নেশ্যনেল ডেস্ক,৫ এপ্ৰিল : প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ (এফডিআই) হৈছে বিশ্বৰ বহুতো দেশত অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ এক মুখ্য মুদ্ৰা উৎস । বিদেশী কোম্পানীবোৰে সস্তীয়া মজুৰি আৰু পৰিৱৰ্তনশীল ব্যৱসায়িক পৰিৱেশৰ লাভালাভ ল'বলৈ দ্ৰুত গতিত বিকশিত হোৱা ব্যক্তিগত উন্নত ব্যৱসায়ত পোনপটীয়াকৈ বিনিয়োগ কৰে । যদিও ভাৰত হৈছে বিশ্বৰ দ্ৰুততম উন্নয়নশীল অৰ্থনীতিবোৰৰ ভিতৰত অন্যতম কিন্তু ই প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগৰ বাবে এক শীৰ্ষ গন্তব্য স্থান হিচাপেও আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে ।
এক বৃহৎ উপভোক্তা আধাৰ, বৰ্ধিত নিষ্পত্তিযোগ্য উপাৰ্জন আৰু ডিজিটেল আন্তঃগাঁথনি সম্প্ৰসাৰিত কৰা হৈছে ভাৰতত বিনিয়োগৰ বাবে বিকশিত বিশ্বব্যাপী অগ্ৰাধিকাৰৰ কিছুমান মুখ্য চালক । প্ৰকৃততে, প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ হৈছে এখন দেশৰ অৰ্থনীতিৰ এক অত্যাৱশ্যকীয় চালক যিহেতু সেইবোৰে নিযুক্তিৰ বজাৰ বৃদ্ধি কৰে আৰু কাৰিকৰী জ্ঞানৰ আধাৰ আৰু ঋণ বিহীন বিত্তীয় সম্পদ প্ৰদান কৰে ।
১৯৯১ চনৰ অৰ্থনৈতিক সংকটৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ভাৰতত অৰ্থনৈতিক উদাৰীকৰণ আৰম্ভ হৈছিল আৰু তেতিয়াৰ পৰা ভাৰতত এফডিআই ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছে, যাৰ ফলত এক কোটিৰো অধিক নিযুক্তি সৃষ্টি হৈছে । বিদেশী বিনিয়োগ প্ৰচাৰ বোৰ্ড (এফআইপিবি) যি এই দিশটো তদাৰক কৰাৰ দায়িত্বশীল সংস্থা আছিল, ২০১৭ চনৰ ২৪ মে'ত ইয়াক বাতিল কৰা হৈছিল ।
বিগত বছৰবোৰত, ভাৰতত পৰৱৰ্তী চৰকাৰবোৰে বিদেশী বিনিয়োগৰ সম্ভাৱনা বুজি পাইছে আৰু এফডিআই নীতি উদাৰ কৰিছে । দুটা উপায়ৰ ভিতৰত স্বয়ংক্ৰিয় পথটোৱে চৰকাৰৰ পৰা কোনো অনুমোদন বা অনুজ্ঞাপত্ৰ লাভ কৰাৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ বিনিয়োগৰ অনুমতি দিয়ে । ইয়াৰে কিছুমান খণ্ড হৈছে বিমান পৰিবহণ, স্বাস্থ্যসেৱা, তথ্য প্ৰযুক্তি আৰু বিপিএম, উৎপাদন আৰু বিত্তীয় সেৱা ।
চৰকাৰৰ আগতীয়া অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন হোৱা খণ্ডবোৰ চৰকাৰী অনুমোদনৰ পথৰ অধীনত পৰে আৰু ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত থাকে বেঙ্কিং আৰু ৰাজহুৱা খণ্ড, খাদ্য সামগ্ৰীৰ খুচুৰা ব্যৱসায়, প্ৰিণ্ট মিডিয়া, উপগ্ৰহ আৰু অন্যান্য । বৰ্তমান ৯ টা খণ্ড আছে য'ত লটাৰী, জুৱা, চিট ফাণ্ড, ৰিয়েল ইষ্টেট ব্যৱসায় আৰু চিগাৰেটকে ধৰি এফডিআই নিষিদ্ধ ।
