ভাৰতে 78 সংখ্যক স্বাধীনতা দিৱস উদযাপন কৰাৰ সময়তে ঔপনিৱেশিক শাসনৰ দ্বাৰা দৰিদ্ৰ ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা বৰ্তমান বিশ্ব শক্তিৰ ৰাজনীতিৰ মূল খেলুৱৈ হিচাপে দেখা পোৱা আৰু অৰ্থনৈতিক শক্তিশালী দেশ হিচাপে গণ্য কৰা দেশলৈ যোৱাৰ যাত্ৰা আদৰ্শস্বৰূপ হৈ পৰিছে ৷ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছৰ সময়ছোৱাত সাম্ৰাজ্যবাদী শিকলি ছিগি যোৱা বহু দেশৰ ভিতৰত ভাৰত অন্যতম ৷
1947 চনত পাকিস্তানৰ লগতে ভাৰতে স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ বিপৰীতে 1948 চনত শ্ৰীলংকা আৰু ম্যানমাৰে ব্ৰিটিছৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰে ৷ আনহাতে 1949 চনৰ অক্টোবৰ মাহত চীন এখন মুক্ত ৰাষ্ট্ৰত পৰিণত হয় ৷ 1965 চনত মালদ্বীপৰ দৰে বহু পিছত স্বাধীনতা লাভ কৰা এছিয়াৰ চুবুৰীয়া দেশ আছে আৰু বাংলাদেশ 1971 চনত মুক্ত হৈছিল ৷ আনহাতে জাপানক কেতিয়াও উপনিবেশিকৰণ কৰা হোৱা নাছিল আৰু দেশখনে স্বাধীনতা দিৱস উদযাপন নকৰে ৷
ইউৰোপ, আফ্ৰিকা আৰু মধ্যপ্ৰাচ্যত ভাৰতৰ লগতে বা তাৰ পিছত স্বাধীনতা লাভ কৰা আন কেইবাখনো দেশ আছে যদিও এছিয়ান ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত আৰ্থ-সামাজিক, ধৰ্মীয় আৰু সাংস্কৃতিক সাদৃশ্যৰ বাবে ইয়াৰ এছিয়ান সমকক্ষ দেশসমূহৰ সৈতে সমান্তৰালতা আঁকিব পৰা গ’ল ৷ এনে বিশ্লেষণে আমাৰ সৈতে মুক্ত দেশ হিচাপে যাত্ৰা আৰম্ভ কৰা আমাৰ চুবুৰীয়া দেশৰ সন্মুখত ক’ত থিয় দিছো তাৰ ধাৰণা দিয়ে ৷ এই কথা জানিবলৈ ভাৰতৰ অবিশ্বাস্য বিকাশৰ কাহিনী আমি বুজিব লাগিব ৷
ভাৰতৰ বিকাশৰ কাহিনী :
ভাৰতে প্ৰায় দুটা শতিকা ধৰি ঔপনিৱেশিক শাসন আৰু শোষণৰ অধীনত আছিল আৰু স্বাধীনতাৰ সময়ত এখন দৰিদ্ৰ ৰাষ্ট্ৰ উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে লাভ কৰিছিল ৷ কেম্ব্ৰিজৰ বিখ্যাত ইতিহাসবিদ এংগাছ মেডিছনৰ ৰচনাসমূহৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত তথ্যৰ পৰা এই কথা স্পষ্ট ৷ তেওঁ দেখিছিল যে 1700 চনত বিশ্বৰ আয়ৰ ভাৰতৰ অংশ 22.6 শতাংশ আৰু ইউৰোপৰ অংশ 23.3 শতাংশ ৷
