংক্ৰমিত ব্যক্তিৰ সংখ্যা হ্ৰাস হোৱাৰ পিচত সেইটো প্ৰত্যাহাৰ কৰে । অৱশ্যে সমগ্ৰ আফ্ৰিকা আৰু অন্যান্য মহাদেশৰ দেশসমূহত নতুনকৈ বিয়পি পৰা আৰু ভাইৰাছটোৰ এক নতুন চাপৰ উদ্ভৱ হোৱাৰ প্ৰমাণৰ বাবে বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাই 2024 চনৰ 14 আগষ্ট তাৰিখে পুনৰ ৰাজহুৱা স্বাস্থ্য জৰুৰীকালীন অৱস্থা ঘোষণা কৰে ।
চিকেন পক্স আৰু স্মলপক্সৰ দৰে এমপক্স অৰ্থোপক্স ভাইৰাছৰ একেটা পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত । যদিও 1980 চনৰ ভিতৰত বিশ্বজুৰি স্মলপক্স নিৰ্মূল কৰা হৈছিল, কিন্তু চিকেন পক্সে এতিয়াও মানুহক সংক্ৰমণ কৰি আছে । ইয়াৰে ভিতৰত বেছিভাগ শিশু । এক বিশেষত্ব হ'ল যে চিকেন পক্সৰ বিপৰীতে এমপক্সত হাতৰ তলুৱা আৰু ছালত ঘাঁ দেখা যায় । মুখ আৰু মলদ্বাৰৰ শ্লেষ্মা আৱৰণ আৰু লগতে যৌনাংগ প্ৰভাৱিত হ'ব পাৰে, ফুলিব পাৰে । বেদনাদায়ক লিম্ফ নোড হৈছে আন এক বিশেষত্ব । ৰোগীৰ জ্বৰ, পেশীৰ বিষ আৰু ছালৰ বিশেষ ঘা হয় । ই বিভিন্ন পৰ্যায়ৰ মাজেৰে বিকশিত হয় । যেতিয়ালৈকে সেইবোৰ শুকান হৈ এৰাই নাযায়, ই আনক সংক্ৰমিত কৰিব পাৰে । ইয়াৰ সংক্ৰমণ সাধাৰণতে সংক্ৰমিত ব্যক্তি এজনৰ সৈতে শাৰীৰিক সংস্পৰ্শৰ জৰিয়তে হয় । স্পৰ্শ বা যৌন কাৰ্যকলাপৰ দ্বাৰা ই সংক্ৰমিত হয় । যদি এজন ব্যক্তি সংক্ৰমিত ব্যক্তিৰ ওচৰত থিয় হৈ থাকে তেনেহ'লে স্পুটামৰ টোপালবোৰো সংক্ৰমিত হ'ব পাৰে ।
এই ৰোগৰ পৰা সাধাৰণতে উপশম পাব পাৰি যদিও ৰোগ আৰু মৃত্যুৰ হাৰ ভাইৰাছৰ দুয়োটা প্ৰকাৰৰ মাজত পৃথক হয় । স্মলপক্স ভেকছিনৰ সৈতে আগতীয়া টীকাকৰণে এমপক্সৰ বিৰুদ্ধে ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা প্ৰদান কৰে । কিন্তু 1978 চনৰ পিচত জন্ম হোৱা ভাৰতীয়সকলৰ বাবে এনে সুৰক্ষা উপলব্ধ নহ'ব । কিয়নো তাৰ পিচত ৰাষ্ট্ৰীয় স্মলপক্স টীকাকৰণ কাৰ্যসূচী বন্ধ কৰা হৈছিল । বৃদ্ধ ব্যক্তি, পুষ্টিহীন শিশু, গৰ্ভৱতী মহিলা আৰু পূৰ্বৰে পৰা থকা স্বাস্থ্যজনিত সমস্যা থকা ব্যক্তিসকলৰ গুৰুতৰ ৰোগ আৰু জটিলতা হোৱাৰ সম্ভাৱনা অধিক ।
সাধাৰণ ছালৰ ঘাৰ বাবে কোভিড-19-ৰ তুলনাত এমপক্সৰ বাবে ইয়াক চিনাক্তকৰণ সহজ । যদি মানুহে ছালত ভেচিকল (সৰু তৰলভৰ্তি থলী) বিকশিত হোৱা লক্ষ্য কৰে, তেনেহ'লে ততালিকে স্বাস্থ্যসেৱা কেন্দ্ৰত জনাবলৈ উৎসাহিত কৰিব লাগিব । যিসকল লোকৰ এমপক্স আছে তেওঁলোকক কলংক হিচাপে বিবেচনা কৰিব নালাগে, যাতে তেওঁলোকে দ্বিধাহীনভাৱে নিজৰ যত্ন ল'ব পাৰে । এমপক্সত আক্ৰান্তসকলক ছালৰ ঘাৰ পৰা সম্পূৰ্ণ মুক্ত নোহোৱালৈকে আন ব্যক্তিৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিব লাগিব আৰু লক্ষণগতভাৱে চিকিৎসা কৰা প্ৰয়োজন ।