২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত, কম্পিউটাৰ আৰু হাৰ্ডৱেৰ খণ্ডই সৰ্বাধিক এফডিআই ইকুইটি প্ৰবাহ লাভ কৰিছিল । তাৰ পিচত সেৱা খণ্ড । অৱশ্যে, ২০২৩ চনৰ অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত বিভিন্ন কাৰ্যসূচী আৰু পদক্ষেপ যেনে উৎপাদন-সম্পৰ্কিত ইনচেণ্টিভ, প্ৰধানমন্ত্ৰী গতিশক্তি আৰু এছইজেডৰ জৰিয়তে ৰপ্তানি প্ৰচাৰৰ ফলত এফডিআই পুনৰ বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে । ভাৰতীয় সংসদত ২০২২ চনৰ ডিচেম্বৰত উত্থাপন কৰা কেন্দ্ৰৰ জন বিশ্বাস বিধেয়কে 'সৰু' অপৰাধবোৰ কৰ্তৃত্বহীন কৰিবলৈ ৪২ খন আইন সংশোধন কৰে আৰু ব্যক্তি আৰু ব্যৱসায়ৰ ওপৰত অনুপালনৰ বোজা হ্ৰাস কৰা আৰু ব্যৱসায় কৰাৰ সহজতা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে কোৱা হয় । বৃহৎ সংখ্যক এফডিআই প্ৰস্তাৱ পাইপলাইনত আছে যি বিশেষজ্ঞসকলৰ মতে ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষত বৃদ্ধিৰ পৰামৰ্শ দিয়ে ।
উচ্চতৰ এফডিআই প্ৰবাহ দেশত উচ্চ নিযুক্তিৰ সৈতে পোনপটীয়াকৈ সম্পৰ্কিত । ই বিশ্বব্যাপী মানদণ্ড লাভ কৰাৰ দিশত প্ৰক্ৰিয়া আৰু যোগান শৃংখলাৰ মানদণ্ডসহ উৎপাদনশীলতা উন্নত কৰে ।
২০১৪ চনত, চৰকাৰে বীমা খণ্ডত বিদেশী বিনিয়োগৰ উৰ্ধসীমা ২৬ শতাংশৰ পৰা ৪৯ শতাংশলৈ বৃদ্ধি কৰে । ই ২০১৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰত 'মেক ইন ইণ্ডিয়া' উদ্যোগো আৰম্ভ কৰিছিল যাৰ অধীনত ২৫ টা খণ্ডৰ বাবে এফডিআই নীতি আৰু উদাৰীকৰণ কৰা হৈছিল । ২০২০ চনৰ মে' মাহত, চৰকাৰে স্বয়ংক্ৰিয় পথৰ অধীনত প্ৰতিৰক্ষা উৎপাদনত এফডিআই ৪৯ শতাংশৰ পৰা ৭৪ শতাংশলৈ বৃদ্ধি কৰে । ২০২০ চনৰ মাৰ্চত, চৰকাৰে প্ৰবাসী ভাৰতীয়সকলক (এনআৰআই) এয়াৰ ইণ্ডিয়াত ১০০ শতাংশলৈকে অংশীদাৰী ত্বৰান্বিত কৰিবলৈ অনুমতি দিছিল । যোৱা ৯ টা বিত্তীয় বৰ্ষত (২০১৪-২৩ বৰ্ষত: ৫৯৬ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ) এফডিআইৰ প্ৰবাহ আগৰ ৯ টা বিত্তীয় বৰ্ষত (২০০৫-১৪: ২৯৮ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ) ১০০ শতাংশ বৃদ্ধি পাইছে আৰু যোৱা ২৩ বছৰত (৯২০ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ) মুঠ এফডিআইৰ প্ৰায় ৬৫ শতাংশ ।