কিন্তু 1952 চনত এয়া আছিল মাত্ৰ 3.8 শতাংশ ৷ ইয়াৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে ভাৰতে নিজৰ ঔপনিৱেশিক মালিকৰ হাতত কিমান লুণ্ঠিত হৈছিল ৷ আজি স্বাধীনতাৰ 78 বছৰৰ পাছত ভাৰত 3.7 ট্ৰিলিয়ন ডলাৰৰ জি ডি পিৰে পঞ্চম বৃহত্তম অৰ্থনীতি হিচাপে থিয় দিছে ৷ নিৰ্দোষতাৰ পৰা শক্তিলৈ এই যাত্ৰা সহজ নাছিল ৷ দৰাচলতে স্বাধীনতাৰ প্ৰাৰম্ভিক বছৰবোৰত অর্থনৈতিক বিকাশৰ সন্মুখত উজুটি খাই ভাৰতে অর্থনৈতিক কাম-কাজ চলোৱাত ৰাজ্যই আগভাগ লৈ গতি লাভ কৰিছিল ৷
এই সমাজবাদী আৰ্হিটোৱে আৰম্ভণিতে ফলাফল দিলেও ই অনুজ্ঞাপত্ৰ আৰু অনুমতিৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এক পশ্চাদপসৰণশীল অৰ্থনৈতিক শাসনলৈ ৰূপান্তৰিত হয় ৷ ইয়াৰ ফলত ঔদ্যোগিক বৃদ্ধি আৰু ব্যক্তিগত উদ্যোগ স্তব্ধ হৈ পৰিল, দেশখনক অৰ্থনৈতিক পতনৰ সীমালৈ ঠেলি দিলে ৷ কিন্তু ভাৰতে সংস্কাৰৰ পথত ভৰি দি 1991 চনত উদাৰীকৰণ, বিশ্বায়ন আৰু ব্যক্তিগতকৰণৰ আশ্ৰয় লৈ ক্ৰমান্বয়ে ঘৰটো শৃংখলাবদ্ধ কৰি ৰাখিছিল ৷
মন কৰিবলগীয়া যে ভাৰতেও চাৰিখন যুদ্ধ কৰিছিল- তিনিখন পাকিস্তানৰ সৈতে আৰু এখন চীনৰ সৈতে, কিন্তু তথাপিও অৰ্থনৈতিক উৎকৃষ্টতা লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে আৰু এতিয়া 14.5 লাখ সামৰিক জোৱানৰ সৈতে বিশ্বৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম স্থায়ী সেনাবাহিনী আছে ৷ এই কৃতিত্ব চীনৰ বাহিৰে আন কোনো এছিয়াৰ দেশেই পুনৰাবৃত্তি কৰিব নোৱাৰিলে, য’ত আছে জি ডি পি 3.7 ট্ৰিলিয়ন ডলাৰ আৰু 20 লাখ সক্ৰিয় সামৰিক জোৱানৰ সৈতে এক স্থায়ী সেনাবাহিনী ৷
ভাৰতৰ এই সফলতা সম্ভৱ হৈছিল একেৰাহে চৰকাৰৰ সতৰ্ক আৰু মানাংকিত দৃষ্টিভংগীৰ বাবে, যিয়ে এটা সময়ৰ ভিতৰত ক্ৰমান্বয়ে, সংস্কাৰবাদী দৃষ্টিভংগীৰ জৰিয়তে, সযতনে ৰচনা কৰা আৰু নিখুঁতভাৱে কাৰ্যকৰী কৰা বিত্তীয় আৰু মুদ্ৰানীতিৰ সিদ্ধান্তৰ দ্বাৰা পৰিচালিত যিয়ে ব্যৱস্থাটোলৈ স্থিতিশীলতা আনিছিল৷
বিত্তীয় বজাৰৰ সন্মুখতো বজাৰৰ নিয়ন্ত্ৰণমুক্তকৰণৰ ক্ষেত্ৰত নীতি নিৰ্ধাৰকসকলে সতৰ্ক আছিল ৷ দৰাচলতে এই পদ্ধতিয়ে দেশৰ বিত্তীয় ব্যৱস্থাক একাধিক বিত্তীয় সংকটৰ পৰা বিচ্ছিন্ন কৰাত বহুখিনি সহায় কৰিছিল, আনহাতে বিশ্বৰ বাকী অংশই ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছিল আৰু বিশ্বৰ বিত্তীয় বজাৰৰ গভীৰ একত্ৰীকৰণ হয় ৷
আমাৰ এছিয়ান চুবুৰীয়া দেশৰ অৱস্থা কেনেকুৱা ?