যদিও কিছুমান এণ্টি-ভাইৰেল ঔষধ বৰ্তমান বিকশিত কৰা হৈছে, শেহতীয়া ঔষধ পৰীক্ষণে ইয়াৰ লাভালাভ প্ৰদৰ্শন কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে । ইয়াৰ বাবে দুই প্ৰকাৰৰ ভেকছিন উপলব্ধ যদিও বিশ্বজনীনভাৱে ইয়াক বিতৰণ কৰা হোৱা নাই । যিহেতু বেছিভাগ সংক্ৰমিত ব্যক্তি গুৰুতৰ জটিলতা অবিহনে আৰোগ্য হয়, সেয়ে বহু দেশে এতিয়ালৈকে কোনো গণ টীকাকৰণ কাৰ্যসূচীও আৰম্ভ কৰা নাই । কিন্তু যেতিয়া এই ৰোগটো আৰম্ভ হয় তেতিয়া 1978 চনৰ পিচত জন্ম হোৱা ব্যক্তিসকলক প্ৰাথমিকতা দিব লাগিব ।
আনহাতে, যিসকলে সংক্ৰমণৰ পৰা নিজকে সুৰক্ষিত কৰিব বিচাৰে তেওঁলোকে সংক্ৰমিত ব্যক্তি এজনক লগ পোৱাৰ সময়ত বা ভ্ৰমণ কৰোঁতে সঘনাই হাত ধুব লাগে আৰু শাৰীৰিক সম্পৰ্ক পৰিহাৰ কৰিব লাগে । সংক্ৰমিত ব্যক্তিৰ ওচৰৰ পৰা সন্মুখীন হোৱাটো পৰিহাৰ কৰিব লাগিব । আনকি কথা পাতোঁতেও দূৰত্ব বজাই ৰাখিব লাগিব । এইক্ষেত্ৰত সুৰক্ষিত যৌন আচৰণৰ পোষকতা কৰা হয় । কিয়নো পুৰুষে পুৰুষৰ সৈতে বা মহিলা যৌনকৰ্মীৰ সৈতে যৌন সম্ভোগ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত উচ্চ বিপদাশংকা থকা দেখা গৈছে । কোভিড-19-ৰ বিপৰীতে এমপক্স ভাইৰাছ এৰোচ'লৰ দ্বাৰা নিবিয়পে । সেয়েহে যদিহে এজন ব্যক্তি সংক্ৰমিত ব্যক্তিৰ সৈতে ঘনিষ্ঠভাৱে আৰু সঘনাই তেওঁৰ সৈতে সংযোগত নাথাকে তেন্তে মাস্কৰ উপদেশ দিয়া নহয় ।
ভাৰতত 2022 চনৰ জুলাই আৰু 2024 চনৰ মাৰ্চ মাহৰ ভিতৰত প্ৰায় 30 টা বিক্ষিপ্ত ঘটনা সংঘটিত হৈছিল । শেহতীয়া বিশ্বজুৰি বিস্তাৰৰ সময়ত অৱশ্যে কোনো নতুন ঘটনাৰ খবৰ পোৱা হোৱা নাই । ইউৰোপ আৰু পশ্চিম এছিয়াৰ যিবোৰ বিমানবন্দৰৰ জৰিয়তে আফ্ৰিকাৰ যাত্ৰীসকলে বৃহৎ সংখ্যাত ভ্ৰমণ কৰে সেইবোৰ ভাৰততকৈ অধিক বিপদাশংকাত আছে । ভাৰতত ডাঙৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ হোৱাৰ সম্ভাৱনা কম । কাৰণ আমি এনে পৰিবহণৰ যাত্ৰী দেখা নাপাওঁ । কোভিড-19-ৰ বিপৰীতে এমপক্স ভাইৰাছ এৰোচ'লৰ জৰিয়তে বায়ুবাহিত সংক্ৰমণৰ জৰিয়তে বিয়পি নপৰে । অৱশ্যে আমি আমাৰ ৰাজহুৱা স্বাস্থ্য ব্যৱস্থাবোৰ সতৰ্ক কৰি ৰাখিব লাগিব আৰু সংক্ৰমণ বৃদ্ধি বা হ্ৰাস হয়নে নাই লক্ষ্য কৰিলৈ বিশ্বজুৰি পৰিস্থিতিটো নিবিড়ভাৱে অধ্যয়ন কৰিব লাগিব ।
ইয়াৰ বাবে আতংকিত হোৱাৰ কোনো প্ৰয়োজন নাই । কিন্তু জুনোটিক সংক্ৰমণৰ ক্ৰমবৰ্ধমান সঘনাই হোৱা ভাবুকিৰ প্ৰতি সঁহাৰি দিবলৈ আমাৰ স্বাস্থ্য ব্যৱস্থাবোৰ সাজু থাকিব লাগিব । এমপক্সৰ পুনৰুত্থানে এই কথাও সোঁৰাই দিয়ে যে মানুহে বনাঞ্চলত আবদ্ধ ভাইৰাছৰ পৰিস্থিতি নিজে সৃষ্টি কৰিছে । কিয়নো বন্যজন্তুবোৰ বনধ্বংসৰ ফলত জনাঞ্চললৈ প্ৰব্ৰজন কৰিবলৈ বাধ্য হৈছে ।
(অধ্যাপক কে শ্ৰীনাথ ৰেড্ডী পি এইচ এফ আইৰ জনস্বাস্থ্য বিভাগৰ এগৰাকী বিশিষ্ট অধ্যাপক (Professor of Public Health, PHFI) আৰু 'পালছ টু প্লেনেট'ৰ স্তব্ধ লেখক । ইয়াত উল্লিখিত মতামতবোৰ লেখকৰ সম্পূৰ্ণ ব্যক্তিগত । ই ইটিভি ভাৰতৰ মতামত প্ৰতিফলিত নকৰে)