২০২২-২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত ভাৰতৰ এফডিআই প্ৰবাহৰ পৰিমাণ আছিল ৭১ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ । চলিত বিত্তীয় বৰ্ষত, ২০২৩-২৪ বৰ্ষত (ছেপ্টেম্বৰ ২০২৩ লৈকে) ৩৩ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ মূল্যৰ এফডিআইৰ খবৰ পোৱা গৈছে । ২০২২ চনত, ভাৰতে প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগৰ (এফডিআই) শীৰ্ষ স্থানৰ দশম স্থান লাভ কৰে, যি হৈছে কেইবা দশকৰ অৰ্থনৈতিক আৰু নীতি সংস্কাৰৰ এক সমাপ্তি । বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ৰাজ্যিক প্ৰশাসনৰ মতে চীনৰ এফডিআই ২০২৩ চনত মুঠ ভিত্তিত ৩৩ বিলিয়ন ডলাৰ হ্ৰাস পাইছিল, যি ২০২২ চনৰ তলত প্ৰায় ৮০ শতাংশ হ্ৰাস পাইছিল, যি ১৯৯৩ চনৰ পিচত সৰ্বনিম্ন ।
এফডিআই আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্যৰ প্ৰতি মুকলি নীতিয়ে বিশ্বৰ দেশসমূহক তেওঁলোকৰ চুবুৰীয়া দেশসমূহৰ ওপৰত অৰ্থনৈতিকভাৱে লাভ দিবলৈ সক্ষম কৰি তুলিছে । বহুতো পণ্ডিতে দাবী কৰে যে হংকং ইতিমধ্যে চীনৰ মুক্ত-বাণিজ্য ক্ষেত্ৰৰ সৈতে সাদৃশ্যপূৰ্ণ । এখন দেশৰ এফডিআই আভ্যন্তৰীণ আৰু বাহ্যিক দুয়োফালে হ'ব পাৰে । আভ্যন্তৰীণ দেশলৈ অহা বিনিয়োগ আৰু বাহ্যিক এফডিআই হৈছে সেই দেশৰ কোম্পানীবোৰে আন দেশৰ বিদেশী কোম্পানীলৈ কৰা বিনিয়োগ ।
আভ্যন্তৰীণ আৰু বাহ্যিকৰ মাজৰ পাৰ্থক্যক মুঠ এফডিআই প্ৰবাহ বুলি কোৱা হয়, পৰিশোধৰ ভাৰসাম্যৰ দৰে যি ধনাত্মক বা ঋণাত্মক হ'ব পাৰে । গ্ৰীণফিল্ড এফডিআই তেতিয়া হয় যেতিয়া বহুজাতিক নিগমবোৰে উন্নয়নশীল দেশবোৰত নতুন কাৰখানা বা উদ্যোগ নিৰ্মাণ কৰিবলৈ প্ৰৱেশ কৰে সাধাৰণতে এনে এটা এলেকাত য'ত আগৰ কোনো সুবিধা নাছিল ।
ব্ৰাউনফিল্ড এফডিআই হ'ল যেতিয়া এটা কোম্পানী বা চৰকাৰী সংস্থাই নতুন উৎপাদন কাৰ্যকলাপ আৰম্ভ কৰিবলৈ বৰ্তমান উৎপাদন সুবিধা ক্ৰয় বা লীজ প্ৰস্তুত কৰে । এই ৰণনীতিৰ এটা প্ৰয়োগ হৈছে য'ত 'অপৰিষ্কাৰ' ব্যৱসায়িক উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহৃত বাণিজ্যিক স্থান, যেনে ষ্টীল মিল বা তেল শোধনাগাৰ, পৰিষ্কাৰ কৰা হয় আৰু কম প্ৰদূষণকাৰী উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যেনে বাণিজ্যিক কাৰ্যালয়ৰ স্থান বা আৱাসিক এলেকা ।
বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত, চৰকাৰে স্থানীয় উদ্যোগ আৰু মুখ্য সম্পদ (তেল, খনিজ আদি) সুৰক্ষিত কৰিবলৈ, ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু স্থানীয় সংস্কৃতি সংৰক্ষণ কৰিবলৈ, তেওঁলোকৰ ঘৰুৱা জনসংখ্যাৰ অংশবোৰ সুৰক্ষিত কৰিবলৈ, ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা বজাই ৰাখিবলৈ আৰু অৰ্থনৈতিক বিকাশ পৰিচালনা বা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ সীমিত বা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব বিচাৰে ।