চীন, পাকিস্তান, শ্ৰীলংকা, ম্যানমাৰ আদি দেশে প্ৰায় ভাৰতৰ সৈতে স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ বিপৰীতে বাংলাদেশ আৰু মালদ্বীপ বহু পিচত মুক্ত দেশ হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল ৷ আজি আমাৰ চুবুৰীয়া দেশবোৰলৈ চালে অৰ্থনৈতিক শক্তি, সামৰিক শক্তি আৰু প্ৰযুক্তিগত দক্ষতাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতৰ সৈতে কেৱল চীন প্ৰতিযোগিতাত অৱতীৰ্ণ হৈছে ৷
কিন্তু এই দুখন এছিয়ান দেশে লাভ কৰা সফলতাৰ মাজত গুণগতভাৱে যথেষ্ট পাৰ্থক্য আছে ৷ চীনে একদলীয় শাসনৰ দমনমূলক ৰাজনৈতিক শাসন ব্যৱস্থাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সফলতা লাভ কৰাৰ বিপৰীতে ভাৰতে বহুদলীয়, সংসদীয় গণতন্ত্ৰত গণতান্ত্ৰিক নীতি আৰু সহমতৰ ভিত্তিত সফলতাৰ পথত ভৰি দিছিল ৷ দৰাচলতে ভাৰত বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ গণতন্ত্ৰ, য’ত প্ৰতি পাঁচ বছৰৰ মূৰে মূৰে ক্ষমতাৰ পৰিৱৰ্তন সুকলমে ঘটে, যিটো নিজৰ মাজতে কোটি কোটিৰো অধিক জনসংখ্যা থকা এখন দেশৰ বাবে এক উল্লেখযোগ্য কৃতিত্ব ৷
আনহাতে ধৰ্মীয় মৌলবাদৰ প্ৰতি কোমল হৈ সন্ত্ৰাসবাদীক আশ্ৰয় দিয়াৰ বাবে পাকিস্তান অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক দুয়োটা দিশতে ব্যৰ্থ ৰাষ্ট্ৰত পৰিণত হয় ৷ সামাজিক অশান্তিৰ বাধাৰ বাবে শ্ৰীলংকা ৰাষ্ট্ৰপতিৰ অভ্যুত্থানৰ সাক্ষী হৈছিল, যিটো অস্থায়ী অৰ্থনৈতিক নীতিৰ ফল আছিল আৰু ই পুনৰুদ্ধাৰৰ বাবে যুঁজি আছে ৷
শেহতীয়াকৈ প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্বেইখ হাছিনাৰ অধীনত ৰপ্তানিৰ প্ৰদৰ্শন আৰু স্থিতিশীলতাৰ বাবে পোষ্টাৰ চাইল্ড হিচাপে চোৱা বাংলাদেশ এতিয়া হিংসাত্মক অভ্যুত্থানৰ পিচত ৰহস্যময়ী হৈ পৰিছে আৰু দেশখনৰ ৰাজনৈতিক ভৱিষ্যত অনিশ্চিত হৈ আছে ৷ একেদৰে ম্যানমাৰো সংঘাতপূৰ্ণ আৰু ৰাষ্ট্ৰসংঘই এই সপ্তাহত উল্লেখ কৰিছে, যে বিগত ছমাহত তিনি মিলিয়নতকৈ অধিক লোক স্থানচ্যুত হৈছে, সংঘাতৰ বাবে ৷ ইয়াৰ ফলত দেশখনৰ অৰ্থনীতি বিপৰ্যস্ত হৈছে ৷ মালদ্বীপো ৰাষ্ট্ৰপতি মহম্মদ মুইজুৰ অধীনত তীব্ৰ অৰ্থনৈতিক সংকটত ডুব গৈ আছে আৰু ভাৰতৰ ওপৰত বৃহৎ পৰিসৰৰ নিৰ্ভৰশীলতাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি চীনৰ প্ৰতি ইয়াৰ ক্ৰমাৎ সান্নিধ্যই আগন্তুক সময়ত ইয়াৰ অৰ্থনৈতিক সমস্যাসমূহক আৰু অধিক জোৰদাৰ কৰি তুলিব ৷
এইদৰে একে সময়তে সাম্ৰাজ্যবাদী শাসনৰ পৰা মুক্ত হোৱা ভাৰতৰ অধিকাংশ চুবুৰীয়া দেশেই কঠিন সময়ৰ মাজেৰে পাৰ হৈছে, নিজৰ কষ্টোপাৰ্জিত স্বাধীনতা পৰিচালনা কৰিব নোৱাৰি বিদেশী হেঁচাত নতশিৰ হৈ আছে ৷ আনহাতে ভাৰত শক্তিশালীকৈ থিয় দিছে, পথ প্ৰদৰ্শক পোহৰ হিচাপে আৰু উল্লেখযোগ্য অৰ্থনৈতিক সফলতা লাভ কৰা আৰু বিশ্ব ৰাজনীতিত যথেষ্ট ৰাজনৈতিক স্থান লাভ কৰা দেশৰ ক্লাছিক উদাহৰণ হিচাপে আৰু ‘বিকশিত ভাৰত’ৰ দিশে আগবাঢ়িছে ৷