এজন বিনিয়োগকাৰীয়ে ভাৰতৰ হায়দৰাবাদত নতুন মুখ্য কাৰ্যালয় খোলাৰ দৰে বিদেশত তেওঁলোকৰ ব্যৱসায় সম্প্ৰসাৰিত কৰি পোনপটীয়া বিদেশী বিনিয়োগ কৰিব পাৰে । প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগে বিনিয়োগকাৰী আৰু বিদেশী আয়োজক দেশ দুয়োৰে বাবে এক সুবিধা প্ৰদান কৰে । ব্যৱসায়ৰ বাবে লাভালাভ হৈছে বজাৰ বৈচিত্ৰ্যকৰণ, কৰ ইনচেণ্টিভ, কম শ্ৰমিক ব্যয়, অগ্ৰাধিকাৰ শুল্ক আৰু ৰাজসাহায্য । আনহাতে আয়োজক দেশৰ বাবে লাভালাভ - অৰ্থনৈতিক উদ্দীপনা, মানৱ মূলধনৰ বিকাশ, নিযুক্তি বৃদ্ধি আৰু ব্যৱস্থাপনা দক্ষতা আৰু প্ৰযুক্তিৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ ।
বহুতো লাভালাভ স্বত্বেও, এফডিআইৰ বাবে এতিয়াও দুটা মুখ্য অসুবিধা আছে । যেনে স্থানীয় ব্যৱসায়ৰ স্থানান্তৰ আৰু লাভ প্ৰত্যাৱৰ্তন । ৱালমাৰ্টৰ দৰে ডাঙৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ প্ৰৱেশে স্থানীয় ব্যৱসায়বোৰ স্থানচ্যুত কৰিব পাৰে । ৱালমাৰ্টক প্ৰায়ে স্থানীয় ব্যৱসায়বোৰ আঁতৰাই দিয়াৰ বাবে সমালোচনা কৰা হয় যিয়ে ইয়াৰ কম মূল্যৰ সৈতে প্ৰতিযোগিতা কৰিব নোৱাৰে । লাভ প্ৰত্যাৱৰ্তনৰ ক্ষেত্ৰত, প্ৰাথমিক চিন্তা হৈছে যে প্ৰতিষ্ঠানবোৰে আয়োজক দেশত লাভ পুনৰ বিনিয়োগ নকৰে যাৰ ফলত বৃহৎ মূলধন প্ৰবাহিত হয় ।
ভাৰত চৰকাৰে হংকং আৰু ছিংগাপুৰৰ দৰে দেশক অনুসৰণ কৰিব লাগিব যিয়ে বহু আগতে উপলব্ধি কৰিছিল যে বিশ্বব্যাপী বাণিজ্য আৰু এফডিআই দুয়োটাই তেওঁলোকক দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি কৰাত আৰু তেওঁলোকৰ নাগৰিকসকলৰ জীৱনধাৰণৰ মানদণ্ড উন্নত কৰাত সহায় কৰিব । ফলস্বৰূপে, হংকং (চীনলৈ উভতি অহাৰ আগতে) সমগ্ৰ বিশ্বত এটা নতুন কোম্পানী স্থাপন কৰাৰ বাবে আটাইতকৈ সহজ স্থানবোৰৰ ভিতৰত এটা আছিল ।
ভাৰতলৈ এফডিআই আকৰ্ষিত কৰাৰ বাবে ৫ টা দৃঢ় ৰণনীতি
- এক স্থিৰ আৰু অনুমানযোগ্য ব্যৱসায়িক পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰক
- ইনচেণ্টিভ আৰু কৰ বিৰতি প্ৰদান কৰক
- দক্ষ কৰ্মশক্তি বিকশিত কৰক
- আন্তঃগাঁথনিত বিনিয়োগ কৰক
- শক্তিশালী আন্তৰ্জাতিক সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলক
এই ৰণনীতিবোৰ অনুসৰণ কৰি, ভাৰতে এনে এক পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰিব পাৰে যি বিদেশী বিনিয়োগৰ সমৰ্থন কৰে আৰু অৰ্থনৈতিক বিকাশ প্ৰস্তুত কৰিব পাৰে।
লগতে পঢ়ক :ছেমিকণ্ডাক্টৰ উদ্যোগ, ভাৰতৰ লক্ষ্য আৰু প্ৰত্যাহ্বান - Indian Semiconductor Industry