কোনো প্ৰত্যাহ্বান নাই বুলি কোৱা নহয় ৷ ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ভাৰতে এছিয়াৰ প্ৰতিবেশী দেশসমূহৰ দৰে নহয়, এখন মুক্ত আৰু সাৰ্বভৌম ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে সেই প্ৰত্যাহ্বানসমূহ পৰিপক্কভাৱে চম্ভালিছে ৷ ইয়াৰ উপৰিও ক’ব পাৰি যে কঠিন অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰত্যাহ্বানৰ মাজেৰে পাৰ হোৱাৰ ক্ষেত্ৰত এছিয়াৰ সমকক্ষসকলতকৈ ইয়াৰ ফলাফল ভাল আছিল ৷ তদুপৰি সমগ্ৰ কাহিনীটোৰ সৌন্দৰ্য হ’ল ভাৰতে গণতান্ত্ৰিক নীতিৰ ভেটিত নিজৰ অৰ্থনৈতিক উৎকৰ্ষতাৰ ভৱন নিৰ্মাণ কৰা, যিটো এখন মুক্ত ৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰকৃত সাফল্য ৷
ছিংগাপুৰ আৰু দক্ষিণ কোৰিয়া কেছ ষ্টাডি হিচাপে থিয় দিছে :
1965 চনত ছিংগাপুৰে কম আয়ৰ অৰ্থনীতিৰ পৰা উচ্চ আয়ৰ অৰ্থনীতিলৈ দ্ৰুতগতিত বিকশিত হয় ৷ ইয়াত জি ডি পি বৃদ্ধি বিশ্বৰ সৰ্বোচ্চ বৃদ্ধিৰ ভিতৰত অন্যতম, স্বাধীনতাৰ পিছত গড়ে প্ৰায় 7 শতাংশ আৰু প্ৰথম 25 বছৰত 9.2 শতাংশৰ শীৰ্ষত উপনীত হৈছে ৷
ছিংগাপুৰ আৰু দক্ষিণ কোৰিয়াই স্বাধীনতা লাভৰ কম সময়ৰ ভিতৰতে উল্লেখযোগ্য অৰ্থনৈতিক সফলতা লাভ কৰা দেশসমূহৰ বাবে কেছ ষ্টডি হিচাপে থিয় দিছে ৷ 1965 চনত ছিংগাপুৰ এখন মুক্ত ৰাষ্ট্ৰত পৰিণত হয় আৰু ই দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ দৰেই দুখীয়া আছিল ৷ অৱশ্যে এই চহৰ-ৰাষ্ট্ৰখনে বহু উন্নয়নশীল দেশৰ প্ৰায় সমান জনমূৰি আয় লাভ কৰাৰ উপৰিও মানৱ মূলধন উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰতো বিশ্বৰ ভিতৰতে প্ৰথম স্থান লাভ কৰিছে ৷
ইয়াৰ এক উচ্চ মূল্য-সংযোজিত অৰ্থনীতি আছে, উৎপাদন আৰু সেৱা খণ্ডবোৰ ইয়াৰ দ্বৈত স্তম্ভ হিচাপে আছে ৷ মালাক্কা পাছৰ কৌশলগত ভৌগোলিক অৱস্থান, বিনিয়োগকাৰী-অনুকূল নীতি আৰু এক দক্ষ আৰু সৎ চৰকাৰ হৈছে ছিংগাপুৰৰ সফলতাৰ চাবিকাঠি ৷
1948 চনত জাপানী ঔপনিৱেশিক শাসনৰ পৰা মুক্ত হোৱা দক্ষিণ কোৰিয়া আজি অৰ্থনৈতিকভাৱে শক্তিশালী দেশ হিচাপে থিয় দিছে ৷ প্ৰথম অৱস্থাত ই চৰকাৰী নিৰ্দেশিত, কেন্দ্ৰীয় পৰিকল্পিত বিনিয়োগৰ আৰ্হি গ্ৰহণ কৰিছিল ৷ অৱশ্যে ই দেশৰ বাবে কাম কৰিব নোৱাৰিলে ৷ পিছলৈ ই গাঁথনিগত ৰূপান্তৰলৈ স্থানান্তৰিত হৈ নীতি সংস্কাৰলৈ স্থানান্তৰিত হয় যিবোৰৰ লক্ষ্য হৈছে দেশখনক বিদেশী বজাৰৰ বাবে মুকলি কৰা ৷ ইয়াৰ উপৰিও উদ্ভাৱন আৰু অতি নিষ্ঠাৱান কৰ্ম সংস্কৃতিৰ ওপৰত ইয়াৰ মনোনিৱেশে ইয়াক কম সময়ৰ ভিতৰতে অৰ্থনৈতিক সফলতাৰ আইকন কৰি তুলিছিল ৷
(লেখক উত্তৰাখণ্ডৰ শ্ৰীনগৰ গড়ৱালৰ এইচ.এন.বি.গড়ৱাল বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ব্যৱসায়িক ব্যৱস্থাপনা বিভাগৰ অধ্যাপক আৰু মুৰব্বী)
(এই লেখাত প্ৰকাশ কৰা মতামতসমূহ লেখকৰ ৷ ইয়াত প্ৰকাশ কৰা তথ্য আৰু মতামতসমূহে ইটিভি ভাৰতৰ মতামত প্ৰতিফলিত নকৰে)
লগতে পঢ়ক : ভাৰতত পানীৰ সংকট সমাধানৰ বাবে প্ৰস্তুতি আৰম্ভ কৰাৰ সময় সমাগত - Water Related Crisis In India
লগতে পঢ়ক : হাছিনা যুগৰ অৱসান ভাৰতীয় সুৰক্ষা গতিশীলতাৰ বাবে এক অস্বস্তিকৰ ঘটনা - Bangladesh Political Crisis
